پایان نامه بررسی رابطه بین منبع کنترل با بهداشت روانی در بین دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان نیر

پایان نامه جهت دریافت مدرک روانشناسی بالینی

چکیده

عنوان پژوهش حاضر بررسی رابطه بین منبع کنترل با بهداشت روانی در بین دانش آموزان مقطع دبیرستان شهرستان نیر است . جامعه آماری این پژوهش را  دانش آموزان این مقاطع تشکیل میدهند که در سال 91-90 در دبیرستان شهرستان نیر مشغول تحصیل هستند که آنها را به عنوان جامعه آماری انتخاب کردیم. حجم نمونه 40 نفر که از طریق روش نمونه گیری سیستماتیک انتخاب شده است . برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه سلامت عمومیGHQ   و منبع کنترل درونی و بیرونی استفاده شده است .

نتایج در این پژوهش بدست آمد سلامت روانی با منبع کنترل و منبع کنترل و سلامت روانی در پیشرفت تحصیلی آنها تاثیر دارد .

کلمات کلیدی  : بهداشت روانی – منبع کنترل 

مقدمه

با توجه به اینکه در سالهای اخیر توجه زیادی به مسأله سلامت روانی و بهداشت روانی انسانها در جهان و بخصوص در کشورهای در حال توسعه و جهان سوم به دلیل نیاز روزافزون ساکنین آن به خدمات بهداشتی احساس می شود با وجود این قشر دانش آموز که جزئی از مردم این جهان بوده نیاز به یک برنامه صحیح و جامع در تأمین سلامت روانی دانش آموزان کاملاً محسوس است. چرا که آنها بخش مهم و تعیین کننده ای در ساختن جامعه فردا به عهده خواهند داشت. و اگر به این مشکلات و مشکلات روانی آنان توجه نشود خسارتهای جبران ناپذیری متوجه این قشر و فردای جامعه و جهان خواهد شد.

بیمارهای روانی مانندسایر بیماریها قابل درمان و پیشگیری هستند و در صورتیکه ریشه کن نشود رشد خواهد کرد بهداشت روانی یک زمینه تخصصی در محدوده روانپزشکی است و هدف آن ایجاد سلامت روان بوسیله پیشگیری از ابتلا به بیماری ها روانی ، کنترل عوامل موثر در بروز بیماری های روانی، تشخیص زودرس بیماری های روانی پیشگیری از عوارض ناشی از برگشت بیماری های روانی و ایجاد محیط سالم برای برقراری روابط صحیح انسانی است.

پس بهداشت روانی علمی است برای بهزیستی ، رفاه اجتماعی و سازش منطقی با پیش آمدهای زندگی.  با توجه به این که آینده هر تمدن و فرهنگی را اندیشه پرتوان و سالم دانش آموزان و دانشجویان آن رقم می زنند با وجود علاقه محسوس مقامات دولتی به امر سلامت روانی در سالها اخیر به نظر می رسد که هنوز ذهنیت و درک و فهم منظمی از سوی مردم نسبت به این موضوع وجود ندارد. اما بر حسب آمارهایی که کشورهای مختلف در جهان ارائه داده اند معلوم می شود که آمار و تعداد بیماران روانی روزبه روز به طور مداوم رو به افزایش می باشد

بعضی از تحقیقات در ایران نیز  رشد روزافزون بیماری های روانی را تأیید می کنند.

متخصصین بهداشت روانی  همگی متفق القولند که آموزش بهداشت روانی به دانش آموزان و اجتماع به عنوان یکی از راه های بهداشت روانی اجتماع می باشد و مخصوصاً این نکته توسط سازمان بهداشت جهانی مورد تأکید فراوان قرار گرفته و کمیته های تخصصی سازمان مزبور آموزش و تحقیقات بهداشت روانی را در فعالیت های مشابه بهداشت عمومی ادغام و لازم دانسته است که در بخش آموزش و تربیت دانش آموزان بهداشت روانی در همه سطوح مدارس به صورت اختصاصی تدریس گردد از طرف دیگر آموزش بهداشت روانی از طریق وسایل ارتباط جمعی نیز کمک ارزنده ای در تکامل فردی و اجتماعی و ریشه کن کردن اختلالات و بیماری های روانی می نماید.

مفهوم منبع کنترل یعنی به عنوان پایه و اساس نظریه یادگیری در زندگی است افراد با منبع کنترل بیرونی معتقدند که افراد با رویدادهای دیگرند که به اوضاع و احوال زندگی آنان تأثیر می گذارند و آنها را کنترل می کنند. راتر معتقد است که ما از خودمان تصویری به صورت موجوداتی که آگاهی داریم، قادریم که برای زندگی خود تصمیم بگیریم اگر جمله تقویت بیرونی نقش دارد اما اثربخشی تقویت بستگی به عوامل شناختی درونی دارد و به عبارتی منبع کنترل همان انتظارات تعمیم یافته است.

هدف اصلی بهداشت روانی پیشگیری است و این منظور بوسیله ایجاد محیط فردی و اجتماعی مناسب حاصل می شود هیچ فردی انسانی در برابر امراض روانی مصونیت ندارد. دانستن اینکه هر کس ممکن است گرفتار ناراحتی روانی شود خود به تنهایی کافی نیست زیرا که بهداشت روانی منحصر به تشریح علل اختلالات رفتار نبوده بلکه هدف اصلی آن پیشگیری از وقوع ناراحتی ها است.

پیشگیری به عنوان وسیع عبارتست از بوجود آوردن عواملی که مکمل زندگی سالم و نرمال است. در انتها هدف و شالوده اصلی پژوهش این است که تحقیق حاضر رابطه منبع کنترل و بهداشت روانی در میان دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان نیر را بررسی می کند.

بیان مسئله

تأثیر روزافزون فشارهای روانی ناشی از زندگی نوین و دگرگون شدن شرایط اجتماعی و اقتصادی سیاسی در سلامت روانی و کیفیت زندگی انکار ناپذیراست در کشورهای در حال توسعه حجم مشکلات رفتاری رو به فزونی است و بی توجهی به آن در ابعاد فردی و خانوادگی و اجتماعی اثرات سوء غیر قابل جبرانی بر جای می گذارد گروه های بسیار بزرگی در مراجعه به مرکز بهداشتی و درمانی از مشکلات عاطفی و روانی رنج می برند.

عواملی که در سالهای خیر سبب ازدیاد بیماران روانی بستری در بیمارستان روانی شده است متعدد است یکی از این عوامل بالارفتن سطح معلومات روشنفکری مردم درباره بیماری های روانی زیرا به نسبتی که فهم و درک مردم از امراض روانی افزایش می یابد به همان نسبت نیز استفاده از بیمارستان های روانی شدت پیدا می کند.

عوامل متعدد دیگری در ایجاد این نوع بیماریها دخیل بوده و باعث به چالش کشیده شدن فرد در زندگی فردی و اجتماعی می شود.

بر اساس تحقیقات صورت گرفته در آمریکا[1] ازهر 20 انسان یک نفر به بیمارستان روانی خواهند رفت و یک نفر دیگر خارج از بیمارستان دچار اختلال روانی خواهد شد به عبارتی 10 درصد از کودکان مبتلا به بیماری روانی موقتی یا دائمی خواهند شد.

برخی از صاحبنظران [2] عوامل از قبیل بالارفتن سطح آگاهی و معلومات و روشن فکری مردم نسبت به بیماری های روانی، زندگی شهری و ماشینی (صفتی) احتیاجات جسمانی و استرس نیاز به ارزشمند بودن محرومیت و ناکامی در مسائل اجتماعی و فردی افزایش فردگرایی در جامعه را باعث به اختلال افتادن بهداشت روانی می دانند. از این دیدگاه قطعاً توصیه هایی را هم برای پیشگیری و یا رسیدگی به مشکلات روانی به دنبال خواهد داشت که گوناگون و متنوع است مذهب، اخلاق، روشهای تربیتی والدین، اجتماع مدرسه رسانه های گروهی و ایجاد انگیزه همگی از مسائل اساسی هستند که در پیشگیری و پایه ریزی شخصیت انسان و در نتیجه تأمین سلامت روانی افراد نقش بسزایی دارند.

در تحقیق حاضر منظور از سلامت روانی این است که سلامت روانی عبارت است رفتار موزون و هماهنگ با جامعه، شناخت و پذیرش واقعیت های اجتماعی و قدرت سازگاری با آنها ارضای نیازهای خویشتن به طور معتدل و شکوفایی استعدادهای فطری خویش.

راتر در بیان مفهوم کنترل به دو بعد کنترل درونی و بیرونی اشاره دارد گروهی که موفقیتها و شکستهای خود را عموماً به شخص خود نسبت می دهند افراد دارای منبع کنترل درونی نامیده می شوند.

و گروه دوم که موفقیتها و شکستهای خود را معمولاً به عوامل بیرونی از خود نسبت می دهند افراد دارای منبع کنترل بیرونی نام گرفته اند.

پژوهش حاضر در پی پاسخ دادن به سؤال زیر می باشد

چه رابطه بین منبع کنترل و سلامت و بهداشت وجود دارد؟

چه عواملی این روابط را در مورد عملکرد تحصیلی سبب می شود.

ضرورت و اهمیت تحقیق

یکی از اصول مهم سلامت روانی رو به رو شدن مستقیم با واقعیت زندگی است برای رسیدن به این مقصود نه تنها لازم است که عوامل خارجی را بشناسیم و بپذیریم بلکه ضروری است تا شخصیت خود را آن طور که واقعاً هست نیز قبول کنیم کشمکش و خصومت با واقعیت اغلب سبب بروز اختلال روانی می گردد شخص سالم در عین حالیکه از خصوصیات مثبت و برجسته خود استفاده می کند به محدودیت های و نواقص خود نیز آشنایی دارد.

برای هر فردی لازم است که بداند حدود استعدادهای او چیست و اگر این حد نسبتاً پایین است باید سعی کند با آن بسازد بعضی ها گنجایش یادگیری محدودی دارند و نباید بیشتر از وسع و قدرت آنان انتظاری داشت اصول بهداشت روانی مبتنی بر تقویت افراد است نه تخریب شخصیت آنها بر اساس این اصول باید نسبت به دیگران بردباری داشت و به عوض تنبیه ، تشویق را پیشه کرد و خلاصه اینکه برای شخصیت افراد احترام قائل شد.

تأمین سلامت روانی اقشار مختلف جامعه به خصوص دانشجویان و دانش آموزان یکی از مهم ترین مسائلی است که مسئولین تعلیم و تربیت در جامعه اسلامی ما باید به طور جدی به آن بیاندیشند و به رفع نواقص موجود بپردازند چرا که مسئله هزاران جوان و نوجوان است و باید استعدادهای خدادادی را شکوفا کنند تا به رشد و کمال انسانی برسند. هر چعه یگانگی و گفتار مستقیم در مورد خصوصیات جسمی و روانی گفته شود گزافه گویی نیست زیرا موضوع اهمیت بیشتری دارد.

بهداشت روانی مستلزم دانستن و ارزش دادن به احتیاجات اولیه بشر است برخی از این احتیاجات جسمانی و برخی روانی هستند و بشر در زیر مجموعه و تحت تأثیر این نیازها است و به نسبت محرومیت یا ارضای آنها واکنش نشان می دهد.

روانشناسان [3] معتقدند که بعضی افراد بر این باورند که حاکم بر سرنوشت خود هستند و عده هم خود را بازیچه سرنوشت می دانند و بر این باورند که هر چه در زندگی برایشان پیش آید دست شانس و احتمال است. اولین گروه را درون گرا و دومین گروه را برون گرا می دانند. اشخاص علت بروز رفتارهای خود را به عوامل درونی و بیرونی نبست می دهند.

عوامل درونی را می توان بی حوصلگی خستگی، تلاش و توانایی افسردگی، اضطراب و عوامل بیرونی را شرایط محیطی، اجتماعی، خانوادگی، گروهی و مقررات محیط نام برد.

امروزه برای رسیدن به یک جامعه توسعه یافته که همگام و هماهنگ با رشد و تکنولوژی باشد تحصیل یک پدیده گریز ناپذیر خواهد بود که به آموزشگاه جهانی نیازمندیم و این امر محقق نخواهد شد مگر اینکه به نیروها و عوامل انگیزاننده افراد توجه داشته باشیم تا آن را به تحصیل رهنمون کنیم و فرد و جامعه امر را در رسیدن و رساندن به مراحل پویایی یاری کنیم.

اهداف پژوهش

الف) هدف کلی این پژوهش بررسی رابطه بین منبع کنترل با بهداشت روانی در میان دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان نیر می باشند.

اهداف جزئی

1-رابطه بین منبع کنترل و عملکرد تحصیلی دانش آموزان؟

2-رابطه سلامت روانی دانش آموزان با منبع کنترل درونی و بیرونی ؟

3-رابطه بهداشت روانی و عملکرد تحصیلی؟

فرضیه ها

1-بین منبع کنترل و سلامت روانی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه رابطه متغیری وجود دارد.

2-بین منبع کنترل و عملکرد تحصیلی دانش آموزان رابطه ای وجود دارد.

3-بین سلامت روانی و عملکرد تحصیلی رابطه وجود دارد.

تعاریف نظری و عملیاتی

بهداشت روانی: فرهنگ روانپزشکی کمبل [4] این اصطلاح را احساس رضایت و بهبود روانی و تطبیق و تطابق اجتماعی با موازین مورد قبول هر جامعه تعریف کرده است.

فرهنگ بزرگ روانشناسی (لاروس 1990)[5] بهداشت روانی را چنین تعریف می کند:

استعداد روانی برای هماهنگ ، خوشایند و مؤثر کار کردن در موقعیتهای دشوار، انعطاف پذیر بودن و فهم برای ارزیابی و تعادل توانایی های خود.

برخی تعاریف دیگر از برخی از روان شناسان در مورد بهداشت روانی

الف) علم و هنر نگهداری و به حداکثر رساندن سلامت روانی و پیشگیری از اختلالهای روانی

ب) فراهم کردن اوضاع و احوال محیطی ، هیجانی، عادتهای فکری که از ناسازگاریهای شخصی جلوگیری کند.

ج) مطالعه اصول و روش های گسترش سلامت عقلی و جبران نابسامانیهای روانی

سلامت روانی

به عقیده فروید[6] انسان سالم کسی است که مراحل رشد روانی و جنسی را با موفقیت گذرانیده باشد و در هیچ یک از مراحل مزبور بیش از حد تثبیت شده باشد همچنین وی

توانایی من برای ارزیابی مین و قضاوت در مورد دنیای خارج را سلامت روانی تلقی می کند و آن را بازخوردی از افکار سالم فرد می داند.

انسان سالم به عقیده اسکینر[7] : فردی است که رفتار منطبق با قوانین و ضوابط جامعه باشد و وقتی با مشکل روبه رو می شوند با استفاده از شیوه اصلاح رفتار برای بهبود و بهنجار کردن رفتار خود و اطرافیانش اقدام کند.

از نظر الیس[8] انسان دارای سلامت روانی ویژگی هایی دارد که عبارتند از نفع شخص، رغبت اجتماعی و خود فرمانی، تحمل انعطاف پذیری، پذیرش، خطر کردن، ...

از نظر راجرز[9] انسان دارای سلامت روانی انعطاف پذیر است پیش داوری ندارد و احساس آزادی و خلاقیت می کند. به اصطلاح امور فردی و بهبود شرایط می کند.

منبع کنترل

اعتقاد افراد در مورد توانایی کنترل تقویتها در زندگی است اساساً منبع کنترل بدین مناسبت که مردم عقیده دارند که کنترل رویدادها در زندگی آنها یا درونی است یا بیرونی افرادی که با متغیر شخصیت منبع کنترل بیرونی هستند تصور می کنند که تقویت توسط دیگران، سرنوشت یا شانس کنترل می شود. آنها متقاعد شده اند که در رابطه با این نیروهای بیرونی عاجز هستند. و افراد با متغیر شخصیت و منبع کنترل درونی اعتقاد دارند که تقویت و نیرویی که آنها دریافت می کنند تحت کنترل رفتارها و ویژگی های خود آنهاست و هیچ گونه عوال محیطی و بیرونی در آن دخیل نبوده و به نوعی همه آثار و تقویت ها را به اعمال و رفتارهای درونی خود نسبت می دهند. (راتر[10]. 1975).