پایان نامه برای دریافت درجه ی کارشناسی
روانشناسی بالینی
مقدمه
اعتیاد یکی از معضلات بهداشتی- روانی- اجتماعی در جهان امروز است شاید در طول بیست سال گذشته اعتیاد در جامعه بسیار زیاد و فراگیر شده است و این به این معنا است کع یک خطر و مشکل جدی در سلامت جسمی و اجتماع و از همه مهم تر روانی در جامعه است.
آمارهایی که از طرف سازمان های بین المللی و سازمان بهداشت جهانی- کمیته ی کنترل مواد مخدر و سازمان یونسکو نشان دهنده ی افزایش فزاینده ی مصرف مواد مخدر در سطح جهان است.
مواد مخدر یکی از هولناک ترین چیزهایی است که تیشه بر ریشه ی خانواده می زنند هر روز بر قربانیان مصرف مواد مخدر افزوده می شود.
و علاوه بر فردی که مبتلا به عتیاد است، تک تک اعضای خانواده ی وی نیز دچار آسیب روحی و روانی می شوند.
در جهان امروزی بیش از 200 میلیون معتاد وجود دارد و به نقل از (قائمی، 1380) اما میزان شیوع اعتیاد در کشورهای مختلف و حتی داخل کشورها و استان های مختلف، متفاوت است.
و علت این که چرا بعضی از افراد مبتلا به اعتیاد می شوند متغییرهایی همچون انگیزه، کنجکاوی، سن، جنس، وضعیت تأهل، نوع اشتغال و دسترسی راحت به مواد مخدر، نژاد، یعنی معتاد بودن اقوام نزدیک و نقش دوستان.
اعتیاد بلای خانمانسوزی است که مختص نمی باشد این بلای خانمانسوز همه ی جامعه و همه ی قشر جامعه اعم از نوجوانو جوان و میانسال و مرد و زن را دچار خود می سازد.
به غیر از علتهایی که در مورد مصرف مواد مخدر در بالا ذکر شد شاید علت های روان شناختی و شاید زیستی را دارا باشد از جمله: اختلالات زناشویی، نوع تربیت خانواده، بیکار، موقعیت و جامعه ای که فرد در آن زندگی می کند، وضع اقتصادی و فرهنگی، وجود الگوهای نامناسب برای همانندسازی، معاشرت های آلوده و دوستان ناباب جزء مهمی از عوامل اعتیاد هستند.
بیان مسئله
یکی از پدیده هایی که در دهه ی اخیر مورد استقبال زیادی قرار داشته است پدیده ی هوش هیجانی بوده که به دلیل این امر توانایی فرضی هوش هیجانی با * در حل بهتر مساله.
کاستن از میزان تعارضات بین آنچه که انسان احساس می کند با آنچه که فکر می کند یا همان تقابل قدیمی عقل و دل و مشاهده ی زندگی شاد و موفقیت آمیز کسانی بوده که از تحصیلات بالاتر برخوردار شده ولی به دلیل هوش هیجانی بالا به این خوشبختی دست یافته اند.
پژوهش های متعددی که هوش هیجانی می تواند سبب افزایش میزان سلامتی و رفاه، طراوت، موفقیت و عشق و شادی گردد.
هرچند هوش هیجانی با هوض شناختی ارتباط دارد، ولی از لحاظ مفهوم نظری و عملکرد کاملاً با آن تفاوت مولفه های هوش هیجانی عبارتند از:
درون فردی، بین فردی، سازگاری، مدیریت، استرس، خلق و خو
همانگونه که از اجزاء هوش هیجانی مشخص می گردد این مفهوم می تواند زمینه ساز پیشرفت شغلی، رضایت در روابط فردی و غیره باشد.
از آنجایی که اعتیاد معضل فردی نیست بلکه بلایی است همه گیر که دامن گیر کل جامعه می شود و مشکلات متعدد دیگری نیز وجود دارد لازم است با شناخت ویژگی های شخصیتی، هیجانی و عاطفی افراد معتاد دریچه ای را برای حل این معضل بدست آورد و از جنبه ی دیگری که اهمیت و ضرورت این پژوهش را بیشتر می کند این است که با شناخت ویژگی های هیجانی افراد معتاد می توان به اطرافیان این افراد توصیه هایی را در مورد نحوه برخورد با این فراد داد تا اینکه از اعتیاد آنها پیشگیری شود.
هوش هیجانی با اعتیاد رابطه ی مثبت دارد.
فردی که دارای هوش هیجانی بالایی است کمتر به اعتیاد روی می آورد، اما افراد با هوش هیجانی پایین تر بیشتر به اعتیاد تمایل پیدا می کنند.
سوالی که در این پژوهش شده این است آیا از نظر هوش هیجانی بین افراد معتاد تفاوتی وجود دارد؟ از سالها پیش روانشناسان متوجه شدند که برای کسب موفقیت تنها دارا بودن ظرفیت هوش (IQ) کفایت نمی کند مطالعات نشان می دهد تعداد زیادی از افراد داری هوش عقلانی و شناختی بالا نتوانسته اند در زمینه های شغلی، زندگی زناشویی ایجاد روابط با دیگران و حتی زمینه های تحصیلی موفق باشند.
هوش هیجانی از پنج مهارت تشکیل شده:
1- مهارت خودآگاهی: شناخت احساسات و هیجانات خود به طور آنی و عمیق برای راهنمایی در تصمیم گیری های مناسب.
2- مهارت خود نظم دهی: توانایی مهار و مدیریت هیجانات فقط آرامش برای کمک به تصمیم گیری و بهره گیری از توانمندی های شناخته به نحوه مناسب، هماهنگی با هیجانات به نحوی که به جای اختلال در کارها در تسهیل آن به ما یاری می رساند.
3- مهارت خودانگیختیگی: استفاده عمیقترین علایق خود برای حرکت دادن و هدایت به سمت اهداف تا کمک کند پیش قدم شده و در جهت تکامل و پیشرفت تلاش کنیم نه اینکه منتظر مانده تا یک واقعه باعث ایجاد انگیختی و حرکت در ما گردد.
اهمیت ضرورت تحقیق
هوش هیجانی جدیدترین تحول در زمینه ی مهم ارتباط میان تعقل و هیجان است علی رغم دیدگاههای اولیه، نگاه واقع بینانه به ماهیت انسان نشان می دهد که انسان به منطق صرف است و نه احساس (هیجان)، صرف، بلکه ترکیبی از هر دو می باشد بنابراین توانایی شخص برای سازگاری و چالش با زندگی به عملکذد منسجم قابلیت های هیجانی و منطقی بستگی دارد.
در تبیین این موضوع می توان گفت: افرادی که هوش هیجانی بالاتری دارند ممکن است قابلیت های ذهنی بیشتری درک صحیح موقعیت ها و پاسخگویی به فشارهایی ناخواسته اطرافبیان خود داشته باشد. بدیهی است که این قابلیت ها منجر به افزایش مقاومت در برابر مصرف مواد می شوند دسترسی به راه حل های بهتری را میسر می سازد.
تفاوت معنادی داری بین سلامت روان معتادان و افراد عادی نشان داد که نشانگر وجود نشانه های بیشتر اختلال روانی در معتادان است.
این یافته های مشابه نتایج پژوهشهای ارائه شده در این گزارش بوده و موید آن است که سلامت روان معتادان کمتر از افراد عادی است و این معتادان در بدترین شرایط روانی به سر برده و بیشترین تندیگی را تحمل می کنند.
در تبیین چرایی این نکته می توان به عواملی همچون استفاده بیشتر مواد توسط مبتلایان به اختلال روانی و کاهش مهارت فرد در مقابله با مصرف مواد به دنبال اختلال روانی موجود و در نتیجه سهولت گرایش به مواد مخدر اشاره کرد.
بین هوش هیجانی و سلامت روانی آزمودنی صرف نظر از معتاد یا عادی رابطه ی معنی داری وجود دارد که حاکی از آن است که برخورداری از مولفه های هوش هیجانی در مدیریت استرس و شناخت موقعیت های بیرونی و نیز حالت های درونی نقش تعیین کننده ای دارد و با پشتوانه ان مواجهه با مشکلاتف توأم با موقعیت های فردی خواهد بود. اما این رابطه در افراد دارای هوش هیجانی پایین تر به دلیل برخورداری از ظرفیت های عاطفی کمتر، با کاستی ها و شکست همراه است.
فواید پژوهش
1- با توجه به اینکه فرض می شود افراد دارای هوش هیجانی بالا و عزت نفس بالا می تواند به راحتی با مشکلات و همچنین در سازگاری مشکلات با توانایی حل مسئله مواجه شوند لذا می توان با آموزش مهارت ها و مولفه های مربوط به هوش هیجانی و عزت نفس را در افراد تقویت کرد و با این کار مسئولیت پذیری اجتماعی و همچنین خودشکوفایی افراد موثر واقع می شوند پی پژوهش در این زمینه شاید راهی برای رسیدن به این اهداف باشد.
2- دادن آگاهیهای لازم به مسئولان و دست اندرکاران تا در حفظ سلامت روانی افراد کوشا باشند.
3- دادن آگاهی به خانواده ها تا چگونگی رفتار با معتاد را خوب بدانند.
بیان مسأله ی (عزت نفس)
یکی از نیازهای اصلی و اساسی انسان احساس ارزش نسبت به خود و به طور کلی عزت نفس (esteem-Self) می باشد در واقع برخورداری از این احساس ارزشمندی و اعتماد به نفس است که برای انسان به مانند یک سرمایه و ارزش حیاتی به حساب آمده و از جمله عوامل مهم و عمده در امر شکوفایی استعدادها و خلاقیت در انسانها محسوب می گردد این احساس ارزش بخشی از خود پنداره (Self concept) انسان می باشد که شامل تصویر از خود احساسی که او نسبت به خویشتن دارد و درجه پذیرش و تایید شخص نسبت به خویش می باشد نوع نگرش انسان نسبت به خودش، بر اساس تجربیاتی است که از نگرش دیگران و ارزیابی آنها نسبت به شخصت خودش دارد (میرزابیگی، 1373).
اهمیت و ضورت مسئله (عزت نفس)
عزن نفس از نظر روان شناسان به میزان ارزشی که فرد برای کفایت و صلاحیت خود در رابطه با اهداف کلی و ایده آل های خود در نظر می گیرد بر می گردد.
مثال: بنابراین ممکن است فردی از نظر دیگران بسیار موفق ارزیابی شود ولی هنوز در نظر خود او فردی ناموفق باشد البته زیربنای این نوع تصور به خود پنداشت فرد مربوط است.
قضاوت دیگران او را به احساس رضایت از خود نمی رساند البته دیگران در شکل گیری این احساس موثرند.
پایین بودن عزت نفس همواره با تعریف بنیادی نا روشنی فرد در آینده ی خود همراه است برای مثال کسی که دارای عزت نفس پایین یاست برای توصیف خود از اصطلاحات دوسوگرایانه یا دوگانه استفاده می کند بنابراین خود را هم کم رو و بزدل و بی باک و صبور و هم سرسخت و نامنعطف می داند.
سوالات تحقیق
1- آیا هوش هیجانی بالا در کاهش اعتیاد تاثیرگذار است؟
2- آیا عزت نفس بالا در کاهش اعتیاد تاثیرگذار است؟
3- آیا عزت نفس بالا در ارتباط با هوش هیجانی بالا در کاهش اعتیاد تاثیرگذار است؟
4- آیا سن در کاهش اعتیاد تاثیرگذار است؟
5- آیا جنسیت در اعتیاد و کاهش آن تاثیرگذار است؟
فرضیه های تحقیق
1- هوش هیجانی و عزت نفس بالا با اعتیاد رابطه دارد.
2- هوش هیجانی با اعتیاد رابطه دارد.
3- عزت نفس با اعتیاد رابطه دارد.
4- عزت نفس با جنسیت رابطه دارد.
5- هوش هیجانی با جنسیت رابطه دارد.
6- عزت نفس با سن رابطه دارد.
7- هوش هیجانی با سن رابطه دارد.
اهداف کلی پژوهش
در بطن هر پژوهش یک هدف کلی است و یک سری هدف های جزئی و فردی که بر خواسته از آن هدف کلی است.
هدف های این پژوهش
بررسی رابطه ی هوش هیجانی با عزت نفس در افراد مبتلا در افراد مذکر و مونث در شهرستان اردبیل.
تعاریف عملیاتی متغیرها
هوش هیجانی: به وسیله ی بار- یک دسته از مهارت ها و استعدادها و توانایی هایی غیر شناختی که توانایی موفقیت فرد را در مقابله با فشارها و اقتضاهای محیطی افزایش می دهد بنابراین هوش هیجانی یکی از عوامل مهم در تبیین موفقیت فرد در زندگی است و یقیناً بهداشت روانی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد.
عزت نفس: ارزشیابی فرد در باره ی خود یا قضاوت فرد در مورد ارزش خود (کوپر اسمیت 1967).
عزت نفس بالا: وضعیت فردی است که نمره او در گروه نمونه نسبت به سایر افراد از میانگین بالاتر است.
عزت نفس پایین: وضعیت فردی است که نمره ی او در گروه نمونه نسبت به سایر افراد از میانگین پایین تر است.
تعریف اصطلاحات
اعتیاد: عبارت است از وضعی که در اثر تکرار استفاده از ماده یا مواد طبیعی یا مصنوعی ایجاد می شود. که در این حال فرد وابستگی جسمی و روانی به آن مواد پیدا می کند و پس از گذشت زمان قطع این وابستگی دشوار می شود.
هوش هیجانی
یک دسته از مهارت ها و استعداد های و توانایی های غیر شناختی است که میزان موفقیت فرد را در مقابله با فشارها و تنش های محیطی افزایش میدهد. با بررسی این مطلب به این نتیجه می رسیم هوش هیجانی یکی از شاخص های مهم در تعیین کردن موفقیت در زندگی افراد است و صد درصد بهداشت روانی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد.
عزت نفس: وقتی می گوییم عزت نفس مورد نیاز است منظورمان این است که:
- در فرآیند زندگی نقش موثری ایفاء می کند.
- برای رشد سالم و طبیعی ضرورت دارد.
- دااری ارزش بقایی است.
باید به این نکته توجه داشته باشیم که گاه فقدان عزت نفس می تواند مستقیماً به مرگ انسان منتهی شود به عنوان نمونه می توان به سوء مصرف مواد مخدر اشاره کرد.
عزت نفس پایین موجب وابستگی بیش از اندازه به داروهای مخدر می شود.
وقتی در انسانی عزت نفس پایین باشد ملایمات زندگی برخورد نامناسب انجام می دهد و در برابر ناملایمات تسلیم می شود ولی اگر دارای عزت نفس بالا باشد در برابر مشکلات به خوبی مقاومت می کند.
معتاد: انسانی که از راهها یگوناگون نظیر خوردن، مواد، تزریق موادف دود کردنف استنشاق یا از راه مقعد یک نوع ماده یا چند ماده باهم به صورت مداوم مصرف می کند که علاوه بر این معتاد با تداوم مصرف از نظر ظاهری و رفتار و همچنین از لحاظ سازگاری و خلق و خو و غیره فرق می کند با افراد عادی.