پایان نامه بررسی رابطه هیجان خواهی و رضایت زناشویی در بین خانواده های شهرستان اردبیل

پایان نامه جهت دریافت مدرک روانشناسی عمومی

مقدمه

انسانها از نظر پایه ارثی انگیختگی و واکنش پذیری نسبت به محرکهای محیطی ، تفاوت دارند. منظور از سطح پایه انگیختگی این است که یک نفر بدون تحریک بیرونی ، چقدر برانگیخته است . واکنش پذیری ، به واکنش انگیختگی فرد هنگام قرار گرفتن در معرض تحریک بیرونی ، اشاره دارد. هیجان خواهی1 نوعی صفت شخصیت است که با انگیختگی و واکنش پذیری ارتباط دارد. فرد زیاد هیجان خواه ، تحریک بیرونی مداوم مغز را ترجیح می دهد ، از کارهای تکراری کسل می شود و همواره در جستجوی راه هایی برای افزایش دادن انگیختگی از طریق تجربیات هیجان انگیز است. فرد کم هیجان خواه ، تحریک مغزی کمتری را ترجیح می دهد و کارهای تکراری را نسبتاً خوب تحمل می کند. بطور کلی سازه هیجان خواهی مربوط می شود به اینکه سیستم عصبی مرکزی فرد(مغز و نخاع شوکی) تا چه اندازه ای به تغییر و تنوع نیاز دارد ، بطوری که افراد هیجان خواه ترجیح می دهند فعالیت های خود را تغییر دهند ، کانالهای تلویزیون ، داروها و شریکان جنسی خود را عوض کنند و الی آخر(ریو2 2004 ، ترجمه سید محمدی)

ازدواج حاصل پیوند زناشویی زن و مرد است ازدواج و روابط زناشویی از عواملی است که میتواند بر هیجان خواهی تاثیر گذارد. سازگاری زناشویی دارای ابعاد مختلفی است :

روابط جنسی،روابط اجتماعی، اشتغال ، وضیعت مالی، مسائل مذهبی و ... .نقش دین و راهکارها آن به عنوان یک عامل مؤثر بر هیجان خواهی بسیارپر اهمیت است ، مطالعات انجام شده همه حاکی از آن است که می توان درگرو اعتقادات واعمال صالح واخلاقی پسندیده به یک آرامش روانی دست یافت وانسان معتقد را به یک انسان سر زنده وبشاش که همیشه در حال تلاش وتکاپوست در می آورد ، که همیشه در ارتباط با جامعه ی خود است و در هر زمینه فرهنگی ,اجتماعی و اقتصادی سعی بر آن دارد که با توجه به توانایی های خودش بهترین باشد ، واین خلاف عقیده ونظری است که افراد مذهبی را به عنوان انسانهای عبوس ومنزوی می شناساند که شاید ناشی از عملکرد نادرست ودیدگاه غلط بعضی از افراد مذهبی باشد که فکر کرده اند دیندار یعنی جدیت ورسمی بودن .

بیان مسئله

زاکرمن هیجان خواهی را به این صورت تعریف می کند" میل به هیجانها و تجربیات متنوع ، تازه ، پیچیده و شدید و تمایل به مخاطره جویی بدنی ، اجتماعی ، قانونی و مالی به خاطر چنین تجربه ای"وی با استفاده از روش تحلیل عاملی چهارعنصرهیجان خواهی را مشخص کرد که عبارتند از : هیجان زدگی و ماجراجویی ، تجربه جویی ، بازداریی زدایی و حساسیت نسبت به یکنواختی.( شولتز و شولتز4 2005 ، ترجمه سید محمدی)

درکل در مورد ویزگی های افراد زیادهیجان خواه می توان گفت که افراد زیاد هیجان خواه به احتمال بیشتری دارو مصرف می کنند ، سیگار می کشند ، الکل می نوشند ، سریع رانندگی می کنند ، به آمیزش جنسی مکرر می پردازند ، قماربازی می کنند ، دست به مخاطرات جسمانی می زنند و به مکانهای خطرناک سفر می کنند. از لحاظ شخصیتی نییز افراد زیادهیجان خواه بصورت خودمحور برون گرا هستند ، خودمختارند ، جسورند ، ناهمرنگ با جماعت هستند و جلوی هیجانات خود رانمی گیرند. از لحاظ شناختی افراد زیادهیجان خواه نمادها و شکلها را سریعتر تشخیص می دهند و تحریک دیداری پیچیده را ترجیح می دهند ، آنها نگرشهای مذهبی و سیاسی آزاداندیشانه تری دارند ، ابهام را بهتر تحمل می کنند ، از لحاظ نگرشهای جنسی آسانگیرترند و از لحا خودکامگی پایین تر هستند ، آنها به محرک های تازه پاسخهای فیزیولوژیکی نیرومندتری نشان می دهند(همان منبع)

پزوهشهای زیادی نشان می دهندکه نیاز به تجربه خواهی ، در افراد مختلف متفاوت است . همچنان که برخی اشخاص خانه نشینی ، در بین خانواده بودن ، آرامش و مطالعه در کنار بخاری را دوست دارند ، اشخاص دیگری هستند که فعالانه به دنبال حادثه و خطر می روند. این دو رفتار کاملاً متفاوت نشان می دهندکه هیجان خواهی نیز درجاتی دارد(گنجی 1387)همچنین تحقیقات مورد تایید نشان می دهد که نمی توان حد مطلوب هیجان خواهی را تغییر داد ، زیرا این ویژگی شخصیت ، از راه توارث و بوسیله شیمی مغز و هورمونهای جنسی تعیین می شود(زاکرمن 1990 به نقل از همان منبع) اما مطالعاتی که براساس آزمون هیجان خواهی انجام گرفته ، پژوهشگران را به این باور واداشته است که می توان این احساس را طوری هدایت کرد که نیروی آنها را درجهت فعالیتهای سازنده رشد دهد ، در واقع می توان آثار شکلهای تخریبی هیجان خواهیهای شدید را پیش بینی یا دست کم کاهش داد.(میخائیل آپتر5 1992 به نقل از همان منبع)زاکرمن و همکاران او دریافتند که هیجان خواهی در نتیجه سن تفاوت دارد . افرای که جوانتر هستند بیشتر از افراد مسن به مخاطره جویی ، ریسک و تجربیات تازه گرایش دارند (شولتز و شولتز 2005 ،سید محمدی) بطوری که نوجوانان و جوانان بیشتر در پی تجربیات جدید هستند ، همچنین آنان به دنبال هویت خود نیز هستند.

رضایت زناشویی بطور ایده آل میزانی از رضایت است که در آن تعداد خوشی های زندگی مشترک نسبت به تعداد نا خوشی های آن زیاد است (گاتمن وجان ).

ضرورت و اهمیت تحقیق

یکی از نیازهای اساسی انسان در مرحله جوانی جفت گزینی است ما در راستای تحقیق و دستیابی به این نیاز هر فردی تمایل دارد که در مورد آینده زندگی زناشویی خود و مشقات و سختی آنها بیشتر بداند و تا آگاهی و توانایی لازم برای سازگار شدن با آنها را در خود داشته باشد و نهایتاً زندگی برای هر شخصی تبدیل به کانونی پر مهر و سالم شود.

سلامت روانی هم برای افراد جامعه از اهمیت ویژه ای برخوردار است و همانطور که قبلا اشاره شد یکی از مشکلات رایج در بین زنان و مردان مشکلات ریز و درشت خانواده  است، این مسئله باعث می شود تا کانون خانواده متشنج و میزان رضایت زناشویی تا حدی کاهش یابد و حتی منجر به جدایی شود. یا اینکه فرد علاقه خود را نسبت به زندگی از دست می دهد.

با توجه به اهمیت مسئله بهتر است پژوهش هایی در این رابطه انجام شود تا عواملی که به این متغیر مربوط است شناسایی شود تا به نحوی باعث افزایش رضایت زناشویی در مردان و زنان شود. با درمان شناختی می توان روش هایی برای افزایش رضایت زناشویی برای ارائه داد.

اهداف پژوهش

هدف کلی

بررسی رابطه هیجان خواهی و رضایت زناشویی در بین خانواده های شهرستان اردبیل

اهداف جزئی

بررسی میزان رضایت زناشویی در بین مردان و زنان

بررسی هیجان خواهی در بین زنان و مردان

بررسی رابطه بین تعداد فرزندان و رضایت زناشویی

بررسی رابطه سن با رضایت زناشویی و هیجان خواهی در بین زنان و مردان

فرضیه های پژوهش

فرضیه های تحقیق که از مساله نشات می گیرد مشخص کننده آنچه در تحقیق انجام می گیرد است بنابراین فرضیه هایی که در تحقیق بررسی خواهیم کرد عبارت است از:

بین هیجان خواهی و رضایت زناشویی در بین افراد رابطه وجود دارد

میزان رضایت زناشویی در بین زنان و مردان متفاوت است

افراد دارای تعداد فرزندان بالا رضایت زناشویی بالاتری دارند .

افراد دارای سن بالا رضایت زناشویی کم و هیجان خواهی کمی دارند .

تعریف نظری و متغیر های پژوهش

متغیر وابسته (رضایت از زندگی زناشویی):

رضایت از زندگی زناشویی در فرهنگ عمید رضایت از زندگی زناشویی، خشنودی از زندگی و زنده بودن و معاش با زن و یا شوهر، شوهر کردن و ازدواج معنی شده است.

اما از لحاظ عملیاتی هدف تحقیق رضایت از زندگی زناشویی با کسب امتیازات بالا در پرسشنامه رابط مستقیم دارد یعنی کسانی که رضایت بیشتری از زندگی زناشویی دارند. از امتیاز بالاتر و بیشتری در تفسیر پرسشنامه برخوردار خواهد بود. جنسیت و تاهل به عنوان آزمودنی در نظر گرفته می شوند.

در تعریف دیگری رضایت زناشویی یعنی احساسات عینی از خشنودی، رضایت و لذت تجربه شده توسط زن و یا شوهر موقعی که در تمام جنبه های ازدواجشان را در نظر می گیرند (هابکینز).

هیجان خواهی

هیجان‌خواهی عبارتست از تمایل به جستجوی فعالیتهای برانگیزاننده ی مهیج، انجام خطر، و اجتناب از ملالت.

پژوهش در خصوص هیجان‌خواهی از مطالعات مرتبط به محرومیت حسی نشأت گرفته است. (بدنبال این پژوهشها)، یکی از پژوهشگران فرض کرد که برخی افراد (هیجان‌خواه بالا) سطوح بالایی از محرک را برای حصول سطح بهینه‌ ی انگیختگی‌شان نیاز دارند، ضمن اینکه، به هنگام محرومیت از محرک و درون‌داد حسی، چنین افرادی به ویژه حالت‌های ناخوشایندی را تجربه می‌کنند.

رضایت زناشویی

تعریف

بهترین تعاریف توسط هابکینز انجام گرفته، وی رضایت زناشویی را چنین تعریف می کند:

احساسات عینی از خوشنودی، رضایت و لذت تجربه شده توسط زن یا شوهر موقعی که همه جنبه های ازئواجشان را در نظر می گیرند.( هابکینز )

وینج و دیگران به نقل از سلیمانیان (1373 ) معتقد است، رضایت زناشویی انطباق بین وضعیتی که وجود دارد وضعیتی که مورد انتظار است، می باشد. طبق این تعریف رضایت زناشویی وقتی وجود دارد که وضعیت موجود فرد در رابط زناشویی مطابق آنچه که وی انظار داشته باشد و نارضایتی زناشویی وقتی وجود دارد که وضعیت موجود فرد بر روابط زناشویی با وضعیت مورد انتظار و دلخواه فرد منطبق نباشد.

رضایت یک متغیر نگرشی است و بنابراین یک خصوصیت فردی زن و شوهر محسوب می شود. طبق تعریف فوق رضایت زناشویی در واقع نگرش نسبت و لذت بخشی است که زن و شوهر از جنبه های مختلف روابط زناشویی است.

اساساً اگر رضایتمندی زناشویی حاصل مبادله رفتارهای پاداش بخش است عدم رضامندی فقط هنگامی خواهد بود که دو شریک از چیزی رنج ببرند. البته نظر افراد در این باره که چه اموری رضایت بخش یا نارضایت بخش است ممکن است با گذشت زمان- رشد طبیعی انسان – تغییر کند.

رابطه ای را که یک زوج در 20 سالگی رضایت بخش می دانند ممکن است در 40 سالگی با ایجاد علایق و شغل های جدید در طی این سالها چندان رضایت بخش نیابند. همچنین ممکن است با شروع زندگی و دیدن خطاهای همسر در طول سالها، رضایت از همسر کاهش یابد   ( الیس و همکاران ).

السون و همکاران نیز برای سیکل زندگی خانوادگی  مراحل زیر را مطرح می کنند و معتقدند که چندان رضایت زناشویی در هر یک از این مراحل متفاوت است:

1) زوجهای جوان بدون بچه.

2) خانواده با بچه پیش دبستانی

3) خانواده با بچه دبستانی

4) خانواده با فرزندان نوجوان

5) خانواده با بچه هایی که شروع به ترک خانه می کنند

6) خانواده بدون فرزند

7) خانواده در دوران بازنشستگی و پیری

نتیج پژوهش های مازلو1989، نشان می دهد که مردها در دوره اول زندگی خانوادگی کمترین رضایت را دارند تا زنها، و این در حالی است که آنها در مرحله سوم زندگی خانوادگی که فرزندان در سن دبستان هستند نیز در همان سطح رضایت هستند. زنها همیشه در سطح رضایت کاهش نشان می دهند در حالیمه مردها اینطور نیستند.

در پژوهشی که توسط بلدوواف ( 1960 ) به نقل از سیف ( 1368 ) در همین زمینه انجام شده آمده است که رضایت و خوشنودی مادران از زندگی زناشویی بعد از جدا شدن فرزندان بیش از زمانی است که فرزندان نوجوان و 19 ساله به بالا در خانه حضور داشته اند.

فلمن (1971 ) به نقل از سیف ( 1368 ) نیز معتقد است که رضایت از زندگی زناشویی در همسرانی که به دوره پدر و مادری انتقال یافته اند نسبت به دوره زندگی زناشویی قبلی کاهش یافته است.

طبق یافته های اخیر تنشهای مربوط به نقشهای زناشویی پس از استقلال زندگی فرزندان نسبت به زمانی که آنان در خانواده حضور داشتند کمتر شده است و زوج ها از رفتار خود به یکدیگر کمتر شکایت دارند ( رولین و کانون 1974 به نقل از سیف 1368 و اسپانیر و همکاران 1975 به نقل از سیف 1368 ).

عوامل مؤثر در رضایت زناشویی

جذابیتهای جسمی، عواطف منفی بافی، سن ازدواج، فرزندان از جنبه اقتصادی، داشتن علایق و هدفهای یکسان و فعالیت جنبی همه و همه عواملی اند که می توانند بر رضایت زناشویی تأثیرگذار باشند ( هوستون و رنگلیستی 1991 ).

وینچ و دیگران (1974 ) به نقل از سلیمانیان (1372 ) هشت معیار موفقیت زناشویی را در سه دهه گذشته بکار رفته مشخص کرده اند این معیارها عبارتند از: ثبات، انتظارات اجتماعی، مصاحبت، شادی، رضایت، سازگاری، یکپارچگی.

البته عوامل زیادی می توانند در رضایت زناشویی مؤثر باشند و هر کسی با توجه به نگرش خاص خود و نتایج پژوهش هایش، عواملی را برای رضایت زناشویی بیان می کند. عده ای بلوغ فکری و عاطفی زوجین، داشتن تحصیلات و طبقه مشابه و یا داشتن علاقه و طرز تفکر مشترک را از جمله عوامل تأثیر بر رضایت زناشویی می دانند و برخی دیگر نیز عوامل دیگری را ذکر می کنند در ذیل به بررسی مهمترین این عاملها می پردازیم:

1-   ابراز محبت و عشق زوجین به همدیگر

احساس شیدایی اوایل ازواج می تواند به مرور به عشق بالخانه تبدیل شود. زن می تواند از گفتن دوست دارم و مرد از شنیدن آن لذت ببر زیرا محبت و جذابیت متقابل در بافت صمیمیت، وفاداری، اعتماد و دوستی به هم گره می خورد، عشق قوی تر و عمیق تر را پایه گذاری می کنند. (بک 1988 ) نرم زبانی در تحکیم روابط زناشویی و دوام محرومیت تأثیری بسزا دارد آنچه در ازدواجهای پریشان وجود ندارد ابراز محبت و صمیمیت است زن وشوهر که دلیل ابراز خشم خود را درک نمی کنند در مراودت خود به جایی می رسند که به قدر کافی مورد عشق و محبت همسر خود قرار ندارند (بلاچ 1982 ).

از بهترین و باشکوه ترین تجلیلات زندگی متعادل، سرمایه گذاری انسانی یا داد و ستد عاطفی بین زوجین است. اگر دهه اول زندگی مشترک را به منزله شروع تبادلات عاطفی و هم حسی زوجین تلقی کنیم و آن را فرصتی برای درک روحیات هر یک به حساب آوردیم.

در دهه های بعد داد و ستد عاطفی نیاز به جلوه بیشتر و مساعدتری خواهد داشت، بویژه در سالهای حیاتی و پایانی زندگی مشترک که احساس تنهایی و از دست رفتن بحرانی به مشکلات زوجین دامن می زند. تلاش آنها برای اثبات عواطف صادقانه و صمیمانه شان ضرورتی بیش از گذشته می یابد. و دوام و استحکام زندگی شان را تأمین خواهد کرد          ( شرقی، 1372 ). برودریک (1986 ) به نقل از موسوی ( 1375 ) در پژوهشی زابطه عاطفی، نگرشها و رفتار را با رضایت زناشویی مورد مطالعه قرار داد و به این نتیجه رسید که متغیرهای عاطفی و نگرشی با واریانس بسیار منحصر به فرد بر رضایت زناشویی نقش دارند.