پایان نامه بررسی رابطه سلامت روان با هوش معنوی دبیران مقطع راهنمایی و متوسطه شهرستان اردبیل

پایان نامه جهت دریافت مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی

مقدمه

هوش مفهومی است که از دیرباز آدمی به پژوهش وتفحص در مورد ابعاد و تظاهرات و ویژگی ها و انواع آن علاقه مند بوده است . در این بین یکی از ابعاد هوش تحت عنوان هوش معنوی جزو عرصه هایی است که تحقیقات چندان منسجم و نظام مندی در جهت شناخت و تبین ویژگی ها و مولفه های آن در حد و اندازه سایر انواع هوش صورت نپذیرفته است و همین امر خود دشواری های بسیاری را در راستای تمییز دقیق مولفه ها و ویژگی های آن بر سر راه محققین ایجاد مینماید .

در طول قرن بیستم انسان پیش از تمام تاریخ بشریت دستخوش دگرگونی از نظر شیوه های زندگی روابط اجتماعی و مسائل اقتصادی گردیده است. تلاش در جهت صنعتی شدن و گسترش شهر نشینی و زندگی مکانیزه که لازمه آن قبول شیوه های نوین برای زندگی است. اثر معکوس بر سلامت انسان گذاشته و در ارتباط با مقوله سلامت ابعاد  دیگری را  مشخص نموده است. یکی از این ابعاد سلامت روان افراد جامعه است مقوله ای که اگر چه تازگی ندارد لیکن از نظر تخصصی دیر زمانی نیست که به آن توجه گردیده است. با توجه به شیوه بیماری روانی در جامعه اهمیت تلاش در جهت اعتلای سلامت روانی افراد هر اجتماعی بارزتر می گردد. مهمترین مسأله در این ارتباط پیشگیری از مسائلی است که باعث می گردد سلامت روان افراد جامعه مختل گردد و بالطبع پیامدهای منفی در پی داشته باشد. پیشگیری از بروز این عوامل نیز جز با آشنایی با وضعیت موجود سلامت روان در افراد جامعه ای که قصد پیشگیری در آن را داریم ممکن نیست. چرا که آشنایی با وضع موجود ما را به اوضاع امیدوار می سازد و یا ما را جهت به کارگیری ابزارهای مناسب در این جهت یاری می نماید بحث سلامت روان سالمندان به دلیل پرورش نسل از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

بیان مسئله

( با توجه به فرضیه های تحقیق در مفهوم هوش معنوی و سلامت روان آنها را به اختصار تعریف میکنیم )

هوش معنوی[1] یا SQ را می توان همان توانایی دانست، که به ما قدرتی می دهد و رویاها و تلاش و کوشش برای به دست آوردن آن رویاها را می دهد. این هوش زمینه تمام آن چیزهایی است که ما به آنها معتقدیم و نقش باورها، هنجارها، عقاید و ارزش ها را در فعالیت هایی را که بر عهده می گیریم در بر می گیرد. هوشی که به واسطه آن سوال سازی در ارتباط با مسائل اساسی و مهم در زندگی مان می پردازیم و به وسیله آن در زندگی خود تغییراتی را ایجاد می کنیم.

در واقع با استفاده از هوش معنوی به حل مشکلات با توجه به جایگاه، معنا و ارزش آن مشکلات می پردازیم. هوشی که قادریم توسط آن به کارها و فعالیت هایمان معنا و مفهوم بخشیده و با استفاده از آن بر معنای عملکردمان آگاه شویم و دریابیم که کدامیک از اعمال و رفتارهایمان از اعتبار بیشتری برخوردارند، و کدام مسیر در زندگی مان بالاتر و عالی تر است، تا آن را الگو و اسوه زندگی خود سازیم.

سلامت روان : تاکنون تعاریف متعددی از «سلامت روان» ارائه شده که همگی بر اهمیت تمامیت و یکپارچگی شخصیت تاکید ورزیده اند. گلدشتاین [2] ، سلامت روانی را تعادل بین اعضا و محیط در رسیدن به خود شکوفایی می داند.چاهن (1991) [3]نیز سلامت روانی را وضعیتی از بلوغ روان شناختی تعبیر می کند که عبارت است از حداکثر اثربخشی و رضایت به دست آمده از تقابل فردی و اجتماعی که شامل احساسات و بازخوردهای مثبت نسبت به خود و دیگران می شود.

طبق تحقیقات انجام شده، عامل پیدایش بسیاری ازنا سازگاری ها و نابهنجاری های روانی ناشی از تضادهای ارزشی و عدم استقرار یک نظام ارزشی سازمان یافته در فرد ذکر شده است.

اسلام ویژگی های شخصیت نابهنجار و بیمار و به تعبیر اسلامی «فی قلوبهم مرض» را در بعد عقیدتی ، عاطفی ، عقلانی، شناختی و خصوصیات بدنی بیان کرده است.

یکی از شرایط لازم جهت دست یابی به سلامت روان، برخورداری از یک نظام ارزشی منسجم می باشد.

لذا در پژوهش حاضر سوالهایی از قبیل :

آیا بین هوش معنوی و سلامت روان معلمان را بطه وجود دارد ؟

آیا بین مولفه های سلامت روان و هوش معنوی رابطه وجود دارد ؟

آیا هوش معنوی در بین معلمان زن و مرد متفاوت است ؟

آیا سن نقشی در میزان هوش معنوی و سلامت روان معلمان دارد ؟

ضرورت و اهمیت تحقیق

با توجه به این که سلامت روان یکی از عوامل ایجاد کننده رضایت وموفقیت در ابعاد گوناگون زندگی می باشد، آثاری از میزان شیوع آن خصوصاً در بین دبیران، افرادی پرورش اشخاصی را بر عهده دارند که در آینده در قسمت های مختلف اجتماع به خدمت مشغول می شوند ضرورت دارد تا در مورد پیشگیری و کمک به بهبود آن قدمی برداشته شود .

با توجه به این که معنویت در جامعه اسلامی ما یکی از هنجارهای جدا نشدنی است بنابراین میزان هوش معنوی در بین دبیران نیز میتواند تاثیر بسزایی در پرورش کودکان داشته باشد .

تاثیر اختلال در سلامت روان در کارکرد اجتماعی و خانوادگی و نتیجتاً ایجاد تعارض زناشویی و حتی طلاق و جدایی و ایجاد نارضایتی از محیط کار ونهایتاً اخراج از کار و پیامدهای اقتصادی منفی .

تاثیر اختلال سلامت روان در کار کرد تحصیل واجتماعی دبیران و کودکانی که به دست آنها آموزش میبینند .

اهداف پژوهش

هدف کلی :

بررسی تاثیر هوش معنوی در سلامت روان دبیران شهرستان اردبیل

هدف جزئی :

1- بررسی رابطه بین هوش معنوی و سلامت روان معلمان

2- بررسی رابطه مولفه های سلامت روان و هوش معنوی

3- بررسی رابطه نقش در آمد معلمان در سلامت روان

4- بررسی رابطه هوش معنوی در بین دبیران آقا و خانم

5- بررسی رابطه سن و نقش آن  در میزان هوش معنوی و سلامت روان

فرضیه ها

فرضیه های تحقیق از مسئله نشات میگیرند و مشخص کننده آنچه در تحقیق انجام میگیرد است بنابراین فرضیه هایی که در تحقیق بررسی خواهیم کرد عبارت است از :

هوش معنوی در میزان سلامت روان معلمان تاثیر دارد .

بین هوش معنوی و مولفه های سلامت روان رابطه وجود دارد .

سن عاملی در تعیین هوش معنوی دبیران است .

تعاریف و مفاهیم

هوش معنوی

هوش معنوی یکی از مفاهیمی است که، در پرتو توجه وعلاقه جهانی روان شناسان به حوزه دین و معنویت، مطرح شده و توسعه پیدا کرده است. هوش معنوی سازهها ی معنویت و هوش را درون یکسازه جدید ترکیب میکند. این درست است که ارتباطات زیادی بین معنویت و بهزیستی روانشناختی و سازگاری وجود دارد ولی به اعتقاد راهبردهای مقابله ای و تکنیک های حل مشکل با استفاده از معنویت درواقع کاربردهای سازگارانه هوش معنوی (باقر غباری بناب . 1386)[4]

سلامت روان

قابلیت  ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی ، حل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی ،عادلانه و مناسب سلامت روانی یعنی سازش باخود و محیط اجتماعی و فشارهای مکرر زندگی سلامت روانی بر اساس تعریف انجمن روان پزشکان آمریکا عبارت است از به کارگیری معیارها و ظوابطی از شیوع بیماری های روانی کاسته و سلامت روانی فرد اجتماع را تأمین می کند.( ونتیز. 5991)[5].

چهار چوب نظری و پیشینه پژوهش

سلامت روانی چیست؟

سازمان بهداشت جهانی سلامت را آسایش کامل جسمی روانی و اجتماعی تعریف می کند و همچنین می گوید که عدم وجود بیماری به معنی سلامت روانی نیست. بلکه مستلزم شرایط دیگری از جمله سلامت روانی و سلامت محیط خانوادگی و اجتماعی است.

بهداشت روانی به معنی سلامت روانی از دیدگاه های مختلف ،تعاریف متعددی دارد از یک نظر سلامت روان یعنی سازگاری شخصی با خود و محیط خودش و شخصی را سالم گویند که هم از نظرخودش و هم از نظر دیگران با محیط اجتماعی سازگار باشد و بتواند با محیط خود بدون احساس فشار و تعارضات افراطی زندگی کند چنین شخصی غالباً زندگی را رضایت بخش و خوشایند طی می کند بدون اینکه مشکلاتی برای خود یا دیگران ایجاد کند و به طور خلاصه سلامت روان را می توان معادل کلمه «اعتدال در زندگی» فرض کرد.

نکات مشترک بین بهداشت روان و جسم

1-بین سلامت روانی و سلامت جسمی نمی توان مرز معینی تعیین کرد زیرا بیش تر عواملی که در تأمین بهداشت جسمی مؤثرند، از قبیل تغذیه مناسب، استراحت کافی و غیره برای سلامت روانی هم ضرورت دارد مثلاً ورزش مرتب،تغذیه، استراحت که هم برای بهداشت جسمی و هم برای بهداشت روانی لازم است.

2-در بهداشت روانی همانند بیماری های جسمی پیشگیری مقدم بر درمان است.

3-بهداشت روانی هم مانند بهداشت جسمی دارای اصول و تکنیک و قواعدی است که شناخت آن جامعه را از گرفتاری ها به اختلالات روانی مصون نگه می دارد.

4-مسئولان آموزشی و تربیتی(خانواده، مدرسه، وسایل ارتباط جمعی و ....) در تأمین سلامت روانی به همان اندازه سلامت جسمی مسؤول اند.

5-یکی از اصول مهم بهداشت روانی آن است که سلامت جسمی و سلامت روانی لازم و ملزم اند و نمی توان آن دو را از هم تفکیک کرد به عبارتی «عقل سالم در بدن سالم و بدن سالم نیز تابع عقل سالم است» به همین صورت سلامت روان از تعامل فرد و جامعه در تأمین آن مسئولند.

6-تأمین بهداشت روان از مهم ترین مسئولیت های بهداشتی دولت مردان به شمار می رود بدون اینکه از مسئولیت فرد فرد جامعه غافل باشیم.

دیدگاه های مختلف در مورد سلامت روان

1-دیدگاه فردی:

معتقد استکه سلامت روان یعنی آن طور که من راحت هستم. به عبارتی من این گونه انجام می دهم پس این رفتار درست است.

2-دیدگاه روان شناسان

بهداشت روانی را  حالت سازگاری نسبتاً خوب، احساس بهزیستی و شکوفایی توان و استعداد فردی تعریف کرده اند.

3-دیدگاه روان پزشکان

توانایی سازش با محیط انعطاف پذیری قضاوت عادلانه و منطقی در مواجهه با محرومیت ها و فشار روانی را ملاک سلامت روانی می دانند.

4-دیدگاه آماری اپید میولوژیست ها

که نظر بعضی از روان پزشکان است که در حیطه بهداشت عمومی کار می کنند و از نظر آنها عادی بودن یعنی در متوسط آماری جمعیت (میانگین) قرار گرفتن و غیر عادی بودن یعنی انحراف از متوسط آماری

5-از نظر فروید

انسان عادی کسی است که مراحل رشد روانی – جسمی را با موفقیت گذرانیده باشد و در هیچ یک از مراحل بیش از حد تثبیت نشده باشد.

6-آلفرد آدلر

معتقد است «زندگی بودن نیست بلکه شدن است» و به عقیده وی فرد سالم از هشت ویژگی زیر برخوردار است:

1-از مفاهیم و اهداف خودش آگاهی دارد.

2-عملکردش مبتنی بر نیرنگ و بهانه نباشد.

3-جذاب و شاداب بوده و روابط اجتماعی سازنده و مثبت دارد.

4-روابط خانوادگی صمیمی و مطلوبی داشته و جایگاه خود را به خوبی در خانواده و جامعه می شناسد.

5-هدفمند است و اعمال بر اساس اهداف است.

6-مرتب به بررسی اهداف خود پرداخته و اشتباهات خود را برطرف می کند.

7-خالق عواطف است نه قربانی آن

8-از اشتباهات اساسی پرهیز می کند.

7-اریکسون

هشت مرحله را برای رشد و تکامل روانی – اجتماعی انسان مطرح کرده و معتقد است سلامت روانی هر فرد به همان اندازه است که توانسته باشد توانایی متناسب با هر کدام از مراحل زندگی را کسب کند.