پایان نامه بررسی استرس و سلامت روان در رضایت شغلی در بین پرستاران شهرستان اردبیل

پایان نامه جهت دریافت مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی

مقدمه

موضوع سلامتی از بدو پیدایش بشر در قرون و اعصار متمادی مطرح بوده است اما هرگاه ازآن سخن به میان آمده عموماً بعد جسمی آن مد نظر قرار گرفته و کمتر به سایر ابعاد سلامتی بخصوص بعد روانی آن توجه شده است. سازمان جهانی بهداشت، ضمن توجه دادن مسئولین کشورها در راستای تامین سلامت جسمی، روانی، اجتماعی افراد جامعه همواره بر این نکته تاکید دارد که هر یک از این سه بعد بر دیگری برتری ندارد طبق گزارشات این سازمان، جهان در طول دو دهه آینده شاهد تغییرات عمده ای در زمینه اییدمیولوژی بیماری ها ونیازهای بهداشتی افراد است. به گونه ای که بسیاری غیر واگیردار هم چون بیماری های روانی به سرعت جای گزین بیمارهای عفونی و واگیر دار گردیده و در صد عوامل ایجاد کننده ناتوانی و مرگ های ز ودرس قرار می گیرند. طبق برآوردهای این سازمان، این در حالی است که در برنامه ریزی های توسعه اجتماعی واقتصادی پایین ترین اولویت به آن ها داده می شود.( نور بالا،1380)

موضوع بهداشت و سلامتی روانی از زمانی که بشر وجود داشته و خصوصاً از زمانی که اجتماع را شرح کرده، مطرح بوده است . زیرا انسان همواره سلامتی خویش را دوست می داشته ، تمهیدات فراوانی را در پیش گیری از ابتلا به انواع بیماری ها و گرفتاری های روانی که آرامش را به هم می زد، فراهم می ساخته ، و جهت مقابله با فشارهای روانی که آرامش را به هم می زد، فراهم می ساخته،و جهت مقابله بافشارهای روانی هم می کرده است . ( فقیمی، 1384)

شغل از نظر لغوی، به معنای به کار واداشتن کسی است و آنچه مایه مشغولیت می باشد. از طریق اشتغال، فرد فعالانه در جریان تولید و خدمات مشارکت می کند و پاداشی نقدی یاجنسی دریافت می دارد(شفیع آبادی،1376).

کار و شغل فعالیتی بدنی یا فکری در جهت تولید و خدمت است.به طور کلی، کار فعالیتی است که از کسی خواسته شده و در مقابل آن، به وی مزد پرداخت می شود(زندی پور،1369).

 به طورخلاصه، می توان گفت: شغل یعنی کاری که فرد، مشغول به انجام آن است و از طریق آن، هم انجام وظیفه می کند و هم امرار معاش می نماید.

در تعریفی دیگر، «شغل » عبارت است از گروهی ازموقعیت های مشابه دریک مؤسسه، اداره یا کارگاه که افراد واجد شروط خاص، می توانند این موقعیت ها رااحراز کنند و وظایف محوله را انجام دهند

بیان مسأله

امروزه سلامت روانی[1]یکی از موضوعات و مقولاتی است که ذهن بسیاری از متخصصان حوزه های مختلف را برخورد مشغول کرده است، علت این امر هم ارتباط و تاثیر سلامت روانی بر کارکردهای مختلف انسانی است.

سلامت روانی اصطلاحی است که برای توصیف سطوح شناختی و هیجانی رفاه و آسایش و نیز عدم وجود اختلال روانی به کار می رود. طبق دیدگاه کل نگر و روان شناسی مثبت نگر سلامت روانی در برگیرنده فرد برای لذت بردن از زندگی، ایجاد تعادل بین فعالیت های زندگی و کوشش برای رسیدن به بهبودپذیری روان است. (نس،[2]2005، به نقل از زهرا کار، 1382). سازمان جهانی بهداشت،[3] 2008)سلامت روانی را فقط فقدان اختلال روانی نمی داند بلکه آن را حالتی از رفاه و آسایش می داند که طبق آن هر شخص خودش را توانا و با استعداد می داند و می تواند با استرس های طبیعی زندگی کنار آید، به طور مفید و موفقیت آمیزی کار کند و در اجتماع مشارکت داشته باشد. بنابراین توجه سلامت روانی افراد جامعه همانند توجه به سلامت جسمانی بسیار ضروری است. رسیدن به سلامت روانی به هیچ وجه تصادفی نیست. نیل به این اهداف با صرف زمان و زحمت تحقق پیدا می کند(حقیقی و همکاران، 1388). خصوصاً در دنیای کنونی که انبوهی از مشکلات روان شناختی و جسمانی انسان ها را احاطه کرده و روز به روز سلامت روانی آنها را تهدید می کند. سلامت روان به دیدگاه سطح روان شناختی ارتباطات فرد و محیط اشاره دارد. در واقع از ارتباطات فردی و محیطی تاثیر می پذیرد. بنابراین بسیاری از عوامل محیطی، اجتماعی و ارتباطی در بهبود یا تهدید سلامت روانی تاثیر بسزایی دارد.

بدون تردید، افراد ناراضی، بازدهی پیوسته مطلوبی نخواهند داشت. نبود رضایت شغلی باعث افزایش غیبت، ترک خدمت، جابه جایی، سوانح حین کار و حتی کاهش رضایت از زندگی و مانند این ها می شود. هزینه ترک خدمت و غیبت در صنایع کشور آمریکا که باعث کاهش بهره وری ملی آن کشور می شود، سالانه به میلیاردها دلار می رسد. از سوی دیگر، کارکنان در آمد قابل توجهی را از دست می دهند . اگر محاسبات مشابهی صورت بگیرد، احتمالاً هزینه های مذکور برای کشور ما نیز قابل تامل است. در سالهای اخیر دولت های بسیاری از کشورهای جهان به منظور به حداقل  رساندن هزینه های دولت و دستیابی به بهره ورری بیشتر، اقدام به واگذاری فعالیت های قابل انتقال خود به بخش خصوصی کرده اند. دلیل این نگرش نو، مقبولیت عدم توجیه اقتصادی بسیاری از فعالیتهای دولت ها است. امروزه بیش از پیش مقرون به صرفه بودن هر فعالیتی مورد بررسی قرار می گیرد. هزینه های هر سازمان باید در مقابل درآمدهای آن قابل توجیه باشند. رضایت شغلی یکی از عمده ترین عوامل موفقیت یک سازمان است. به گفته گوسیلین (2000) رضایت شغلی یکی از عوامل مهم در دستیابی سازمان به هدف های خود است. اگر نیل به کارایی و اثر بخشی از هدف های سازمان باشند، توجه به عوامل مربوط به آن ها، از جمله ابعاد گوناگون رفتار سازمانی، مثل رضایت شغلی اجتناب ناپذیر است. مروری بر ادبیات پژوهش نشان می دهد که رضایت شغلی، ترکیبی از خرسندی شناختی و خرسندی احساسی فرد نسبت به شغلش است. رضایت شناختی رضایتی است که بیش تر بر ارزیابی منطقی و عقلانی شرایط کار استوار است. بنابراین، رضایت شناختی یک ارزیابی مبتنی بر مقایسه ها است که بر قضاوتهای احساسی تکیه ندارد و ارزیابی شرایط، فرصت ها و در آمدها را در بر می گیرد. اما رضایت احساسی، ارزیابی کلی فرد به طور احساسی نسبت به شغلش است. این رضایت، خوی و خلق خوب فرد و احساس خوب و مثبت وی را هنگام کار کردن نسبت به کارش نشان می دهد(مورمن، 1993) بسیاری از پژوهش های مرسوم درباره رضایت شغلی کارکنان، مثل پژوهش های کار و کازانوسکی (1994) دی سانتین و دیرست(1996) گویای آن هستند که کارکنان، کار با ثبات، فرصت های ارتقا و پاداش های رضایت بخش را ترجیح می دهند. بعضی از پژوهش ها در مورد رضایت شغلی کارکنان، مثل پژوهش امرت و تاهر(1992) نشان می دهند که عواملی مثل ساعات کار منعطف، رضایت اجتماعی و ویژگی ها و رفتار سرپرستان نیز بر رضایت شغلی کارکنان تاثیر دارند.

رضایت شغلی به عنوان یک متغیر وابسته، محصول عوامل گوناگونی است  کار جذاب، کار دارای امکان بروز خلاقیت، کار دارای احترام، کار ارزشمند و از این قبیل، نقش مهمی در رضایت شغلی ایفا می کنند. رابطه مناسب با سرپرست باعث افزایش رضایت شغلی می شود. سرپرست و مدیر با صلاحیت، هوشمند، قابل دسترس، رعایت کننده مبادی آداب، خوش اخلاق، انعطاف پچذیر، بازخورد دهنده نتیجه کار، رعایت کننده استقلال در کار و دارای ویژگی هایی این چنینی، باعث افزایش رضایت شغلی می شود. همکار انگیزاننده، وفادار دارای سرعت کار مناسب، مسئول، با فراست، فعال، رعایت کننده احترام به همکار و از این قبیل نیز موجب افزایش رضایت شغلی گردد. پیشرفت و ارتقا در کار باعث دلگرمی کارکنان می شود. امکان پیشرفت و ارتقا به صورت امری عادی در سازمان، عادلانه بودن آن و همچنین ارتقا بر حسب توانایی فرد و مانند این ها، باعث می شود که کارکنان از کارشان خرسند شوند. حقوق و مزایای که عادلانه نباشد، برای مخارج عادی زندگی کفایت نکند. متناسب با شایستگی و توانایی فرد نباشد و کاری که ویژگی هایی از این قبیل داشته باشد، موجب نارضایتی فرد از کارش می گردد. اگر انتظارات فرد در باره ادامه شرایط کنونی کارکردن و فرصت های زندگی در دراز مدت، تامین شود، امنیت شغلی و در نتیجه رضایت شغلی وی افزایش می یابد.

اهمیت و ضرورت پژوهش

سلامت روانی را می توان در واقع یک حالت کلی و وسیع تر تندرستی تعریف کرد طی قرن گذشته ادراک ما از تندرستی به طور گسترده ای تغییر یافته است. عمر بالاتر از متوسط نجات زندگی انسان از ابتلا به بیماری های مهلک با کشف آنتی بیوتیک ها و پیشرفت های علمی و تکنیکی در تشخیص و درمان، مفهوم کنونی تندرستی را بدست داده که نه تنها بیانگر نبود بیماری است، بلکه توان دستیابی به سطح بالای تندرستی را نیز معنی می دهد. چنین مفهومی نیازمند تعادل در تمام ابعاد زندگی فرد از نظر جسمانی،عقلانی، اجتماعی، شغلی و معنوی است. این ابعاد در رابطه متقابل با یکدیگرند، به طوری که هر فرد از دیگران و محیط تاثیر می پذیرد و بر آنها نیز تاثیر می گذارد. بنابراین سلامت روانی تنها نبود بیماری نیست بلکه به سطح عملکرد افراد نیز اشاره می کند (هرشن سن[4] و پاور[5]، 1988 به نقل از زهراکار، 1382). یکی از این عوامل تاثیرگذار بر روی سلامت روان و حالت کلی زندگی، رسانه های جمعی می باشند. امروزه رسانه های جمعی و خصوصاً تلویزیون احاطه خود را بیشتر از گذشته کرده اند و در واقع به یک منبع الگوگیری برای افراد جامعه تبدیل شده اند. بنابراین نوع برنامه های عرضه شده از سوی رسانه ها بسیار حائز اهمیت می باشد.

کشورهای پیشرفته صنعتی جهان، هزینه های گسترده ای را به منظور بررسی تغییرات سالانه رضایت شغلی کارکنان خود پرداخت می کنند. تغییرات سالانه رضایت شغلی کارکنان آن ها در منابع مربوط موجود است. پرداخت چنین هزینه هایی توسط کشورهای مذکور نشان می دهد که رضایت شغلی موضوع بسیار با اهمیتی است که متاسفانه در کشور ما، به صورت عملی، چندان مورد توجه قرار نگرفته است. رضایت شغلی مثل بسیاری از متغیرهایی دیگر، پدیده ای است که در اثر عوامل گوناگون شکل می گیرد و خود نیز بر عوامل گوناگون تاثیر دارد. از یک سو رضایت شغلی یک متغیر مستقل است که بر متغیرهای وابسته ای چون بازدهی، غیبت، جابه جای، ترک خدمت، رفتار فرد در جامع، رفتار فرد در خانواده و تا حدودی بر نگرش فرد نسب به محیط های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و غیره تاثیر دارد، از سوی دیگر، متغیری وابسته است که تحت تاثیر متغیرهای مستقلی چون حقوق و مزایا، رابطه با همکاران و سرپرستان، امنیت شغلی و نوع کار قرار دارد. بنابراین با توجه به آنچه که گفته شد. امروزه رضایت شغلی به طور ویژه مورد عنایت روز افزون پژوهشگران قرار دارد و هزاران تحقیق در مورد ابعاد گوناگون آن انجام شده است.

اهداف پژوهش

هدف کلی

بررسی استرس و سلامت روان در رضایت شغلی در بین پرستاران شهرستان اردبیل

اهداف اختصاصی

تعیین میزان استرس در بین پرستاران

تعییین میزان سلامت روانی در بین پرستاران

بررسی عوامل موثر در سلامت روانی در بین پرستاران

بررسی عوامل موثر در رضایت شغلی پرستاران

فرضیه ها

استرس و سلامت روانی در رضایت شغلی پرستاران موثر است .

میزان در آمد در رضایت شغلی پرستاران متفاوت است

پرستاران مجرد و متاهل رضایت شغلی متفاوتی را تجربه میکنند .