پایان نامه تأثیر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران «در دو دوره آقای هاشمی و آقای خاتمی» بر گروه های مقاومت اسلامی فلسطین «جهاد اسلامی و حماس»

پایان نامه برای دریافت کارشناسی ارشد

فصل اول

کلیات
مقدمه:

       بطور کلی در قالب طرح پژوهش که معرف روشی و ماهیت پژوهش می باشد, محقق و خواسته به محتوا و شکل پژوهش احاطه پیدا می کنند و در نتیجه ارزیابی و قضاوت در توفیق و بخش نتایج علمی تحقیق براساس هدف و روش اعلایی آسان می گردد. بنابراین لازم است در بخش مقدمه این تحقیق به منظور بیان بهتر و دقت موضوع موارد ذیل مورد بررسی قرار گیرد.

بیان مساله و تفکیک آن , پیشینه موضوع، هدف و قلمرو پژوهش، بیان فرضیه, روش گردآوری داده ها و تجزیه و تحلیل آنها, سازماندهی پژوهش.

بیان مسأله و تعریف آن

انقلاب اسلامی ایران به عنوان یکی از رخدادهای مهم نیمه دوم قرن بیستم نه تنها تغییرات بنیادینی را در جغرافیای سیاسی ایران بوجود آورد، بلکه دامنه های آن بسی فراتر از یک کشور رفته و به ویژه در ساختار سیاسی و اجتماعی جوامع اسلامی اثر شگرفی گذاشته است. در این راستا سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و عملکردهای خارجی انقلاب اسلامی ایران بازتاب و جلوه‌هایی از این تاثیر قلمداد می گردد – از این رو، بررسی تاثیر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران که خود برگرفته از آموزه ها و گفتمان انقلاب اسلامی به شمار می آید ما را در جهت فهم بیشتر و بهتر تاثیرات انقلاب اسلامی ایران رهنمود می سازد. یکی از این تاثیرات، بررسی تاثیر رفتارهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در شکل دهی و هدایت مقاومت اسلامی فلسطین است. بدون تردید با سقوط گفتمان ناصریسیم و عدم  موفقیت جریانهای چپگرایانه در خاورمیانه، و در جریان مساله فلسطین گرایشهای  اسلامی تاثیر یافته از انقلاب اسلامی ایران جایگزین آن گردید البته این موضوع به جایگاه خاصی مساله فلسطین در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران برمی گردد، بدون شک مساله فلسطین یکی از موضوعات بسیار مهم و نهادینه شده, در مناسبات خارجی جمهوری اسلامی ایران به شمار می آید, که بخش قابل توجهی از ظرفیتهای نظام جمهوری اسلامی ایران را به خود اختصاص داده است.

پژوهش حاضر سعی دارد ضمن بررسی تاثیر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر جریانهای اسلام گرای فلسطینی, تفاوتهای این عملکرد و تاثیر آن را در دو دوه حکومت هاشمی و خاتمی نشان دهد، بدون تردید حمایت های جمهوری اسلامی ایران از مقاومت اسلام فلسطین جایگاه اسلام گرایان را در معادلات داخلی سرزمین های اشغالی و نیز منطقه ای و بین المللی ارتقاء بخشیده و در نهایت به دلیل مقاومت آنها موجبات لازم برای عقب نشینی رژیم اشغالگر از نوار غزه را فراهم کرده است. و بدین ترتیب بنیادهای فکری اولیه صهیونیسم مبنی بر تعلق این سرزمین ها به یهودیان با چالش جدی روبرو گردیده است.

بررسی سوابق و ادبیات موجود ((پیشینه موضوع))

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر گروههای جهادی اسلامی از بعد داخلی و خارجی بسیار وسیع و پر رنگ است، که در این زمینه می توان به تالیفات,

مقالات و بیانات صاحبنظران بسیاری اشاره نمود.

از جمله می توان به کتاب جهاد اسلامی (امام خمینی، شیدونی, مساله فلسطین) نوشته های دکتر فتحی شقاقی ترجمه آقای خسرو شاهی اشاره نماییم. که بیان نموده است، جهاد اسلامی از انقلاب اسلامی و نهضت امام خمینی سرچشمه گرفته است، وی که خود تئوریسین حرکت جهاد اسلامی نیز می‌باشد یکی از زمینه های شکل گیری جهاد اسلامی (سال 1980) و همچنین قدرت گرفتن گروههای مبارز فلسطین از جمله حماس، وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 و دیدگاههای انقلابی و اسلامی امام خمینی می داند.

همچنین پایان نامه آقای اکبر بناساز، دانشکده علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس ((137))- تاثیر مذاکرات صلح خاورمیانه بر تداوم تیرگی روابط ایران و آمریکا – که دیدگاههای ایران نسبت به مساله فلسطین و موضع ضد سازشی ایران و کمکهای ایران به گروههای مبارز را باعث تداوم و تیرگی روابط ایران و آمریکا می داند.

و نیز پایان نامه دیگر به بررسی تکامل نهضت فلسطین با تکیه بر تحولات دهه 80 است که نوشته  آقای محمد فرازمند از دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه در سال ((1367)) است که انقلاب اسلامی ایران را باعث شکل گیری برخی از گروههای جهادی فلسطین و موجب روحیه گرفتن و تقویت گروههای مبارز فلسطین دانسته است.

3-هدف پژوهش:

سیر روابط خارجی و موفقیت عملکردهای خارجی را سیاست خارجی هر کشوری به عهده دارد. انقلاب اسلامی ایران بزرگترین انقلاب است که بر پایه دین مداری، در قرن بیستم رخ داده است، که توانسته است تاثیرات بسیاری در جهان و بخصوص منطقه رقم بزند، و روند موفقیت را در گروههای مبارز اسلامی بخصوص گروههای مبارز فلسطین قوت بخشد. و همچنین توانسته است در بوجود آمدن گروههای جهادی مانند: حماس و جهاد اسلامی فلسطین نیز موثر باشد. بویژه اینکه بوجود آمدن انقلاب اسلامی، حکومت جمهوری اسلامی ایران همواره پشتیبان و حامی گروههای مبارز اسلامی بخصوص گروههای مبارز فلسطین بوده است، حال باید ملاحظه شود که: اولاً جمهوری اسلامی ایران تا چه اندازه توانسته است به عنوان ام القرای کشورهای اسلامی در شکل گیری و تقویت گروههای مبارز اسلامی و بویژه مبارزین فلسطین علیه اشغالگران صهیونیستی نقش ایفا نماید.

ثانیاً مهم است بدانیم سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تا چه اندازه توانسته است به صدور انقلاب و ارزشهای آن و انتقال آن بر گروههای مختلف، در جهت آزادی و مبارزه با ظلم گام بردارد.

ثالثاً در نظر داشته باشیم اهمیت فلسطین در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ضرورت بررسی تاثیر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را بر مقاومت فلسطینیان توجیه می نماید.

پرسش اصلی پژوهش

روند تحقیق و تلاش علمی و سازماندهی پژوهش به منظور پاسخگویی به سوال اصلی و فرعی ذیل صورت می گیرد.

1)تاثیر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوره دولت هاشمی و خاتمی به مقاومت اسلامی فلسطین (گروههای جهاد اسلامی و حماسی) چه بوده است؟

2)سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در رابطه با مقاومت اسلامی فلسطین (گروههای جهاد اسلامی و حماسی) در دوره آقای هاشمی و خاتمی چه تفاوت هایی با هم دارد؟

فرضیه :

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوره دولت هاشمی و خاتمی موجب تحکیم و تقویت مقاومت اسلامی فلسطین و ارتقاء جایگاه سیاسی – اجتماعی آنان در سطوح داخلی، منطقه ای و بین المللی گردیده است.

فرضیه فرعی :

در این دو دوره ایران با حمایت ضمنی از مقاومت اسلامی مساعدتهایی به آنها صورت گرفته است و از حمایت نظامی و سیاسی در دوره هاشمی به حمایتهای سیاسی در دوره خاتمی نوسان یافته است.

تعاریف نظری و عملیاتی مفاهیم و متغیرها:

متغیرهای مستقل و وابسته که در بخش های مختلف پژوهش حضور فعال دارند، در این پژوهش، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و مقاومت اسلامی فلسطین (جهاد اسلامی – حماس )    می باشد. که هر کدام بصورت موردی تعریف می گردند.

1-سیاست خارجی: جمهوری آرزوها، آمال, اهداف و اولویت هایی است که هر کشور میل دارد در صحنه سیاست جهان بپیماید و دنبال کند.

2-سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: جمهوری اسلامی ایران، سیاست نسل بشر و عزت و خوشبختی و بهروزی امت واحده اسلام را به عنوان اهداف سیاست خارجی خود انتخاب نموده است.[1]

3-مقاومت اسلامی فلسطین: شامل کلیه گروههایی است که در مقابل اشغالگری رژیم اسرائیل به مبارزه و مقاومت پرداختند.

4-جهاد اسلامی، ((حرکه الجاهاد الاسلامی فی فلسطین)) جهاد اسلامی فلسطین یک انشعاب از اخوان المسلمین است، که بطور رسمی در سال ((1980)) در فلسطین تحت رهبری دکتر فتحی شقاقی تئوریسین جهاد فعالیت خود را آغاز کرد.

5-حماس: جنبش مقاومت اسلامی حماس، مفتخر ((حرکه المقاومه الاسلامیه)) است، که در ژوئن ((1988)) با انتشار یک میثاق (منشور) 36 ماده ای به رهبری شیخ احمد یاسین اعلام موجودیت کرد.

6-ارتقای جایگاه اجتماعی، سیاسی:

الف) تن دادن اسرائیل به عقب نشینی از نوار غزه

ب) پیروزی جهاد اسلامی در انتخابات.

ج) طرف مذاکره قرار گرفتن با دولت خود گردان و اسرائیل

روش تحقیق و گردآوری داده ها:

در این تحقیق از توصیفی تحلیل استفاده شده است، که به میان روند شکل گیری گروههای مبارز جهاد اسلامی فلسطین و حماس، و شرایط و موقعیت فلسطین اشغالی، در دو دوره حکومت آقای رفسنجانی و آقای خاتمی مورد ارزیابی قرار گرفته است. و همچنین گردآوری داده ها به طور عمده از طریق روش های کتابخانه ای و اسنادی صورت پذیرفته است. که در این مورد اطلاعات بسیاری را از دفتر مطالعات فلسطین در تهران و دفتر جهاد اسلامی و حماس در تهران دریافت شده است، که حاوی مقالات متعدد، مصاحبه ها ویژه می باشد همچنین از کتابخانه تحقیق وزارت امور خارجه و دانشگاه حقوق علوم سیاسی در یک دانشکده های مربوط و سیاستهای مختلف نشر مطالبی جمع آوری شده است.

در نهایت سعی شده، از روش مصاحبه با مسئولین سیاسی جهاد اسلامی و حماسی، در دفتر آنها در تهران مصاحبه های ارائه شود که در صورت امکان، و نداشتن منبع سیاسی امنیتی در تحقیق گنجانده خواهد شد.

حدود قلمرو پژوهش:

از نظر زمان: بحث پژوهش از زمان شروع دولت آقای رفسنجانی (یعنی سال 1368) در رابطه با تداوم شکل گیری جهاد اسلامی و تقویت حماسی صورت گرفته است. و نقش سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در رشد و ارتقاء جایگاه سیاسی، اجتماعی این دو گروه جهادی در فلسطین اشغالی با توجه به موقعیت حال منطقه و ام القری بودن ایران صورت پذیرفته است، که این سیر و روند تا پایان دولت آقای خاتمی (یعنی سال 1384) مورد ارزیابی قرار گرفته است. همچنین از نظر قلمرو مکان: منطقه جغرافیایی فلسطین اشغالی از نظر ژئوپولتیک و قبله اول مسلمین بحث می شود و مواد و ضرورتاً به جایگاه گذشته مسلمانان و پیشینه این سرزمین نیز اشاره خواهد شد.

موانع، مشکلات و محدودیتهای تحقیق:

یکی از عمده موانع و مشکلات این تحقیق فقر منابع فارسی، در مورد فلسطین اشغالی و گروههای مبارز فلسطین است که بسیاری از منابع دست اول به زبان بیگانه بخصوص عربی و پس از آن انگلیسی است، که با توجه به اهمیت موضوع و سیاست های مغرضانه حامیان حکومت اشغالی, که قدرتهای بزرگ و صاحبان قدر فتاوری اطلاعات و اخبار نیز می باشند، تفکیک مطالب مغرضانه از واقعیت، محقق را با مشکلات بسیاری مواجه نموده، که در این زمینه با مراجعه به منابع مرجع، اصل مصاحبه ها، سمت ها، سخنرانی های انجام شده، پیاده کردن آنها وقت زیادی را صرف نموده است.

همچنین با توجه به ارتباط سیاسی و روابط مختلف میان جمهوری اسلامی ایران با گروههای جهاد اسلامی و حماس و محرمانه بودن این ارتباطات، در بسیاری موارد، محقق نتوانسته است آنطور که باید، موضوع را مورد بررسی قرار دهد. و تاثیرات شایسته و غیر قابل انکار را مستنداً ارائه دهد.

سازماندهی پژوهش

سازماندهی پژوهش که از چند بهر محتوائی و فصل تشکیل می شود که در فصل اول به کلیات تحقیق پرداخته شده است و در فصل دوم به مباحث تئوریک و نظرری پژوهش اشاره گردیده است و دو فصل بعدی در مورد داده ها و تجزیه و تحلیل موضوع پژوهش است و یک نتیجه گیری کلی نیز در آخر پژوهش آورده شده است.