پایان نامه نقش مادر در تربیت فرزندان در دوره نوجوانی ( از دیدگاه قرآن، سنّت ، علم )

حوزه علمیه زهرای اطهر( سلام الله علیها) ، مشهد

  پایان نامه سطح دو( کارشناسی) 

خلاصه ی مطالب :

بخش اوّل : تربیت و نقش مادر در تربیت نوجوان

فصل اوّل : تربیت

برای تربیت تعاریف متفاوتی ارائه شده واین تفا وت ها ناشی ازاختلاف درمورد ریشه ی این کلمه است ، برخی تربیت را مشتق از« ربّ » می دانند وبه معنای فراهم نمودن بستری برای برانگیختن ورشد هرگونه استعداد بالقوّه دریک موجود ، وبرخی تربیت را ازمادّه ی « رَبَوَ » به معنای افزودن ورشدونمو کردن می دانند . درکتب روایی روایات زیادی درمورد تربیت آورده شده است .

   پسربچّه بوسیله ی رفتارپدرش درس زندگی ، زن داری وبچّه داری می آموزد وبا رفتارمادرش زن ها را می شناسد وبرای آینده ی خویش تصمیم می گیرد .

   اگرنوجوان نتواند به والدین خود اعتماد کند به طورطبیعی ازحوزه ی اثرپذیری وتربیت آنها خارج می شود .

   قاطعیّت ازشرایط لازم درتربیت است ، منظورازقاطعیّت ، محکم ، جدّی واستواربودن شخص دررأی وتصمیم خویش است . لازم به یادآوری است که قاطعیّت غیرازخشونت است وآن دورا نباید باهم اشتباه کرد .

   تنبیه بدنی آثارسوئی دارد ، چه ازجانب اولیاء خانواده یا مدرسه صورت گیرد.

   فصل دوّم : مادرونقش اودرتربیت

   آیات 27تا29 و33 سوره ی مریم ، مقام مادررا به زیبایی بیان می کند. 

مادربارزترین منشأآسایش ومهروعالی ترین منبع سعادت خانوادگی است . مادرمظهرعاطفه ومهروچهره ی دوست داشتنی خانه است ، اوست که درچهاردیواری خانه ، مدینه ی فاضله  می سازد وبه پرورش وسازندگی شخصیّت ها می پردازد .

   اهمیّت مقام مادرآن گاه معلوم می شود که سری به پرورش گاه ها وزندان کودکان ونوجوانان بزنیم وچهره های بزهکاررا که اغلب معرّف وجود مادران تبهکارونالایق و... هستند ، ببینیم . درآن صورت برخود فرض خواهیم دید که به مادران واقعی تعظیم واززحماتشان تشکّرکنیم ، زیرا آنان منشأ کرامت ها وپدید آورنده ی هرگونه خیروسعادتی هستند .

   بسیاری ازدانشمندان معتقدند که غریزه ی مادری طبیعی ترین غرایزاست وهرزنی به طورغریزی می خواهد مادرشود . داشتن فرزند عالی ترین هدف ممکن درزندگی هرزنی است. زن بودن ، تکامل زن وسعادت اوبا مادرشدن امکان پذیراست .

   کلمه ی «اُم » درقرآن وروایا ت به طورفراوان ذکرشده است . درحقیقت مادر اصل ، ریشه وسرچشمه ی وجود کودک است وکودک انعکاسی ازواقعیّات جسمی وروحی مادراست .

   دخترقبل ازاینکه ازدواج کند باید توجّه داشته باشد ، یا به اوتوجّه دهند که مادرفرداست وباید بیشتردرغذا ، رفت وآمد و...دقّت کند تا موجود ومولود نسلی پاک باشد . درقرآن آیات 86-84 انعام وآیات 15و16 سوره ی احقاف به این مسئله می پردازد .

مادری چیست ؟  مادری فنّی است عمیق همراه با مبانی که زن در درون خانه دارد ، روزبه روزبه سوی کمال وترقّی می رود واعمال این تخصّص بدون هیچ گونه چشم داشت است . فنّی است که غفلت واشتباه درآن موجب تباهی نسل وفساد جامعه می گردد ومراقبت ازآن جامعه ای خیرخواه ومتکامل پدید می آورد . مادرسالم فردی است که درابعاد جسمانی ، ذهنی ، روانی ،

اجتماعی وشغلی ، شخصیّت رشد یا فته ای داشته باشد .

    ویژه گی های مادرحقیقی :

باید مادرپیش ازهرچیزسطح فرهنگی خود را بالاببرد وبا آموزش های دینی آشنا باشد .

همراه بردن فرزندان درمجالس دینی وعلمی اثربزرگی درساخت شخصیّت فرزند

ونفوذسخن خیردرذهن اودارد .

پاک کردن فضای منزل ودمیدن روح تقدّس درآن ودورکردن هرچیزی که روان وعاطفه ی شفّاف فرزندان راآلوده می کند ازآن است .

پرورش فرزندان به گونه ای که دیگران رادوست داشته باشند وبه کارخیربرای دیگران تمایل نشان دهند .

   مادرالگوی فرزندان: برای پسرپدربه عنوان الگو می باشد وبرای دخترالگویش مادراست . اگرمادربا دخترخود انس وصمیمیّت کافی نداشته باشد ، زمینه برای پرورش ویژگی های زنانه دروی فراهم نمی شود .باید ازکودکی به طورخاصّ وجداگانه ای با هریک ازدختران وپسران برخوردشود تا ازهمان ابتدا متوجّه جنسیّت خود شوند ودرمسیری که آفرینش با تدبیری حکیمانه پیش پای آنها نهاده است ، سوق داده شوند .

   ضرورت تقوا وهدفداری برای مادر: دامان مادر نخستین آموزشگاه فرزند است ، براین اساس مادرباید ساخته ترازپدر، هدف دارتروبا تقواترباشد . اونیازمند است درهمه حال خدا را درنظر داشته باشد تا امکان کاستن مصائب ازجامعه بیشترباشد . مادربزرگ ترین منبع تربیت درخانواده است ، مادرخودشناسی ، لازم دارد ، تقوا وهدف می خواهد وچنین کسی است که  می تواند شاهکارخلقت باشد.

   درگذشته مادران ارزش زیادی داشتند ، ازسربازگرفته تا یک پادشاه ، همه به مادرانشان احترام می گذاشتند ولی حالا گاهی پسران ودختران جوان دورهم جمع می شوند ، خیلی راحت وبدون فکر، اندیشه ی مادران خود را عامل عدم موفّقیّت خود می دانند وهرگزسخنی ازپدربه میان نمی آید . باید به جوانان آموخت که یک زن درمنصب مادر، هرگزنمی تواند بدون اندیشه به فرزندش زندگی کند .

چگونه مادرموفّقی باشیم :

هرگزبه حرف هایی که موجب بروزاحساس ندامت درشما می شود گوش ندهید .

به شعورخودتان اطمینان کنید .

درابتدا هرچیزرا همان طورکه هست بپذیرید .

سعی نکنید خود یا فرزندتان را ازشرایط کلّی مستثنی کنید.

وقتی شما نگران رفتارهای فرزند خود درشرایط سنّی خاص می شوید، سعی کنیدبا مادران عاقل وبا صداقت صحبت کنید .

   فصل سوّم : تربیت دینی ، عاطفی، اجتماعی نوجوان

   تربیت دینی : منظورازتربیت دینی ، پرورش شوروشوق فطری نوجوان نسبت به جمال وجلال الهی است نه ارائه ی مستقیم معارف الهی .هدف ازتربیت دینی عشق به دین است نه انتقال دین . باید به نوجوان گفته شود که دین تنها دراعمال عبادی ازقبیل نمازوروزه و...خلاصه نمی شود ودین سراسر زندگی انسان را دربرمی گیرد مانند کسب علم ،       راست گویی ، امانت داری و... را باید ازوظایف دینی خود بشمارند .

   ضرورت درک نوجوان :

قاعده وروش این است که بزرگترها خود را درحدّ نوجوان قراردهند تا بتوانند نیازهای آنان را درک کنند ، زیرا انسان هرگز نمی تواند فرد دیگری را درک کند ، مگرآنگاه که خودرا درقالب اوقراردهد.

   مسئولیّت پدران ومادران درتربیت دینی نوجوانان :

   حقوق والدین قبل ازازدواج پدران آغازمی گردد ، زیرا پدرموظّف است همسری برای خود انتخاب کند که پارسا ومتدیّن واصیل ونجیب باشد وازازدواج با زنان آلوده وپست واحمق ونادان جدّاً خودداری نماید ، زیرا مادرپلید وآلوده و... نمی تواند وظایف اصیل مادری را درباره ی

تربیت فرزند نوجوان خود ایفا نماید وپدرباید با کوشش خود لقمه ی حلال برای خانواده فراهم کند تا مادرهم شیره ی جانش را ازطریق لقمه ی حلال به فرزند منتقل کند.

   پدرباید فرزندش را به مدارس بیگانه نفرستد تا ازلحاظ دینی متنفّرازاسلام بارنیاید . مواظب دوستان فرزند ، مطالعات او و...باشد تا به عقاید گمراه سوق پیدا نکند ، همچنین این وظایف را انجام دهد :

راهنمایی فرزند به جا نب ایمان به خدای یکتا .

ایجاد خصلت خشوع وتقوا وعبودیّت دراعماق وجود فرزند .

پرورش حسّ حضورونظارت الهی .

   راههای تقویت رفتار مذهبی :  

     برای تقویت رفتارمذهبی خصوصاً نماز ، خانواده ومدرسه نقش مهمّی را ایفا می کنند . برخوردهای فرد با مسائل دینی ازروزتولّد ودوران کودکی تا نوجوانی اوشکل می گیرد . اوّل اینکه فرزند همیشه با ید روش های تداعی مطلوب ازنمازپیدا کند ودیگراینکه بروزپاسخی به نام اقامه ی نمازرا با محرّک های خوشایند توسّط فرزند افزایش دهیم .

   چنان چه والدین رفتارهای منطقی ، صحیح، سنجیده وعلمی براساس عاطفه ومحبّت با یکدیگرداشته باشند ، سرمشق خوبی برای فرزندان هستند . پدرومادری که فرزندان خود را به کارهای نادرست وامی دارند ، اوّلین تیغ مشکلات این فرزندان به چشم خودشان می رود .

   آن چه بیش ازهمه فکرنوجوان را به خود مشغول می سازد زندگی پس ازمرگ است . وارد

کردن فشارهای جسمی برای نوجوانانی که ضعف دینی دارند یاآنهایی که دراین مورد افراط

می کنند ،جایزنیست .

تربیت عاطفی نوجوان :

   اگرما می خواهیم که بزرگسالان جامعه ی ما نسبت به یکدیگربا احترام رفتارکنند ، پس باید

فرزندانمان را آن گونه بپرورانیم که اصیل باشند وحرمت نفس داشته باشند ، تنها به این طریق است که دوجنس می توانند به درستی یکدیگررا محترم شمارند وباید فرزندانمان را آن گونه

بپرورانیم که خودشان را دوست داشته باشند.

مادروپرورش عاطفی فرزندان :

تردیدی نیست که سهم عمده درپرورش فرزندان ، ازآن مادراست واوست که باید درپرتو عواطف ملکوتی خود بذرعاطفه رادردرون فرزندان خود بپرورانند . فرزندانی که به هرعلّت ازاین مهروعاطفه محروم می شوند ، انسان های خودخواه ، بی عاطفه وخشن بارمی آیند که فرسنگ ها ازانسانیّت حقیقی فاصله دارند.

تربیت اجتماعی نوجوان :

   عزّت نفس را می توان شاخص استفاده ازتوانایی ها دانست که نیروی انگیزش لازم را برای انجام فعّالیت ها فراهم می آورد . خانواده اوّلین ومهم ترین نقش را دررشد شخصیّت واجتماعی شدن نوجوان به عهده دارد ووقتی خود، ارزش واهمیّت خود را دریابدوابرازدارد ، درحقیقت استعدادش را ظاهرساخته است .

بخش دوّم : بلوغ ونوجوانی ، برخی مشکلات ودرمان آنها

   دوره ی نوجوانی وبلوغ به سنین بین 12الی 18 سال اطلاق می شود که یکی ازبحرانی ترین دوره های زندگی می باشد . برخی گفته اند که معمولاً آغازنوجوانی با بلوغ مشخّص   می شود وبه تغییرات بدنی اطلاق می شود که به رشد اندام تناسلی می انجامد .

   نیازهای نوجوانان شامل : 1- نیازهای فیزیکی وجسمی   2- بیکاری  3- گردش وتفریح وپرکردن اوقات فراغت

   مراقبت ها درنوجوانی : 1 – درزمینه ی غذا  2- درزمینه ی لباس  3- درزمینه ی استحمام

4- درزمینه ی خواب وبیداری     5- درزمینه ی روابط ومعاشرت ها    6- دیدن ها           7- شنیدن ها    8- خواندن ها    9- لمس ها   10- ستایش ها

   مشکلات نوجوانی :

   نوجوانان دراین دوره دارای مشکلاتی هستند ، شناختن این مشکل ها به والدین مخصوصاً

مادراین امکان را می دهد تا برخورد بهتروکارآمدی را با نوجوان داشته باشد وقبل ازبروز مشکلات بیشتر، ازانحراف فرزند جلوگیری کند.

ترس ها ونگرانی ها : ترس مانع فعّالیّت وعمل سازنده ومثبت درفرد می شود . مطالعات نشان می دهد که افراد ناسالم ویا خسته بیشترازافراد سالم وبا نشاط درمعرض ترس ونگرانی هستند . روان شناسان همراه کردن ترس با موقعیّت یا فعّالیّتی مطبوع را به عنوان مؤثرترین راه مقابله با ترس توصیه می کنند .

خشم وحسادت: ازمجموعه ی عواطف وهیجانات ، خشم وعصبانیّت متداول ترین آنهاست . هرگاه نوجوان خشم را با فراوانی وشدّت زیاد تجربه کند سازگاری اوبه خطرمی افتد . عمدتاً حسادت نسبت به خواهر یا برادر بزرگتر بروزمی کند وناشی ازتبعیض والدین درمورد فرزندان است ، با بزرگترشدن کودک وتماس های بیشتراجتماعی او ، حسادت نسبت به خواهر وبرادر کاهش می یابد .

دروغگویی : یکی ازمشکلات مهم این دوران دورغگویی است . دروغ معمولاً شامل بیاناتی خلاف واقع یا کتمان یک واقعیّت است که بیشترجنبه ی آموختنی واکتسابی دارد، چون انسان ها با ضمیری پاک به دنیا آمده اند . برای اصلاح رفتارافراد دروغگو برخی کارها را باید والدین انجام دهند مانند : کشف علّت های دروغ گویی ، تقویت راستگویی، آزادی بیان و...

کمرویی : برخی ازراههای پیشگیری ازکمرویی عبارتند از: مورد مشاوره قرارگرفتن

فرد بیماربه منظورشناسایی مشکل ودرمان وی، وارد نمودن فرد به صحنه های اجتماعی و...

انحرافات جنسی :  انحرافات جنسی به معنای گسترده به آن دسته ازاعمال جنسی اطلاق می شود که متفاوت یا غیرمعمول بوده وازروش های جنسی مورد تصویب قانون ، آداب ورسوم اجتماعی پیروی نمی کنند .

اشکال مختلف انحرافات جنسی : 1- خودارضایی ( استمناء )  2- هم جنس گرایی          3- نظربازی  4- بچّه بازی  5- خود فروشی 6- وارونگی جنسی 

درمان : 1- ورزش   2- تغذیه ی صحیح ویژه ی نوجوانان   3- توجّه به خواب نوجوان و...

بخش سوّم : تأثیرخانواده برنوجوان وحلّ مشکل او

فصل اوّل : خصوصیّات والدین

پدرتندخوومستبد – مادرآراو ومهربان : دراین صورت پسریا مانند پدرتندخو خواهدشد یا مانند مادرآرام وازداشتن رفتاری مردانه محروم می ماند . دخترهم ممکن است خودرا با مادرتطبیق دهد ولی تصویرنادرستی ازمردان پیدا کند وهمه ی مردان را مانند پدرخود می انگارد ودرزندگی آینده ودربرخورد با مردان مشکلاتی خواهد داشت .

پدرمهربان وآرام – مادرتندخوومستبد : دخترنمی تواند به آسانی خودش را با مادرانطباق دهد ، دربرخورد خود با دیگران مستبد می شود ونمی تواند درروابط اجتماعی موفّق گردد.

پسربه سادگی مطابق با پدرمی شود ولی نسبت به زنان بدبین بوده وهمواره آنان را مورد سرزنش قرارمی دهد .

پدرتندخوومستبد- مادرتندخوومستبد : نه پسران ونه دختران الگوی مناسبی برای رفتارخود ندارند .

پدرمهربان وآرام -  مادرآراو ومهربان : خانواده ی ایده آل این نوع خانواده است .

نگرش های والدین نسبت به نوجوانان :

نگرش ایستا وبازدارنده : گروهی ازوالدین میل دارند فرزندشان اوقات فراغت خود را درمنزل وتحت کنترل خانواده بگذرانند که درنتیجه خجالتی وگوشه گیرمی شوند ومشکلات زیادی پیدا می کنند

نگرش آزاد منشانه : این گروه آزادی کامل دارند ونوجوان این ویژگی ها را دارا     می شود : خود محوری، هرج ومرج طلبی ،و...

نگرش پویا وسازنده     4- نگرش متزلزل وتخریبی

   فصل دوّم : روابط پدرومادر وتأثیرآن درتربیت فرزندان

   یکی ازمسائل مهم شادابی روح زن می باشد . زمانی که مادر، مورد عشق وعلاقه ومحبّت شوهرخودباشد ، درتربیت فرزندان به نحوعالی وهمراه با عشق رفتارخواهد کرد وروابط معیوب والدین وفرزندان هم بررشدوتکامل نوجوان تأ ثیرات سوئی خواهد داشت .

   یکی ازمسائل مهمّ درتربیت نوجوان ، درک یکدیگراست . یکی ازارکانی که زمینه ی درک طرف مقابل را فراهم می کند ، شنیدن حرف ها ودیدگاه های افراد خانواده به خصوص نوجوانان وجوانان است .

   فصل سوّم : چگونگی رفتاربا نوجوانان

   الف –  به فرزندتان فرصت رشد بدهید : باید توجّه داشته باشیم که ما به عنوان انسان هرگزکامل وصددرصد بی عیب ونقص نیستیم . اگرما به عنوان پدرومادربا فرزندانمان        به گونه ای رفتارکنیم که گویی اموال ما هستند، به اجبارروی آنها کنترل هایی را اعمال      می کنیم که لزوماً سالم نیستند . بهتراست که به آنها حدّومرزی بدهیم که بتوانند تصمیمات درستی بگیرند . مادران باید مراقب باشند که تصاویرذهنی خود را روی دخترانشان  فرافکن نکنند .

   ب – به فرزندان خود توجّه وعشق پابرجا مبذول دارید : هرنوجوانی به منظوراحساس

امنیّت وآرامش وافزایش حسّ اطمینان نیازمند به رابطه ای محکم ودوستانه با والدین یا افراد بزرگسال است .

   ج – مطمئن شوید که فرزندانتان مورد رسیدگی قرارمی گیرند : مطالعات حاکی ازآن است که نوجوانان بدون مراقبت اغلب دارای مشکلات رفتاری هستند ، همیشه به این مسئله که فرزندانتان کجا هستند ودوستان آنها چه کسانی هستند پافشاری کنید و...

   د- مشورت کردن با فرزند : زمانی که با نوجوانان مشورت می کنید ، احساس می کنند که

دارای شخصیّت با ارزشی شده اند وازطرف دیگرمورد اعتماد پدرومادرشان قرارگرفته اند .

   فصل چهارم : راه های کم کردن مشکلات خانوادگی

پدرومادردرحضورفرزندان ازمجادله ودرگیری جلوگیری کنند .

تلاش وفعّالیّت فرد تشویق گردد ، نه خود فرد و...

   علاوه برارزش های انسانی واخلاقی ، آداب صحیح زندگی با روش الگویی به سادگی قابل تعلیم به فرزندان است وباید نوجوانان به آداب صحیح زندگی خوبگیرند وعادت های پسندیده درآنها شکل بگیرد واین عادات پسندیده سرمایه ای گرانبها برای فرزندان است مانند مراعات نظافت وبهداشت ، صرفه جویی وپرهیزازریخت وپاش و... هم چنین پدرومادرعاقل ودوراندیش باید فرزندان خود را بتدریج با محرومیّت ها ورنج ها ی طبیعی زندگی آشنا سازند وآنها را آماده ی زندگی درجهان واقعیّت ها کنند .

   پدرومادرباید با عملکرد خود به فرزندان رفتارهای مناسب را نشان دهند . ارزش های احترام ، صداقت وغرور درخانواده ونیاکان شما می تواند منابع مهمّی ازقدرت برای نوجوانان باشد .