خلاصه :
این مقاله درصدد است تا ضمن تبیین مبانی، چگونگی و چیستی آموزش از راه دور، به تناسب سازی این آموزش‌ها در کشور اشاره داشته باشد، به همین مناسبت مبانی و تعاریف آموزش از راه دور و رویکردهای متفاوت مورد بررسی قرار گرفته پس از تشریح رویکرد تلفیقی، به تشریح وضعیت آموزش از راه دور در آموزش و پرورش ایران پرداخته است و در این راستا روش‌ها و فرایندهای اجرایی و چالش‌ها و دغدغه‌های مهم در شکل گیری این آموزش‌ها بیان شده است.
آنچه حائز اهمیت است آنکه، آموزش از راه دور در کشورما در ابتدای راه است و برای پیشرفت و گسترش آن باید فعالیتهای در خور فکری و عملی بسیاری به مدد آید.
فصل اول
مقدمه
اگر فایده آموختن و آموزش را پرورش قابلیتها، توانمندی‌‌های انسانی بدانیم، آنگاه سه اتفاق مهم می‌افتد: نخست آن که گسترش پوشش تحصیلی برای پاسخگویی به حق تعلیم و تربیت همگانی ضرورت می‌یابد. دوم، توجه به کیفیت و بهره وری بالای تعلیم و تربیت مد نظر قرار می‌گیرد و در این راه جلوگیری از پدیده اتلاف در مدرسه اولویت پیدا می‌کند و سوم: از ورود تکنولوژی و پیوند آن با آموزش و پرورش و ایجاد تنوع و انعطاف روشمند، بهره گیری می‌شود. آموزش از راه دور بنا به خصوصیاتی که دارد میتواند بخش قابل توجهی از ضرورت های فوق را تامین نماید.
قرن بیست و یکم که از نقطه نظر تعلیم و تربیت از سوی یونسکو به عنوان قرن آموزش از راه دور نام گرفته است با استفاده از تکنولوژی های نوین، آموزش خارج از پردیس مدرسه را ممکن ساخته است. به طوری که می توان آموزش مادام العمر را با حذف دیوارهای جدا کننده مدرسه، کار و بازنشستگی تعریف نمود. در چنین شرایطی پرداختن به آموزش از راه دور در آموزش و پرورش و همچنین آموزش عالی کشور از نیازهای بی بدیل جامعه ایرانی خواهد بود.
البته این مقاله درصد بیان چیستی و چگونگی آموزش از راه دور از نقطه مبانی وروش ها از یکسو و مخاطبین این آموزش در دوران راهنمایی ومتوسطه تحصیلی (سال18-12) از سوی دیگر می باشد.
بیان مسئله
آموزش از راه دور، نوعی از تعلیم وتعلم است که در آن بین معلم و متعلم فاصله است. از این آموزش ها از درون ستادهای آموزشی برنامه ریزی، طراحی و ارائه می شوند و مخاطب به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم وبافاصله زمانی دریافت می کند. دراین نوع آموزش ها محتوای بسته های آموزشی بسیار حایز اهمیت است تنوع این بسته ها، مطلوبیت و جذابیت آن ها را درنزد مخاطب افزایش می دهد وبه یادگیری آسان تر آنان یاری می رساند.
آنچه در آموزش و پرورش ایران نیز به اجرا درآمده است حکایت از روند رو به تکامل بسته های آموزشی دارد.
این بسته ها، اکنون محتوای مطالب نوشتاری شامل: کتاب اصلی خود آموز، کتاب کار و تمرین ، CD های آموزشی، انواع سوالات و آزمون های موجود در CD ها و در مواردی DVD وجود دارد.
این بسته با راهنمایی مشاورین تحصیلی و بعضاً با کلاس های حضوری حمایت می شوند تا به این ترتیب دانش آموز برای امتحان پایان ترم و در نهایت پایه مربوط آمادگی پیدا کند.
این شیوه آموزشی که از سال 1383 ارائه شده است ابتدا 8 استان کشور وسپس در مدت کوتاهی درتمام کشور فراگیر شد و اکنون در هر یک از مناطق دور یا نزدیک آ . پ مرکز یا مراکزی که متولی آموزش از راه دور هستند و خصوصی ارائه می شوند وجود دارند وبه ارائه خدمات خویش می پردازند.
دراین زمینه مدارک و منابع غنی و قابل توجهی در آموزش از راه دور وزارت آموزش و پرورش وجود دارد که حکایت از برنامه ریزی مدون کوتاه مدت وبلند مدت در این زمینه می باشد.
البته تا کنون از مخاطبین بالقوه حدود 13 میلیون بازمانده از تحصیل، تنها حدود سیصد هزار نفر به تحصیل در این نوع آموزش ها اشتغال دارند که به نظر می رسد محل تامل است( الحسینی-1384).
اهمیت وضرورت تحقیق
با پیشرفت تکنولوژی و ورود آن به عرصه صنعت آموزش، نوعی از تغییرات شتابان در عرصه آموزش و پرورش ها رخ داده است و رقابت جهانی بر این پایه شکل گرفته است. برای اینکه کشور ما ایران از این نوع آموزش ها محروم نشود و نظام تعلیم و تربیت انعطاف پذیری لازم را تجربه نماید، ضروری است رویکرد آموزش از راه دور جدی گرفته شود و در عمل محقق شود.
اهداف
اهداف کلی:
بدست دادن تعاریف ومفاهیم آموزش از راه دور برای آموزش و پرورش.
ایجاد نوعی هماهنگی بین نیاز به آموزش و در بین کلیه دانش آموزان باز مانده از تحصیل یا محروم از مدرسه بویژه کسانی که در سنین 18-12 سال هستند.
اهداف جزئی:
آشنایی هر چه بیشتر با کارکرد ها و نحوه آموزش از راه دور به عنوان یک فرصت
القاء نیاز به آموزش از راه دور برای آموزش و پرورش.
عطف توجه به حقوق دانش آموزان و اولیاء در انتخاب نوع آموزش ها.
بیان توصیفی نیاز آموزش و پرورش به آموزش از راه دور، برا فائق آمدن بر فاصله های تکنیکی با روش های مطلوب تر.
مقابله با پدیده اتلاف و معکوس پوشش تحصیلی.
آشنایی با چالش ها و مشکلات آموزش از راه دور.
سوالات اساسی تحقیق:
آیا آموزش از راه دور یک فرصت برای آموزش و پرورش است؟
آیا آموزش از راه دور برای دانش آموزان مخاطب یک امتیاز و فرصت تلقی می شود؟
آیا آموزش از راه دور می تواند فاصله تکنولوژیکی آموزش و پرورش سنتی ایران را با آموزش و پرورش های رقیب کمتر کند؟
آیا روش های اتخاذی در آموزش از راه می تواند به عنوان یکی از راه های گسترش پوشش تحصیلی ومقابله با پدیده اتلاف در آموزش و پرورش مناسب باشد؟
آیا القاء نیاز به آموزش از راه دور برای آموزش و پرورش شده است؟
تعریف مفهومی واژه ها
آموزش از راه دور یک رویکرد آموزشی است که در بیان معلم و دانش آموز از نظر زمانی ومکانی فاصله وجود دارد و از سازمان و تکنولوژی های ارتباطی و اطلاعاتی برای بر قراری ارتباط میان آنها استفاده می شود.
- آموزش از راه دور عبارت است از: ساماندهی فرایند یادگیری- یاددهی توسط یک موسسه، به منظور فراهم ساختن تسهیلات لازم برای یادگیری مستقل، خود ارزیابی تحصیلی و برقراری ارتباط دو جانبه میان یاد دهنده و یادگیرنده که به لحاظ زمانی و مکانی از یکدیگر جدا هستند، با استفاده از راهبردهای مناسب برای بکارگیری فناوری آموزشی ( ابراهیم زاده- کنفرانس سمینار آموزشی دبیران- 1383).
- آموزش از راه دور عبارت از: سازماندهی منعطف و آزاد محیط و عناصر سیستم آموزشی به منظور دستیابی فراگیران به یادگیری در وضعیت های متفاوت با استفاده از راهبردهای مناسب مهندسی آموزش برای بکارگیری انواع فناوریهای ارتباطی واطلاعاتی می باشد.
- آموزش از راه دور امکانی افزوده در کنار آموزش حضوری است که با ویژگی هایی از جمله جدایی معلم و شاگرد از لحاظ فیزیکی و زمانی و ارتباط غیر محاوره ای معلم و شاگرد کنترل بیشتری بر فرایند یادگیری توسط شاگرد نسبت به معلم همراه است. همان طور که کیگان (1986) از آموزش از راه دور به عنوان روشی یاد می کند که در آن فراگیر مسئول یادگیری خویش است و یادگیرنده و یاد دهنده درتعامل آموزشی خود به ارتباط چهره به چهره نیازی ندارند. (جزوء آموزشی گروه تألیف و پژوهش -موسسه آموزش از راه دور 1383).