پایان نامه بررسی مسائل و مشکلات روانی اجتماعی نوجوانان تحت سرپرستی بهزیستی در مقایسه با نوجوانان تحت سرپرستی خانواده

مقدمه

دوران پرتلاطم نوجوانی و مرحله گذر از این دوران گذرگاهی است برای هر چه زودتر رسیدن به دنیال جذاب جوانی، که از دور های ظریف و حساس زندگی آدمی و شاید هم حساسترین این دوران است. در این دوره نوجوان که به تازگی از دنیای شیرین و شاد پر از امنیت کودکی گذر کرده است ، گام در دنیای پرنشیب و فرازی می گذراد که دیگر به اندازه عالم کودکی طلایی و دریایی نیست.

الف

واقعیتهای زندگی اندک، اندک چهره نشان می دهند و نوجوان اغلب نخستین سختیهای دوران بزرگسالی را تجربه میکند. این دنیا واقعی تر است؛ دنیایی نزدیکتر به دنیای بزرگترها ، پر کشش ، پر ماجرا و سرشار از تجربه های نو و بیشتر و مهمتر از همه دنیایی آکنده از رشد تحول نوجوان در این مرحله از زندگی با شتابی که گاه مهار نشدنی به نظر می آید، دگرگون می شود و رشد می کند. رشدی پر دامنه و گسترده که جسم و جان او را شامل می شود، این رشد و تحولات مثل رشد عضلانی، پدیدار شدن سائقه تولید مثل، ظهور عواطف و عادت به جنس مقابل، گستردگی هوش نظری، شکل گرفتن اندیشه های آرمانی، استقلال طلبی، تحولات عقلی و عاطفی و بالاتر از همه میل به سبک هویت، آن چنان سریع و یکباره اتفاق می افتد که گویی فردی با او دوباره به دنیا آمده است و در برابر جامعه والدین خود اعلام وجود می کند. این تولد دوباره، برای اطرافیانش بیگانه و ناشناخته نیست ، اما شتاب و دامنه گسترده این دگرگونیها و تغییرات به حدی است که نوجوان دیگر «خود» را نمی شناسد و برای کنار آمدن با این تازه وارد بیگانه «خود» و خواسته هایش ندارد و هنوز با خود آشنا نیست.

در این دگرگونی همه جانبه، نوجوان به تنهایی توان و یاری رویارویی و توافق با این همه تفسیر و رشد و تحول را ندارد. اگر شرایط مطلوب اجتماعی یاریش نکند، اگر مادر و پدر به راستی مسائل و مشکلات او را نفهمند، گر جامعه برای آشتی دادن او با تضادهایش و گذر از این رویدادها همراهیش نکند، و اگر وی خود را تنها و بی یاور بیابد و احساس امنیت و همراهی نکند، نوجوان در برابر کوهی از تغییرات و مشکلات دچار اختلالات رفتاری می شود ، استغدادها و توانمندهایش هرز می رود یا دست کم بخش مهمی از آن صرف ناموفق حل مشکلاتش می شوند، نتایج اختلالات رفتاری نوجوانان عیناً به جامعه منتقل می شود و در واقع جامعه را بیمار می کند و این در حالی است که پیشگیری یا معالجه موارد بسیاری از این اختلالات هم دشوار نیست.

...«هر کس در زندگی تصویری از خویشتن «خود» ارائه می دهد . هر چند مطابق با واقع نباشد، در افراد بهنجار این تصویر براساس ارزیابی واقعی از تواناییها و قابلیت ها، اهداف و روابط دیگران است.

این تصویر حس وحدت و یگانگی را در شخصیت آدمی بوجود می‌آورد و مبنای داوری رفتارهای آدمی می شود. تصویر واقعی از «خود» همواره انعطاف پذیر است و به سوی هدف حرکت می کند.»

چکیده تحقیق

تحقیق حاضر تحقیقی است مقایسه ای – نیمه تجربی که به بررسی مسائل و مشکلات روانی – اجتماعی نوجوانان تحت سرپرستی بهزیستی در مقایسه با نوجوانان تحت سرپرستی خانواده پرداخته است.

برای بررسی موضوع فوق، از پرسش نامه  استاندارد که روایی شده و به تأیید استاد راهنما، رسیده است ، به عنوان ابزار اصلی جمع آوری اطلاعات استفاده شده است.

نتایج این بررسی بر اثر اطلاعاتی به دست آمده که از طریق پرسش نامه مقیاس خود پنداری راجرز و مقیاس عزت نفس روزنبرگ تهیه و بین 40 نفر از نوجوانان پسر که 20 نفر آن نوجوانان عادی به طریق نمونه گیری تصادفی توزیع شد.

اطلاعات حاصله از این پرسش نامه با استخراج جدول نمره و مجذور نمرات و با استفاده از تحلیل مجذور نمرات t/student جهت اثبات فرضیه مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. با توجه به نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل پرسش نامه های پاسخگویان، تأثیر بررسی مشکلات روانی – اجتماعی نوجوانان بررسی شد و نتیجه گرفته شد که بین میزان خودپنداری و عزت نفس نوجوانان بهزیستی در مقایسه با نوجوانان تحت سرپرستی خانواده تقاوتی وجود ندارد و تنها اختلاف درصد پرخاشگری میان دو گروه است. یعنی پرخاشگری نوجوانان پسر تحت سرپرستی بهزیستی بیشتر از نوجوانان پسر تحت سرپرستی خانواده است.

فصل اول

طرح تحقیق

شرح موضوع تحقیق

اهمیت و ضرورت تحقیق

اهداف تحقیق

طرح سؤال پژوهشی

فرضیه های تحقیق

تعریف اصطلاحات عملی و نظری

شرح موضوع تحقیق

زمانی که دوران کودکی به پایان می رسد، در واقع دوران آرامش و دوره خفتگی غرایز به پایان خود نزدیک می شود و دو دوران پر فراز و نوجوانی مرحله گذر از این دوران، برای هر چه زودتر رسیدن به دنیای جذاب جوانی، از دوره های ظریف وحساس زندگی آدمی و شاید هم حساسترین این دوران است. در این دوران نوجوان که به تازگی از دنیای شیرین و شاد و پر از امنیت کودکی گذر کرده است، گام در دنیای پر نشیب و فرازی می گذرد که دیگر به اندازه عالم کودکی طلایی و رؤیایی نیست . واقعیتهای زندگی اندک اندک چهره نشان می دهند و نوجوان اغلب نخستین سختیهای دوران بزرگسالی را تجربه می کند، این دنیای واقعی تر است و نوجوان به تدریج با تغییرات بیولوژیکی ، جسمانی که در وضع ظاهر وی پدید می آید، از نظر حالات روانی و تحرک نیز وارد مرحله دیگری از عمر یا بلوغ می شود.

اگر نوجوان به طور طبیعی رشد خود را سپری کرده باشد، در دوره بلوغ رشد سریع جسمی و روانی او آغاز می شود. روشن است همان طور که سرعت رشد در همه دوره های زندگی انسان یکسان نیست، در این دوره نیز متفاوت است. در دوره بلوغ همزمان با دگرگونیهای جسمی حالات تشویش و نگرانی در نوجوانی نمایان می شود و گاهی در برخی از آنان تمام اندیشه و ذهن و پندارشان را به خود مشغول می دارد که با اندک توجهی این تغییرات برای هر ماد، پدر و مربی قابل فهم و درک خواهد بود. بنابراین جا دارد که به چگونگی این دگرگونیهای نوجوانان پی ببریم و ریشه های سازگاری و ناسازگاری وی را با خانواده، مدرسه و اجتماع بشناسیم تا بتوانیم در این دوران حساس زندگی، با آنان برخورد آگاهانه داشته باشیم. ژان ژاک روسو[1] فیلسوف نامدار فرانسوی می گوید: بلوغ یک تولد دوباره است. در این دوره چون در نوجوان از لحاظ جسمی و عاطفی تغییرات بزرگ و زیادی پیدا می شود انتظار دارد که اطرافیان وی در تمام زمینه ها او را درک کنند و در هر مورد با او همدلی و همدردی نشان دهند. همچنین در این دوره نوجنان با دیدن پاره ای از دگرگونیها در خیوش که به نظرش نوعی برتری خوش آیند و دلپذیر می آید، میل دارد آنها را به رخ دیگران بکشد تا مورد ستایش قرار گیرد.[2]

مجموعه این حالات و هجوم افکار و پندارهای قدرتمند گوناگون باعث سرگشتگی نوجوان می شود و در این جاست که می کوشد با تضادهای درونی خود که اینک او را آشفته و بیمناک کرده است دست و پنجه نرم کند تا از سرگشتگی و پریشانی که بدان گرفتار آمده است رهایی یابد. در همین بحرانهای  روانی است که هر یک از آنان به ترتیبی واکنشها و رفتارها و کردارهای خاصی از خود نشان می دهند که می توان گفت چگونگی تربیت سالهای نخستین نوجوان و آموخته ها و دیدگاه های فکری، اجتماعی، و مذهبی او را در تندی یا کندی و یا مثبت و منفی بودن حالاتش تأثیر زیادی دارد و حداقل در بازگردانیدن حالت تعادل و حس اعتماد به خود و ایجاد ابزار روحیه سازگاری نوجوان عامل بزرگی شناخته می شود. در این دوره باید با بحرانهای روانی و عاطفی نوجوانان در هر زمینه با آگاهی و شکیبایی برخورد شود و از هر نوع اقدام نسنجیده و رفتار تند با آنان جلوگیری به عمل آید و به ویژه از کوچک شمردن و جدی نگرفتن و ریشخند آنها خودداری شود. در غیر این صورت چه بسا آنان را به سرکشی و نافرمانی بیشتر و بدبینی و بی‌اعتمادی نسبت به اطرافیان واداشته ایم و یا اینکه آنان را بدون پشتیبان دلسوز و راهنمای آگاه در حساسترین دوره عمرشان با کوهی از مشکلات عاطفی گوناگون یکه و تنها رها کرده ایم. این دوره سرکشی و نافرمانی نوجانان، که در روان شناسی به آن حالت و مرحله از «شیر گرفتن روانی» می گویند، از اهمیت بسیار برخوردار و مرحله سرنوشت سازی است.

ویژگیهای رشد جسمی و دگرگونیهای روانی در دوران بلوغ که با آشکار شدن رشد و شروع تغییرات جسمی در نوجوانان آغاز می شود، سبب آشفتگی ها و دلواپسی ها در آنان می شود . سن بلوغ جنسی دختران دو سال بیشتر از پسران است. در این دوره فعالیتهای غدد تعادل خود را از دست می دهند و استخوانها به آخرین بخش رشد خود نزدیک می شوند. قد بلند می شود و هم آهنگی لازم بین اندامها و عضلات نمایان می شود . قلب به اندازه کافی رشد می کند و به سبب اشتهای زیاد، میل به خورد و خوراک افزون می شود. به همین نوجوان به علت نیاز به کالری بیشتر باید هر روز به قدر کافی از مواد کلسیم دار و پروتئینی استفاده کند. دختران از لحاظ وزن و پسران از حیث قد رشد بیشتری می کند.

اگر چه رشد وزن و قد درختان و پسران بستگی به چگونگی شرایط اقلیمی ، جغرافیایی کشور و محل تولد و نشو و نمای آنان دارد. همه این موارد نکاتی است که نوجوان را متوجه تغییرات ناگهانی در خودش می کند و باعث توجه بیشتر او به خویش می شود. این توجه به خود به هر حال تا مدت زمانی به درازا می کشد که این حالت را در روان شناسی نارسیسیسم یا خود شیفتگی می گویند. این مرحله به هر حال نباید بیشتر از مدت معمول طول بکشد تا که پسندیده و پذیرفتنی نیست و خود نوعی عدم تعادل روانی محسوب می شود.

دختران نوجوان در این دوره بیشتر جلوی آینه قرار می گیرند و از وجود خویش احساس شادی و رضایت می کنند و بعضی از آنان نیز ترتیبی می دهند تا دیگران را متوجه دگرگونیهای خود کنند و به هر حال از نوعی خودنمایی و مورد ستایش قرار گرفتن ارضاء می شوند. این حالت خودشیفتگی در دختران مدت زمان بیشتری دیده می شود و تا پیوند زناشویی آنان به چشم می خورد. به همین جهت نوعروسان حتی اگر دیر هم ازدواج کرده باشند از شوهر خویش انتظار توجه و ستایش دارند و اگر این نیاز آنان برآورده نشود، چه بسا که موجب سستی رشته های پیوند خانوادگی شود و در پاره ای از موارد نیز گسیختگی زندگی مشترک را در بر خواهد داشت.

[1] - Rousseau, Jean Jacque

[2] - بلوغ و مشکلات روانی جوانان و نوجوانان – نوشته و تألیف اکرم (گیتی) حیدری، نشر سعید حجمی، تابستان 1374، ص 55