پایان نامه اصول پرورش کرم ابریشم

تاریخچه کرم ابریشم

گونه اهلی کرم ابریشم که پرورش آن از آغاز تا به امروز متداول بوده و تقریباً در چهار هزار و ششصد سال پیش به طور اتفاقی توسط ملکه چین ( سی لینگ شی ) در هنگام قدم زدن در جنگلی با پیدا کردن پیله ای از روی درخت توت و تنیدن تارهای آن به دور انگشت خود کشف و بدین ترتیب رازی از طبیعت آشکار گردید.

در حقیقت این پدیده اتفاقی به تدریج پایه گذار صنعت پرورش و تهیه ابریشم در جهان شده و بعدها این شاهزاده خانم در تاریخ به الهه ابریشم ، ملقب گردید. تا مدتها پس از کشف ابریشم راز تهیه آن در انحصار چین بود امپراطوران چین در طی قرون متمادی همواره سعی کردند تا اسرار تهیه آن را از جهانیان پنهان دارند، حتی حکومت چین برای کسانی که می خواستند راز تهیه ابریشم را به خارج از کشور انتقال دهند مجازات مرگ تعیین کرده بودند . با وجود این سختگیریها تا نیم قرن ، چین تنها کشور تولید کننده ابریشم در جهان بود.

استقبال وسیع و همه جانبه مردم دنیا از ابریشم و سود آوری تجارت این کالا آن چنان مورد توجه واقع گردید که برای تجارت آن جاده ای ساخته شد که یازده هزار کیلومتر طول داشت و شهر هسیان چین را به رم شرقی متصل می کرد. این جاده از ترکستان سمرقند گذشته و به مرزهای ایران می رسید و پس از عبور از طوس ، دامغان ، گرگان و ری به قزوین و از آنجا به شعباتی متصل می شد که شاخه ای از آن به ترکیه و بعد به اروپا متصل می گشت . در ضمن برای اینکه کاروان های حامل ابریشم به سلامت مسیر تا اروپا را طی نمایند مرتباً بین ایران و چین نمایندگانی در رفت و آمد بودند.

در تمام این مدت سختگیری های امپراطوران چین ، به منظور حفظ انحصار تهیه ابریشم زیادتر می شد و هر روز مقررات سخت تری وضع می کردند با وجود چنین سیاست وحشت و استتاری ، نوشته اند به سال 419 میلادی شاهزاده خانم دیگری از چین که به ازدواج فرمانروای کشور ترکستان در آمده بود ، برای نشان دادن درجه محبت و فداکاری خود با استقبال از مرگ چندین عدد تخم نوغان را در لابلای موهای خود پنهان و به عنوان هدیه ای در ترکستان تقدیم همسرش کرد.

و بدین ترتیب تهیه ابریشم از انحصار چین خارج گردید .

در حال حاضر با گذشت قرن ها هنوز چین بزرگترین تولید کننده ابریشم در جهان است.

هندوستان دو مین کشور تولید کننده ابریشم بوده و ژاپن سومین کشور تولید کننده ابریشم و شوروی سابق مقام بعدی را در جهان دارا بوده است.

فرانسه نیز زمانی از تولید کنندگان عمده ابریشم جهان بود ولی پس از شیوع بیماری واگیردار پبرین در سال 1850 ، خسارات فراوانی به این صنعت وارد شد این بیماری چنان دامنه وسیعی پیدا کرد که ناپلئون سوم ، لویی پاستور را مأمور مطالعه روی این بیماری و پیدا کردن راههای مبارزه با آن نمود.

پس از چهار سال تحقیق پاستور ، دانشمند فرانسوی موفق به شناسایی و کشف عامل بیماری و راه مبارزه با آن گردید. با وجود این ، این توفیق تربیت و پرورش کرم ابریشم دیگر در فرانسه پا نگرفت ، زیرا واردات آن از کشورهای دیگر توسعه زیادی یافته بود.

وضعیت ابریشم در ایران

   تولید ابریشم ایران در حال حاضر 400 تن در سال است طبق مدارک موجود میزان ابریشم تولیدی در گذشته در حدود 3000 تن در سال بوده حتی زمانی از ایران تخم نوغان جهت پرورش به کشورهای خارج بویژه اروپا صادر می شده است.

در نگرش تاریخی به این رشته از کشاورزی وضعیت اولین اشاره در متون تاریخی مربوط به تولید ابریشم در مازندران است. در ضمن مارکوپولو نیز در سفرنامه خود به تولید فراوان ابریشم در طبرستان (مازندران) اشاره کرده است.

آنچه مسلم است در گذشته ایران یکی از کشورهای مهم تولید کننده و به ویژه در شهرهای طبرستان ، خاوران ری و حتی زابلستان تولید ابریشم رواج قابل توجهی داشته است . این وضعیت در زمان صفویه نیز به اوج شکوفایی خود رسیده بود.

متأسفانه دو اتفاق مهم صنعت پرورش کرم ابریشم را در دنیا مختل ساخت ، مسلماً تولید ابریشم ایران نیز از آن بی تأثیر نبود.

واقعه مهم نخست اپیدمی بیماری پبرین در فرانسه بود که همانند بیماری نیوکاسل طیور ، پرورش این کرم را در سطح بسیار گسترده ای از جهان در معرض نابودی قرار داد. بنا براین با سعی و تلاش دانشمند ارزنده فرانسوی « لویی پاستور » که عامل این بیماری را در سال 1870 شناسایی و راه پیشگیری از آن را به دنیا اعلام کرد بدون شک این صنعت با نابودی کامل روبرو می شد.

اتفاق دوم که در تاریخ حیات پرورش این کرم دخالت عمده ای دارد توفیق فردی به نام شاردونه در ساخت الیافی از مواد شیمیایی بود که شباهت بسیار زیادی به ابریشم داشت (در سال 1889 ) این کشف رکود عجیبی در بازار تجارت ابریشم جهان بوجود آورد.

با وجود این رویداد تولید ابریشم در ایران حتی در این دوره نیز رونق قابل توجهی داشته است چنانچه اگر دومین سفرنامه مظفرالدین شاه به فرنگ را مطالعه کنیم خواهیم دید که از رونق کرم ابریشم در ایران ، طی این سالها سخن به میان آمده است در حقیقت در این سالها ابریشم کالای عمده تجارت ایران بوده و در تجارت خارجی ، این کشور را قادر می ساخته تا بهای بخش قابل توجهی از واردات خود را با در آمد آن بپردازد . میزان تولید این محصول در سال 1343 در اوج خود بوده ولی از آن به بعد دچار آفت گشته و در نتیجه تغییر کیفیت ، قیمت آن نیز تنزل یافته است .

در سال های گذشته جهت احیای امر نوغان داری ، تشکیلات مستقلی به نام شرکت نوغان به وجود آمد و بدنبال آن کارخانه حریر بافی چالوس تاسیس گردید . متاسفانه پس از شروع کار کارخانه تولید ابریشم بر خلاف انتظار پایین آمد ، زیرا شرکت نوغان برای جبران هزینه های فراوان کارخانه مجبور به پایین آوردن نرخ خرید اجباری پیله بود . در طی این سالها بالاترین رقم تولید مربوط به سال 1351 بوده یعنی 111 تن پیله بوده است .

پس از انقلاب اقداماتی در جهت احیای این رشته از کشاورزی و صنعت به عمل آمده از جمله آن اقدامات تشکیل شرکت سهامی مطالعات و تحقیقات پرورش کرم ابریشم بود این شرکت عملاً کار خود را از سال 1359 شروع کرده است . وظیفه این شرکت تهیه و توزیع تخم نوغان تهیه و توزیع نهال توت ، خرید پیله بر اساس قیمت های تعیین شده بود . کارخانه هایی که در حال حاضر در امر ابریشم کشی کشور فعالیت دارند ، عبارتند از کارخانه صنایع ابریشم گیلان  در صومعه سرا ، کارخانه صنایع ابریشم  طوس در مشهد و کارخانه پیله و            ابریشم شمال

چگونگی پرورش کرم ابریشم در ایران

 همان طور که در مبحث تاریخچه این صنعت در گذشته اشاره شده ، تولید ابریشم از زمان های خیلی دور در ایران رایج بوده و بخش مهمی از صادرات کشور را در آن زمان تشکیل می داده است .

در حال حاضر پرورش کرم ابریشم در استانهای گیلان و مازندران ، خراسان، آذربایجان، اصفهان، یزد و کرمانشاه رایج است . در استان گیلان که 80% تولید کشور را بر عهده دارد پرورش این کرم در اردیبهشت و در سایر استانها در فروردین ماه زمانی که توت پنج برگ می شود انجام می گیرد.

چنانچه برای کرم ابریشم شرایط پرورش مطلوبی ایجاد گردد و برگ توت هم مهیا باشد می توان هر موقع از سال به امر پرورش کرم پرداخت .

بهترین فصل برای کرم ابریشم فصل بهار است که هوا مساعد بوده و برگ های توت هم ظریف و مغذی
می باشد . در فصول تابستان و پاییز از آن جهت که مواد سلولزی برگها بیشتر و مواد قابل هضم آنها کمتر است . غالباً پرورش کرم با سوء تغذیه و متعاقب آن با بروز بیماری های مختلف همراه می باشد . تغییرات جوی و هوا نیز در دو دوره تابستان و پاییز مؤثر بوده و ممکن است زمینه را برای فعالیت عوامل بیماریزای کرم ابریشم
فراهم نماید. 

برخی مشکلات صنعت ابریشم در ایران

کیفیت نامطلوب محصول و پایین بودن بازدهی در اثر عوامل مختلف از جمله عدم رعایت موازین بهداشتی

 عدم وجود ضوابط دقیق متکی بر اصول بهداشتی مخصوص جایگاه پرورش یا تلمبارها همانند سایر رشته های دامپروری ، در نتیجه عدم توجه کشاورزان به فضای برای هر جعبه تخم نوغان که این نکته می تواند الفبای پرورش باشد .

عدم آشنایی کافی کشاورزان با این رشته و نیز ناآگاهی آنها در امر کشت توت و تغذیه کرم

عدم توجه و دقت به امر تغذیه کرم

استفاده از روشها و وسایل سنتی در خفه و خشک کردن پیله و عدم دسترسی با کاربرد صحیح و مدرن

 استفاده از وسایل سنتی و تبدیل پیله به ابریشم خام

 بالا بودن هزینه های پرورش

 پراکندگی یا نبودن مراکز مختلف سرویس دهی به ویژه در امر بهداشت

مراکز تهیه و توزیع ، تولید تخم نوغان تا مرحله ابریشم در ایران

مراکز فعلی تهیه تخم نوغان در کشور : رشت ، بندر انزلی ، تربت حیدریه ، نطنز

مراکز مهم تولید پیله : گیلان ، مازندران ، خراسان ، اصفهان، آذربایجان شرقی

مراکز  ابریشم کشی : گیلان ، مازندران ، خراسان

مراکز تهیه ابریشم آماده : کاشان، مشهد، اصفهان

مراکز تولید فرآورده های ابریشمی : قم ، اصفهان، کاشان ، نایین ، مشهد، اسکو در آذربایجان شرقی .

توتستان

ا – کلیاتی راجع به درخت توت و توتستان

درخت توت متعلق به خانواده Moraceae    است و بصورت وحشی در آسیا رشد می کند و گسترش و رویش آن از شمالی ترین نقاط تا مناطق گرمسیری آسیا ادامه دارد. درخت توت به چند گروه و نژاد تقسیم         می شود که این طبقه بندی براساس نوع برگ ،گل و شاخه صورت می گیرد . در ژاپن بیش از هزار نوع توت کشت می شود که ده نوع بسیار عام است و بطور وسیعی کشت می شود در تایلند بیش از 50 نوع (واریته) توت وجود دارد که سه نوع آن بسیار فراوان کشت می شود . متأسفانه در ایران هیچگونه مطالعه جدی روی            واریته های مختلف توت موجود در استانهای مختلف انجام نشده است.