مقدمه :
اهمیت موضوع و دلایل انتخاب آن.
با نگاهی به گذشته کشور عزیزان مان ایران، به این نکته می رسیم که تامین چند قرن پیش ایران، یکی از چند مرکز مهم تولید علم، از جهان بوده است.
در واقع با ورود اسلام به ایران، و تشویق علم آموزی اکتشاف در چگونگی آغاز و انجام این جهان در معارف دینی، مسلمانان در قرن اولیه هجری تا به مان به طور پیوسته در کسب علم و دانش کوشیده از مان بگذاریم از این نکته که در بر مواری از زمان بسیار پر تحرک و در برهه ای دیگر نبار علل سیاسی و روی کار نبودن دولت مرکزی نیرومند از این بازمانده اند؛ تاریخ علمی کشورمان با داشتن بزرگانی چون؛ ذکریا رازی، فارابی، دکترحسابی ، ابن سینا، خیام، ابوریحان بیرونی، خواجه نصرالدین توسی، شیخ بهایی، و صدها دانشمند و پژوهشگر و ادیب و عارف دیگر، دلیل محکمی بر این ادعاست.
نجوم از جمله علومی بوده است که از همان آغاز تمدن شهرنشینی ایران یعنی تمدنهای پیش از دو هزار قبل از میلاد منجمله عیلام و سایر تمدنهای اطراف آن نفیج یافته است.
در این مدت طولانی تا این زمان همواره ایرانیان بنابر دلایلی مختلفی که در ادامه خواهد آمد توجه ویژه ای به علم نجوم داشته اند. که رصدخانه مراغه در واقع نمونه مهم آن است.
با عنایت به ضرورت معرفی این گذشته پر بار به نسل جوان امروزی تشویق و ترغیب آنان به ادامه راه گذشتگان، ونیز ایجاد مرکزی برای و صد اجرام آسمانی، تحقیق و پژوهش، برگزاری همایش ها و کنفرانسهای علمی و پژوهشی و ایجاد یک مرکز مطالعات نجوم در شهر ترانزیتی چون ابهر که در سیر اتصال سه قطب علمی غرب و شرق و جنوب کشور است ضروری می نماید.
برای پی بردن به اهمیت مرکز علمی رصدخانه مراغه همین بس که بدانیم پایه گذاری رصدخانه مراغه به گونه یک بنیاد عظیم پژوهشی و آموزشی از قرن هفتم هجری و نقش مهم آن در گرد آوردن گروهی بزرگ از دانشمندان و دانش پژوهان و دانشجویان از یک سو تمرکز دادن کتابها و مدارک و اسناد علمی معتبر در آن و فراهم ساختن موجبات پژوهش در جوی آرام و بهره مند از تمامی امکانات لازم و بالاخره عرضه ساختن بررسیها و کشفیات این بنیاد علمی در جهان آن روز موجبات آن از اهم ساخت تا شهرت این مرکز علمی به پیشتر سرزمین بپیچند و توجه بسیاری از سرزمین ها را به خود جلب نماید تا جائیکه بیشتر حکمرانان و محققان آرزو می کردند تا بتوانند نظیر چنین چیزی مرکزی را در سرزمین خویش بر پا سازند.
در طراحی این مجموعه باید تاسیسات قبلی را طراحی کرد که می تواند گذشته تاریخی پرشکوه علم نجوم ایران را به بازدید کنند گان در سطح های مختلف و با دانستنی های متفاوت متفاوت اطلاعات ارزه نده ای را انتقال داد. با ایجاد این دامه ها برداشتی متفاوت برای همه بازدید کنند گان در زمینه های علوم ستاره شناسی کهن ایران و سرد چگونگی آن بدست خواهد آمد – محققان و پژوهشگران نیز خواهند توانست با استفاده از امکانات فراهم آمده در این مجنمه علمی به کار پژوهشهای ارزنده ای در زمینه علم ستاره شناسی و رشد تکاملی آن بپردازند و بسیاری از نکات تاریک و ناشناخته را روشن کنند همچنین با ایجاد یک تالار کوچک کنفرانس و امکان برگزاری سمینارهای علمی و تبادل نظر در زمینه ستاره شناسی و تاریخ علم نجوم در ایران فراهم خواهد آمد.
با ایجاد یک پلانتاریم نیز موجبات آن فراهم خواهد گشت تا بازدید کنند گان از مجموعه بتوانند با مشاهده آن شناختی مطلوب از آسمان بدست آورند.
باشد که این خود موجب آن گردد تا شوق تحقیق در کارهای شتاره شناسیکه پس از درونهای شکوفایی گذشته. امروز از جانها بیرون رفته است دوباره از میان جوانان این مرز و بوم زنده شود.
از طرفی ایجاد و چنین مجموعه ای می تواند در جلب توریست نیز موثر بود. و ضمن رونق بخشیدن به اقتصاد شهر با توجه به بناهای تاریخی شهر موجب رونق صنعت جهانگردی شود.
جدا از مناطق فوق باید به این نکته توجه داشت که مولد تحقیق درباره علوم زیر بنایی چون نجوم جز و شاخص های توسعه کشورها به حساب می آید بنابراین پرداختن به مسال همچون علم نجوم می تواند روح تحقیق و توسعه را در ملت ها پرورش دهد.
فصل اول : مطالبات پایه
1 . 1 ) مطالعات جغرافیایی، اقلیمی، اجتماعی و فرهنگی و ...
شناخت و ارزیابی وضع موجود
معرفی اجمالی استان زنجان:
استان زنجان با وسعتی بیش از 22 هزار کیلومتر مربع در منطقه شمال بین 35 و 35 و 15 و 37 عرض شمالی از خط استوا و 10 و 47 و 28 و 49 طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد. میانگین ارتفاع آن بیش از 1500 متر از سطح دریاست. پست ترین نقطه داخل آن با ارتفاع 300 متر در منطقه طارم و بلندترین قله آن با ارتفاع 2900 متر در کوههای تخت سلیمان از ارتفاعات شهرستان ماهنشان قرار دارد. استان زنجان از شمال به استانهای آذربایجان شرقی، اردبیل و گیلان از شرق به استان قزوین و از جنوب به استان همدان و کردستان و از غرب به استان آذربایجان غربی محدود می باشد. براساس آخرین تقسیمات کشوری استان زنجان دارای 7 شهرستان، 15 بخش، 46 دهستان، 16 شهر باشد.
اگر اقلیم را عملکرد ویژگیهای قالب یک منطقه دراز مدت تعریف کنیم که خود تحت تاثیر عواملی از قبیل عرض جغرافیایی، دوری و نزدیک به منابع بزرگ آب، پستی و بلندی ارتفاع سطح دریاها، واقع شدن در مسیر جریانهای عظیم رطوبتی قرار می گیردف در استان زنجان با توجه به متوسط سالیانه 200 تا 400 میلیمتر متوسط دمای سالیانه 9 تا 17 درجه سانتیگراد سه نوع اقلیم:
نیمه خشک فراسرد؛
نیمه خشک سرد؛
مدیترانه ای سرد؛
را می توان مشخص کرد براساس اقلیم منطقه ابهر و خرمدره نیمه خشک سرد و منطقه خدابنده مدیترانه ای سرد و زنجان نیمه خشک فراسرد خواهد بود. همچنین می توان گفت که آب و هوای کوهستانی که نواحی قیدار، زنجان و ابهر را در بر می گیرد زمستانهای سرد و پربرف و تابستانهای معتدل از ویژگیهای آن است. منطقه طارم علیا دارای آبو هوای گرم و نیمه مرطوب می باشد که تابستانهای گرم و زمستانهای ملایم دارد و از درجه رطوبت و میزان بارندگی قابل توجهی برخوردار است. مناطق قشلاق افشار، انگوران، ماهنشان نواحی استان را تشکیل می دهند.
الف ) معرفی موقعیت شهرستان در استان:
شهرستان ابهر یکی از شهرستانهای هفتگانه استان زنجان است که در شرق این الستان واقع شده و مرکز آن شهر ابهر است. این شهرستان شامل 4 شهر به نامهای ابهر، سلطانیه، صائین قلعه و هیدج است. شهرستان ابهر از نظر اوضاع توپرگرافی و پدیده های انسانی قابل مقایسه با شهرستان زنجان است و ارتفاعات تاریخی مشترکی دارند[1].
این شهرستان از سمت جنوب و مشرق به تاکستان، از غرب به قیدار، از شمال به طارم علیا و زنجان و از شمال شرقی به طارم سفلی از استان قزوین محدود است و فاصله ان تا تهران 230 کیلومتر و تا مرکز استان 90 کیلومتر است. جدول شماره (1) تقسیمات اداری، سیاسی زنجان در سال 1380 را نشان می دهد. (نقشه شماره 1 )
[1] . مساحت شهرستان ابهر حدود 5/2958 کیلومتر می باشد که به طور تقریب 6/13 درصد از کل مساحت استان زتجان را شامل می شود. در آخربن سرشماری عمومی نفوس و مسکن در ایران که به موجب قانون هر 10 سال یکبار توسط مرکز آمار ایران انجام می شود و در سال 1375 انجام گرفته است. شهرستان ابهر دارای 5 شهر بوده است، لیکن در سال 1376 شهر خرمدره به فرمانداری تبدیل و براساس تقسیمات اداری سیاسی استان زنجان در سال 1379 خرمدره به عنوان شهرستان شامل شهر خرمدره محسوب گردید.