گزارش کارآموزی مواد شوینده در کارخانه

فصل اول

ابتدا نظر خوانندگان عزیز را به پاره ای از نکات مفید زیر جلب می نماییم :

1- در تهیه مواد شوینده و شیمیایی رعایت درجه خلوص و مرغوبیت مواد اولیه واجد کمال اهمیت است که چنان چه این نکته از نظر دور بماند چه بسا که نتیجه مطلوب حاصل نشود .

2- انتخاب درجه حرارت مناسب برای ترکیبات مختلف شیمیایی از اهمیت خاصی برخوردار است در این صورت دقیقا درجات حرارت تعیین شده رعایت شود و چنانچه درجه حرارت مشخص نشده است با توجه به ترکیبات مشابه و با رعایت احتیاط اقدام گردد .

3- آزمایشها و تست های نمونه باید همواره با مقادیر کم انجام گیرد تا هم از ضایعات زیاد جلوگیری شود و هم تکرار تجربه تا حصول نتیجه مورد نظر با هزینه کمتری امکان پذیر باشد .

4- در بسیاری از موارد چنانچه به ماده اولیه مورد نیاز دسترسی حاصل نشود چه بسا که نتایج مشابه با تغییراتی جزئی از نظر وزن و درجه حرارت و غیره بتوان استفاده نمود که در این صورت با کسب مشورت فنی از افراد متخصص می توان ماده نایاب و یا کمیاب و گرانبها  را جایگزین نمود .

5- اگر چه فرمولهای داده شده مستند و موثق بوده و بارها تجربه و عمل شده است با این حال ممکن است کسی که برای اولین بار به تجربه ای برای تولید یک محصول دست می زند در کار خود توفیق کامل حاصل نکند ، در این صورت کارآموز نباید دچار یاس و دلسردی و بی اعتقادی شود چون کارهای علمی به خصوص در حیطه کار ترکیبات شیمیایی دقت و حوصله و بردباری فراوانی را ایجاب می کند ، پایداری در ادامه کار و تجربه در شرایط جدید به احتمال قوی اشکالات موجود را مرتفع نموده و راه وصول به مقصد را هموار خواهد ساخت .

6- آنچه که در مطالب زیر ذکر شده است تنها نمونه های معدودی است که با توجه به حجم مطالب و از نظر سهولت دسترسی به مواد اولیه آنها انتخاب و معرفی شده تا انگیزه و محرک صاحبان ذوق و ابتکار بوده و زمینه مناسبی برای تهیه فرآورده های جدید را امکان پذیر سازد ، و اگر چه نفس تقلید و مشابه سازی در مراحل اولیه صنعت از هر نظر امکان برخورداری از تجربیات سایر صنعتگران و تولید کنندگان قابل توجیه به نظر می رسد ولکن در نهایت امرنوآوری و تولید مصنوعات جدید با استفاده از منابع طبیعی کشور بیش از هر عامل دیگر می تواند خروج کار و راه گشای تاسیس صنایع مورد نیاز جامعه باشد .

این کارخانه 2100 متر زمین حدود m 1100  زیر بنا و مابقی شامل محوطه و فضای سبز که از این m1100 زیر بنا شامل رفاهیات کارگران نمازخانه و نهار خانه سالن ساخت و تولید و بسته بندی و انبارهای کارخانه و ... می باشد

این کارخانه شامل 40 پرسنل می باشد و در دو شیفت صبح و بعدازظهر مشغول فعالیت می باشند

مواد سوختی این کارخانه شامل نفت و گازوئیل می باشد

از سال 76 به دنبال مجوز های مربوط به تولید بوده که طی 2-1 سال طول کشیده از سال 78 کار تولید محصول شروع و در اوایل یک محصول تحت عنوان مایع دستشویی میشن و بعد از چند سال مایع ظرف شویی پدیده تولید شد و به دنبال آن شامپو سی مو تولید شد .

آشنایی با فرمولاسیون مواد شوینده و تست ها موارد موجود در آزمایشگاه و روند تولید و ساخت و بسته بندی از جمله وظایف رشته

مایع دستشویی و مایع ظرفشویی و شامپو سیمو  امور جاری در دست اقدام می باشد.

10- مواد اولیه شامل 15-10 تا می باشد که می توان به موارد زیر اشاره کرد:

فعال کننده های سطحی - شامل گروههای آنیوتیک مثل تگزاپون و اسید سولفوریک

خنثی کننده ها : سود سورآور مثل گروه آلکنوآمین ها

نرم کننده ها و مرطوب کننده ها : مثل گلیسیرین

فیلر کننده ها : سولفاتها ، نمک ها

مواد جانبی : رنگ و اسانس

فصل دوم

مواد ضروری برای تهیه پاک کننده ها را می توان به دو قسمت تقسیم نمود :

حلال ها یعنی موادی که چرک و کثافات را در خود حل می کند .

ترکیباتی که عمل شیمیایی و فیزیکی را تواما در زدودن چربی ها و لکه ها و سایر آلودگی ها به انجام می رساند .

در این فصل از انواع صابون ها ، لکه برها ، پودرها و مایعات پاک کننده سخن خواهیم داشت .

صابون ها

صابون به طور کلی بر اثر واکنش مواد قلیایی بر مواد چرب حاصل می شود ، سابق بر این صابون را در منازل و از باقیمانده چربی های آشپزخانه تهیه می نمودند به این ترتیب که پیه و چربی های حیوانی زائد بر مصرف را بر روی هم انباشته و هر چند یک بار آنها را با قلیاب حرارت می دادند تا صابون به دست آید . قلیاب را هم از مخلوطی از آب و خاکستر به دست می آورند به این ترتیب که بر روی خاکستر آب اضافه کرده به هم می زدند و پس از آنکه کربنات پتاسیم موجود در آن در آب حل و بقیه مواد ته نشین می شد این مایع را صاف کرده به عنوان قلیاب مصرف می نمودند .

اما امروزه صابون سازی هر چند که در بعضی نقاط کم و بیش به سبک سابق رواج دارد در کارخانه های عظیم و در دیگهایی به ظرفیت 120 تا 170 تن انجام می گیرد . به این ترتیب که ابتدا مواد روغنی را حرارت می دهند تا ذوب شود ، سپس ماده قلیائی را به آن اضافه می نمایند . در این جریان ابتدا اسیدهای چرب و گلیسیرین حاصل شده سپس اسید های چرب با مواد قلیائی تشکیل صابون می دهد که این عمل را صابونی شدن می گویند . در این طریقه صابون حاصل را چندین بار جوشانده و تصفیه می کنند که این کار معمولا یازده روز طول می کشد آنگاه صابون تصفیه شده را با همزن های قوی به هم زده و عطر و رنگ مناسب اضافه می نمایند و در قالب های مخصوص می ریزند .

در سال 1948 این سیستم اصلاح و به جای آن شیوه خاصی ابداع گردید ، به این ترتیب که مخلوطی از چربی و ماده قلیائی به داخل دستگاه سانتریفیوژ هدایت می شود این دستگاه در هر دقیقه 15000 بار دور می زند و در نتیجه خاصیت گریز از مرکز عمل صابونی شدن با سرعت و در ظرف چند ساعت انجام می گیرد .

صابون های حمام و آرایش به همان ترتیب ولکن با مصرف روغن های مرغوب تری از قبیل روغن زیتون ، روغن نارگیل و امثال آن تولید می شود .

صابونهای شفاف یا به حل کردن صابون معمولی در الکل یا بر اثر باقی گذاشتن مقداری گلیسیرین در صابون به دست می آید . صابون گلیسیرین شامل مقداری مساوی گلیسیرین و صابون معمولی است و اگر مقدار گلیسیرین بیش از حد لازم باشد صابون مایع تشکیل شود .

صابونهای مخصوص ریش تراشی به صورت کرم تهیه می شوند به جای سود سوزآور از پتاس سوز آور و مقداری اسید ستاریک استفاده می شود که شرح آن خواهد آمد .

فرمولهایی که در اینجا آمده است عبارتند از حلالهایی که برای منظورهای خاص تدارک شده و یا آنکه صابون در آنها قسمت بزرگی را تشکیل می دهد .

صابون مایع

فرمول شماره یک

روغن بزرگ

300گرم

این روغن را در داخل یک بطری بزرگ و محکم بریزید و محلول زیر را به آهستگی به آن اضافه کنید

پتاس سوز آور

 61 گرم

الکل

100 گرم

آب مقطر

به مقدار کافی

بگذارید 24 ساعت بماند و در این مدت چند بار به هم بزنید تا عمل صابونی شدن محلول انجام شود . سپس مواد زیر را اضافه می کنید .

الکل   

200 گرم

آب مقطر

200 گرم

اسانس معطر

به مقدار کافی

فرمول شماره دو

صابون مایع مخصوص سرویسش دستشویی

کاستیک سدا (سودسوزآور )

40 گرم

کاستیک پتاس (پتاس سوزآور) 

40 گرم

روغن بزرک

500سانتی متر مکعب

الکل

250سانتی متر مکعب

آب مقطر تا

2500سانتیمتر مکعب

طرز تهیه – در یک شیشه دردار دهان گشاد سود و پتاس سوزآور را در 250 سانتیمتر مکعب آب مقطر حل کنید ، الکل را اضافه نمایید و روغن بزرک را به تدریج در سه یا چهار نوبت به فاصله های کم در آن بریزید و هر بار محتوای بطری را کاملا بهم بزنید تا عمل صابونی شدن انجام شود و در پایان بقیه آب مقطر را اضافه کنید .

فرمول شماره 3

روغن بزرک

300سانتیمتر مکعب

سودسوز آور

45 گرم

الکل

200 سانتیمتر مکعب

آب مقطر

350 سانتیمتر مکعب

طرز تهیه – سود سوز آور را در 50 سانتیمتر مکعب آب مقطر حل کنید ، سپس تمامی روغن را باضافه 50 سانتیمتر مکعب الکل در آن اضافه نمائید و به شدت به هم بزنید تا عمل صابونی شدن انجام شود و بگذارید تا 15 دقیقه به حال خود باقی بماند ، آنگاه بقیه الکل را روی آن بریزید و کاملا به هم بزنید و بعدا بقیه آب مقطر را بر محلول بیافزایید .

فرمول شماره 4

صابون مایع گلیسرین

صابون زیتون

50 گرم

این صابون را با حرارت غیر مستقیم ذوب کنید و مواد زیر را بر آن اضافه نمائید .

گلیسرین

40 گرم

الکل 90 درصد

9 گرم

این مخلوط را از پارچه کتانی مرطوب صاف کنید و یک گرم اسانس معطر بر آن بیافزایید .

فرمول شماره 5

سودسوز آور

16 گرم

پتاس سوزآور

16 گرم

روغن نارگیل

40 گرم

روغن بزرک

175 سانتیمتر مکعب

الکل 95 درصد

100 سانتیمتر مکعب

آب مقطر تا برسد به

1000 سانتیمتر مکعب

صابون زیتون

سود سوز آور

75 گرم

روغن زیتون

425 گرم

نمک طعام

125  گرم  

آب مقطر

2500 گرم

 تهیه – ابتدا سود سوز آور را در 400 گرم آب مقطر حل نموده و بگذارید کاملا سرد شود . سپس روغن را در ظرف استوانه ای شکل از شیشه سخت (مثلا لیوان های نشکن ) ریخته و محصول سود را به تدریج به آن اضافه کنید و به آهستگی با یک میله آهنی با شیشه ای بهم بزنید تا اینکه مخلوط یک دست شود ، معمولا این عمل در حدود 10 دقیقه طول می کشد . اینک سرپوشی از کاغذ ضخیم روی استوانه شیشه ای بکشید به طوری که هوا در آن نفوذ نکند و آن را برای مدت 6 ساعت در جای گرمی بگذارید تا عمل صابونی شدن محلول انجام گیرد . اینک مایع را به ظرفی به گنجایش 3500 سانتیمتر مکعب منتقل نموده 1600 سانتیمتر مکعب آب مقطر اضافه کنید و حرارت دهید تا آنکه قشر سطحی صابون در آب حل شده و غلیظ شود . آنگاه ظرف را از روی آتش بردارید هم زمان با این عمل 500 گرم آب مقطر را در ظرف مناسبی بریزید و با سرعت آن را به حالت جوش کامل در آورده نمک طعام را فورا در آن حل کنید و بلا فاصله این آب نمک به محلول داغ صابون اضافه کنید و به هم بزنید تا گلیسیرین حاصل آزاد و آب اضافی از قشر سطحی جدا شود ( این عمل ظرف چند ثانیه انجام می گیرد ) اگر تشکیل صابون در این حالت بلافاصله انجام نشود (علامت تشکیل صابون آن است که محلول به رنگ شیر در می آید ) ظرف را مجددا روی آتش بگذارید و به طور ملایم حرارت دهید . سپس این محلول را مدت 20 ساعت به حال خود باقی بگذارید تا عمل صابونی شدن به طور کامل انجام و صابون به صورت توده  جامد در سطح مایع قرار بگیرد . در این حالت در جدار ظرف در قسمت پایین آن سوراخی ایجاد کنید تا مایع اضافی از آن خارج شود و صابون حاصل را در ظرف دیگری خالی نموده و به قطعات مخلوط تقسیم کنید . این صابون را با توجه به نوع ظرف معمولا از 35 تا 70 درصد آب در خود دارد باید با آب سرد چند بار شستشو داده و خشک کنید به طوری که تقریبا تمامی آب آن تیبخیر شود . این نکته فوق العاده شایان توجه است که محلول قلیاب باید ابتدا کاملا سرد شده و سپس به داخل ظرف محتوی روغن ریخته شود و نه بالعکس ، یعنی هیچوقت نباید روغن را به محلول سود سوزآور و سایر مواد قلیایی اضافه نمود و همواره به خاطر جلوگیری از تاثیر واکنشهای شیمیایی باید از به کار بردن ظروف شیشه ای عادی ، ظروف سفالی و چینی و امثال آن خودداری شود و علاوه بر اینها همه ظروف ، وسائل اندازه گیری وسیله بهم زنی باید کاملا تمیز و عاری از اکسیداسیون باشد اگر صابون را بخواهیم در هوای آزاد خشک کنیم پس از 30 روز 80 درصد آب خود را از دست می دهد لکن پس از سه ماه تقریبا وزن آن ثابت می ماند و فقط مقدار کمی رطوبت که شکل قالب را حفظ کند در آن باقی خواهد ماند .