پروژه کارآموزی در نمایندگی مجاز تعمیرات تلویزیون رنگی

بخش 1 : تیونر

همانطوریکه در نمای کلی گیرنده های رنگی بررسی گردید امواج دریافت شده توسط آنتن به تیونر منتقل می گردد.، تیونر تلویزیون های رنگی علاوه بر کارهای معمولی یک تیونر که از تلویزیون سیاه و سفید به خاطر داریم (انتخاب کانال ، حذف امواج مراخم ، تقویت موج فرستنده و …..)  در خروجی خود امواج فرستنده را تبدیل به سه موج IF  به ترتیب زیر می کنند :

1) IF  صدا (فرکانس 4/33 مگاهرتز)

2) IF    تصویر (فرکانس 9/38 مگاهرتز)

3) IF رنگ (فرکانس 43/34 مگاهرتز)

تیونر ها در دو نوع مکانیکی و الکترونیکی درست می شوند ، در تلویزیون های رنگی جدید اکثراً تیونر به صورت الکترونیک طراحی می شود . این تیونرها مدارات دریافت هر سه محدوده VHF I , VHF  III,  UHF  را دارا هستند ، در جدول زیر محدوده امواج تلویزیونی و تعداد کانال های آنها مشخص شده است : 

در تیونرهای مکانیکی جهت آنکه کانال و محدوده کار تیونر را تعویض نمائیم دسته سلکتوری وجود دارد که این کار را انجام می دهد ، ولی در تیونرهای الکترونیک جهت این کار ، مداری در نظر گرفته شده است به نام مدار فرمان تیونر .

بنابراین مدار فرمان تیونر باید بر روی تیونر های الکترونیک دو کنترل اعمال نماید اولاً محدوده کار تیونر را مشخص کند که آیا بر روی VHF III ,VHF I, UHF  باشد ثانیاً معین کند در آن محدوده بر روی چه کانالی تصویر دریافت دارد .

عمل اول با قطع و وصل ولتاژ تغذیه هر قسمت انجام می گیرد یعنی زمانیکه  می خواهیم تیونر بر روی محدوده VHF I  کار کند ، مدار فرمان ولتاژ تغذیه دو باند VHF III و UHF  را قطع کرده و فقط ولتاژ تغذیه به باند VHF I  می دهد. این باعث می شود که فقط باند VHF I  کار کرده و دو باند دیگر غیر فعال باشند.

عمل دوم (تعویض کانال ) با کم و زیاد کردن یک ولتاژ متغییر (معمولاً صفر تا 33 ولت ) توسط مدار فرمان تیونر و اعمال آن به دیود های واریکاپ تیونر انجام        می گیرد.

دیود های واریکاپ چه عملی انجام می دهند ؟

دیودهای واریکاپ یکی از انواع دیودها هستند که وقتی در بایاس معکوس قرار گیرند میتوان با کم وزیاد کردن ولتاژ دو سرشان از آنها همانند یک خازن متغییر استفاه نمود . حال در تیونر های الکترونیک در هر باند تیونر ، تعدادی دیوید واریکاپ قرار گرفته که مدار فرمان تیونر بسته به کانال انتخابی توسط مصرف کننده ولتاژ دو سر دیویدهای واریکاپ تیونر در آن قسمت را تغییر داده و ظرفیت دیود واریکاپ را برای آن کانال تعیین می کند ، در حقیقت از دیودهای واریکاپ به عنوان قسمتی از مدارات هماهنگ داخل تیونر استفاده شده است .

بررسی تیونر تلویزیون رنگی شهاب 21 اینچ :

تیونر این تلویزیون از نوع الکترونیک بوده و قدرت دریافت هر سه محدوده UHF , VHF I , VHF III  را دارا می باشد ، کنترل این تیونر بر عهده آی سی کنترل تلویزیون (ICS01) می باشد .

طریقه تنظیم کانال توسط آی سی کنترل : برای آنکه مشخص شود بر روی چه محدوده ائی کار کند ، سه پایه BH , BU , BL  در بین پایه های تیونر وجود دارد . BU  تغذیه محدوده UHF  داخل تیونر ، BL  تغذیه محدوده مدار VHF I   و BH  تغذیه مدار محدوده VHF III تیونر است .

طرز کار به این صورت است که وقتی تلویزیون فرمان کار روی محدوده UHF  دریافت کرد ، آی سی کنترل (ICS01)  ولتاژ مثبت بیس Q101  را کم می کند ، چون ترانزیستور به محدوده UHF  تیونر می رود .

در همین حال آی سی کنترل ولتاژ بیس دو ترانزیستور Q102  و Q103 را زیاد کرده ولتاژ قسمتهای (VHF  قطع می گردد ، که می توان با توجه به جدول زیر این فرمان آی سی کنترل را تست نمود : 

(جداول در فایل اصلی موجود است)

طریقه تنظیم کانال :

همانطوریکه قبلاً ذکر گردید برای تعویض کانال بین صفر تا 30 ولت که توسط تنظیم کننده ائی قابل تنظیم است به دیودهای واریکاپ داخل تیونر اعمال شده و باعث انتخاب کانال می گردد.

در این تلویزیون ولتاژ 103 ولت پایه ترانس T801 در منبع تغذیه (STR) توسط مقاومت    R105کم شده توسط زینر 33 ولتی D102  در 33 ولت تثبیت شده به کلکتور ترانزیستور Q304    داده می شود.

ولتاژ بیس این ترازیستور تحت کنترل آی سی می باشد (پایه 1 آی سی ) حال ای سی کنترل فرمان تعویض کانال ولتاژبیس این ترانزیستور را از طریق پایه 1 خود کم و یا بلعکس زیاد می کند و باعث می گردد بسته به کانال انتخاب شده توسط مصرف کننده ولتاژی بین 3/0 ولت (در پایین ترین کانال ) و 29 ولت (در بالاترین کانال ) در هر باند به پین VT  روی تیونر رسیده و از طریق این پین به دیویدهای واریکاپ داخل تیونر اعمال گشته ظرفیت آنها برای کانال انتخابی تنظیم گردد.

AGC    تیونر (AGC   Delay) :

از طبقه agc ولتاژ کنترل به تیونر اعمال گشته که این ولتاژ بستگی به قدرت سیگنال مرکب دریافتی از تیونر دارد ، به این معنی که وقتی سیگنال دریافتی خیلی قوی باشد باید مقدار سییگنال عبوری از تیونر به طبقه IF  را کم کرد و وقتی سیگنال ضعیف است باید کل این سیگنال ضعیف ، بدون تضعیف تحویل طبقه IF  گردد.

در این تلویزیون ولتاژ این قسمت توسط پایه 13 آی سی IF  و آشکار ساز (IC101)  تأمین می گردد که در هنگام سیگنال ضعیف به حدود 3/7 ولت ودر هنگام دریافت سیگنال قوی به 4/2 ولت می رسد.

سیستم AFT          :

ولتاژ تغذیه اسیلاتور تیونر توسط این پین از طبقه IF  تنظیم می شود .اگر در هنگام دریافت ایستگاههای ضعیف فرکانس اسیلاتور دقیق نباشد باعث بر هم خوردن مشخصات تصویر می شود.

این مدار در طبقه IF  باعث قفل شدن فرکانس اسیلاتور تیونر در مقدار صحیح آن       می شود (با اعمال ولتاژ مثبت یا منفی به این پین ، توضیح کامل طرز کار AFT در طبقه IF  آمده است ).

در این تلویزیونها در جلوی تلویزیون دکمه ائی به نام نیز وجود دارد ، طریقه تنظیم آن به این صورت است که در هنگام دریافت ایستگاه ضعیف ابتدا تیونر را روی آن ایستگاه تنظیم می کنیم (در این حالت تصویر ایستگاه متناوباً برفکی و خوب می شود)  ، حال دکمه AFT  را فشار داده تا تیونر (اسیلاتور تیونر ) دقیقاً بر روی آن ایستگاه قفل شود.

طریقه کانال یابی اتومات :

در تلویزیونهای مولتی سیستم (تلویزیونهای رنگی جدید )یکی دیگر از کنترل های بخش فرمان بر روی تیونر کانال یابی اتوماتیک است ، (به بخش کنترل مراجعه شود) .

بخش 2

طبقه IF   آشکار ساز و AGC

در تلویزیون های رنگی معمولاً سه بخش فوق در یک مدار و یا یک آی سی طراحی  می شوند و در داخل بدنه فلزی قرار می گیرند (به علت شیلدن شدن در مقابل امواج مزاحم ) .

الف – بخش تقویت IF  :

این قسمت معمولاً شامل چند فیلتر حهت حذف و تضغیف امواج مزاحم ، چند IF  جهت تشکیل باند گذر IF  و چند طبقه تقویت کننده می باشد تا امواج خارج شده از تیونر را به مقدار کافی تقویت کرده تا قابل آشکارسازی باشد.

امواج مزاحم در طبقه IF  کدامند ؟

امواج IF  کانالهای مجاور :

تیونر علاوه بر ایجاد IF صوت و تصویر کانال مورد نظر ، موج IF  کانالهای مجاور را نیز تولید کرده که این امواج بدلیل آنکه امواجی نا خواسته هستند باید کاملاً حذف شوند (فرکانسهای 9/31 و 4/ 40 مگاهرتز).

موج IF  صدای خود کانال :

این موج نیز باید توسط طبقه تقویت IF به مقدار کم تضعیف شود ، به علتی که اگر IF صدا در خروجی آشکار ساز تصویر خیلی قوی باشد قابل حذف توسط مدارات فیلتر نخواهد بود و این موج از طبقات تصویری عبور کرده بر روی تصویر به صورت نویز (پرده توری روی تصویر ) ظاهر خواهد شد بنابر این در این طبقه فرکانس IF خود کانال (4/33 مگا هرتز) به مقدار کم ضعیف می شود .با توجه به موارد فوق از فیلترهای بالا پهنای باندی با مشخصات زیر به وجود می آید :

همانطوریکه دیده می شود در شکل فوق فرکانسهای IF  کانالهای مجاور (9/31و 4/40 مگاهرتز) دارای دامنه صفر (کاملاًحذف شده ) ، IF  صدای خود کانال (4/33مگاهرتز ) دارای دامنه 10%(مقدار تضعیف شده ) ولیIF  رنگ و تصویر (47/34 و 9/38 مگاهرتز ) دارای دامنه حداکثر هستند.(دامنه 50 %)

پهنای باند فرکانسی ایجاد شده فوق به طور کامل و بدون هیچ کم و کسری باید تحویل تقویت کننده ها داده شود ، به این منظور بعد از فیلترهای حذف وتضعیف ، چند ترانس IF  قرار می گیرد که هر کدام بر روی یکی از فرکانسهای فوق تنظیم شده است تا بتواند پهنای باند فوق را به طریقه صحیح تحویل طبقه تقویت دهد.

حال اهمیت این نکته مشخص می شود که بدون داشتن دستگاههای لازم هیچگاه اقدام به بر هم زدن تنظیم این ترانسهای IF  نمی کنیم به علت آنکه از تنظیم خارج شدن ترانس های IF  و سیم پیچ های این طبقه اثر بسیار نا مطلوبی بر روی اطلاعات ارسالی از فرستنده دارد .

ب- بخش آشکار ساز تصویر : این قسمت نیز اکثراً در داخل آی سی در نظر گرفته می شود چند کار به شرح زیر انجام می دهید :

1- از IF   تصویر (9/38 مگاهرتز) سیگنال تصویر را به وجود می آورد.

2-از مخلوط کردن IF  تصویر و صدا و بدست آوردن موج تفاضل ، IF  دوم صدا را بوجود می آورد :       

                                                    مگاهرتز     5/5=4/33-9/38 

از مخلوط کردن IF  تصویر و IF  رنگ و بدست آوردن موج تفاضل آن دو ، IF  دوم رنگ را به وجود می آورد:

                                                    مگاهرتز 43/4= 47/34-9/38

ج – بخش AGC  :

این قسمت مقدار تقویت ، تقویت کننده های IF  (agc   IF) و تقویت کننده تیونر (RF   AGC) را بسته به سیگنال دریافت شده توسط آنتن تنظیم می کند ، به طوریکه اگر سیگنال در یافتی توسط آنتن ضعیف باشد این بخش با اعمال ولتاژ مثبت به طبقه IF  مقدار تقویت این طبقه را بالا می برد و اگرسیگنال قوی باشد بلعکس.

AFT  (اتوماتیک فرکانس کنترل ):

زمانیکه ایستگاههای ضعیف توسط گیرنده دریافت می شود امکان تعیر فرکانس اسیلاتور تیونر بسیار زیاد است (به دلیل ضعیف بودن اطلاعات دریافتی) ، به این منظور خصوصاً در گیرنده های رنگی مداری در این قسمت قرار می گیرد که باعث تصحیح فرکانس اسیلاتور تیونر می شود ، طرز کار کلی این مدار به صورت زیر است : سیگنال IF  تصویر تقویت شده از طبقه IF  تصویر به مدار آشکار ساز AFT  داده می شود این مدار سیگنال IF  را طوری آشکار می کند که از آن یک ولتاژ DC تهیه نماید . به صورتی که اگر مقدار فرکانس IF  تصویر دقیقاً 9/38 مگاهرتز باشد ولتاژ DC  تهیه شده توسط این مدار صفر و اگر مقدار فرکانس IF  تصویر از 9/38 مگاهرتز بیشتر باشد ولتاژ تهیه شده توسط این مدار منفی و بر عکس اگر کمتر از 9/38 مگاهرتز باشد ولتاژ تهیه شده مثبت خواهد بود.

حال این ولتاژ DC  به تغذیه اسیلاتور تیونر (پین AFT  روی تیونر ) اضافه شده ، تغذیه اسیلاتور را بسته به صحیح یا نا صحیح بودن فرکانس IF   تصویر آنقدر تنظیم می کند تا مقدار IF  تصویر در مقدار استاندارد آن (9/38 مگا) قفل شود . عمل AFT  در هنگام دریافت ایستگاههای ضعیف و همچنین در مورد تلویزیونهایی که دارای کنترل از راه دور هستند بسیار مفید و باعث ثابت ماندن مشخصات تصویر خواهد شد.