تحقیق مقاله کاربری فضای تفریحی و باز

حقوق و قوانین شهرسازی

مقدمه :

برای بحث پیرامون فضای تفریحی و باز ابتدا نیاز به شناخت مفهوم فراغت در فضای شهری داریم .

فراغت:

 مجموعه‌‌ای از اشتغالهایی است که فرد کاملاً برای استراحت و رضایت خاطر خود و یا برای تفریح یا به منظور توسعه آگاهی‌‌ها و یا فراگیری غیر انتفاعی و مشارکت اجتماعی داوطلبانه بعد از رهایی از الزام‌‌های شغلی، خانوادگی و اجتماعی به آن می‌‌پردازد.  ( جهاد دانشگاهی ، 1379 )

با توجه به مفهوم جامع فراغت انواع فعالیت های فراغتی به 6 دسته زیر تقسیم میگردد که شامل طبقه بندی عمومی فعالیت فراغتی و تفریحی است . ) گذرا ن فراغت در خانه  2 ) فعالیت های اجتماعی  3 ) فعالیت های فرهنگی ، آموزشی   4 ) فعالیت های ورزشی  5  ) فعالیت تفریح وگردش  6 ) توریسم و مسافرت ( مهدیزاده ، 1380 )

بخشی از این فعالیت ها در درون شهر و بخشی در بیرون از شهر و قسمتی در درون منزل صورت می گیرد .

فضا های گذران اوقات فراغت شهروندان در شهر نیازمند مدیریت خاص می باشد . که البته این فضا های شهری شامل فضاهای فرهنگی و فضای سبز نیز می باشند که همان طور که دیده می شود بوستان و پارک ها نیز به عنوان فضای تفریحی محسوب می شوند که در مبحث فضای سبز به آن پرداخته می شود .

فضاهایی که به طور خاص به فضاهای تفریحی اختصاص دارند و با کاربری های فضای فرهنگی و فضای سبز و فضای ورزشی  مشترک نمی گردندزمین های بازی و تفرجگاه های پیرامون شهری ( فضای باز ) است .

نقش و وظیفه شهرداری در برنامه ریزی و مدیریت فضای فرهنگی و تفریحی :

بند 6 از ماده 55 قانون شهرداری ها ، وظایف شهرداری را این گونه تعریف می کند :

« تاسیس موسسه های فرهنگی و بهداشتی و تعاونی مانند بنگاه حمایت مادران ، نوانخانه ، پرورشگاه ، درمانگاه ، شیر خوارگاه ، تیمارستان ، کتابخانه ، کلاس های مبارزه با بی سوادی ، کودکستان ، باغ کودکان و امثال آن در حدود اعتبارات مصوب » به عهده شهداری های است   « شهرداری در این قبیل از موارد و همچنین در مورد موزه ها ، خانه های فرهنگی و زندان ، با تصویب انجمن شهر از اراضی و ابنیه متعلق به خود با حفظ مالکیت ، به رایگان و یا با شرایط معین به منظور ساختمان و استفاده به اختیار موسسه های مربوط خواهد گذاشت . » ( سعید نیا ، 1379 )

وظیفه شهرداری در احداث و مدیریت زمین های بازی :

براساس بند 21 از ماده55 قانون شهرداری ها ، شهرداری موظف به ایجاد باغ کودکان است . یکی از اجزای جدا نشدنی پارک کودکان ، زمین بازی برای کودکان است و این بند به طور ضمنی وظیفه احداث فضای بازی کودکان را بر عهده شهرداری می نهد . ( سعید نیا ، 1379 )

نقش و وظیفه شهرداری در ساماندهی تفرجگاه های پیرامون شهری :

شهرداری ها براساس ماده99 از قانون شهرداری ، می بایست برای حریم شهر ، نقشه طرح جامع شهراسزی تهیه کنند. تفرجگاه های پیرامون شهر – چنان مه از نامشان پیداست – معمولا در حریم شهر ها قرار می گیرند و شهرداری موظف است براساس طرح های مصوب ، برساخت و ساز محدوده نظارت کند و با تخلفات ساختمانی ( براساس ماد ه 100 ) و تخلف های بهداشتی ( براساس بند 20 ماده 55 ) برخورد قانونی کند . همچنین شهر داری ها در اجرای قوانین مربوط به بهره برداری از منابع طبیعی ، حفاظت از محیط زیست ، احیای اراضی ایران گردی و جهان گردی ، رعایت حریم نهرها و مانند اینها ، با سایر دستگاه های اجرای نظیر سازمان حفاظت از محیط زیست ، سازمان ایران گردی و جهان گردی ، جهاد سازندگی ، تربیت بدنی ، سازمان ملی زمین و مسکن برای حفاظت از منابع طبیعی و بهره برداری مطلوب از تفرجگاه های پیرامون شهرها همکاری می کنند . ( سعید نیا ، 1379 )

1 - فضاهای بازی:

بازی در ساده ترین تعریف،فعالیتی است که توسط کودکان به منظور تفریح و تفنن انجام می گیرد.برخلاف نظریات گذشتگان که بازی را وسیله ای برای صرف انرژی مازاد بدن می دانستند،کودکان به هنگام بازی بخشی از نیروی فکری و بدنی خود را به کار می گیرند و بازی را قسمتی از زندگی عادی خویش به حساب می اورند.فردریک فروبل«17821852» مبدع کودکستان معتقد بود:«کودکان بیش از هر چیز از بازیهای خود مطالبی می آموزند».از نظر پیاژه«18961980»بازی با  تولد کودک آغاز می گردد و تا حدود یازده سالگی ادامه می یابد.به نظر وی،بازی آثار مثبت زیر را در پی دارد:

1 رشد مهارتهای حرکتی

2  رشد مهارتهای حسی حرکتی و هماهنگی آنها

3 تقویت حس تعاون و مشارکت و مسئولیت پذیری

4 رشد منطقی در پذیرش واقعیتها هنگام شکست یا پیروزی

5 بردباری و رعایت نوبت

6 درک و رعایت قراردادها

7 تمرین نقشهای متفاوت

8 بسط تخیلات سازنده و تقویت خلاقیتها

   افزون بر اینها،بررسیهای منظم تجربی نشان داده است،بازی از لحاظ جسمانی  به تسریع گردش خون،تنظیم عمل دفع مواد زاید بدن و سرعت و کشش صحی عقلانی منجر می شود.از لحاظ عقلانی بازی موجب می شود،کودک از پدیده های محیط خود شناخت صحیحتری کسب کند،بهتر استدلال کند و مسائل را زودتر حل کند.از بعد اجتماعی و عاطفی نیز،قدرت سازماندهی و مدیریت را تقویت کرده،لزوم رعایت سلسله مراتب را به کودک می آموزد. ( سعید نیا ، 1379 )

11 مشخصات انواع فضاهای بازی :

   کودکان در هر گروه سنی،نیازهای تفریحی متفاوتی دارند.بدین سبب زمینهای بازی بر اساس گروههای سنی کودکان و به شرح زیر تقسیم بندی می شود:

الف مشخصات محل بازی گروه سنی 0 3 ساله

فعالیتها:توپ بازی،بازیهای تخیلی،توجه به شناخت اشیاء،دویدن و قدم زدن«بیشتر به صورت فردی و با نظارت والدین یا مربی».

تجهیزات:کیسه های ماسه،مکان گل بازی،ابزارهای کوچک بازی،وسایل متحرک.

موقعیت:فضای باز یا بسته،چمن کاری شده یا کف سازی شده و بدون پله و زاویه های خطرناک«تجهیزاتی برای نظارت بزرگ سالان باید پیش بینی شود».

حداقل فضا:100 متر مربع«حدود یک متر مربع برای هر کودک».

میزان استفاده:روزانه

فاصله فضای بازی و محل مسکونی:50 متر

ب مشخصات محل بازی گروه سنی 4 6 ساله

فعالیتها:توپ بازی،دویدن،بازیهای تخیلی،دوچرخه سواری و اسکیت به صورت جمعی یا فردی با نظارت یک راهنما.

تجهیزات:وسایل بازی مستقر در زمینی پر از ماسه،ایجاد زمینی محکم برای نقاشی و بازی اسکیت،پناهگاهی برای بر پا کردن چادر.

موقعیت:در فضای باز یا بسته،چمن کاری شده یا کف سازی شده،بدون پله و زاویه های خطرناک.

حداقل فضا:400 متر مربع برای استفاده حدود 200 کودک در زمان واحد«حدود 2 متر مربع هر کودک».

میزان استفاده:روزانه

فاصله فضای بازی و محل مسکونی:100 تا 150 متر.

پ مشخصات محل بازی گروه سنی 711 ساله

فعالیتها:دوچرخه سواری،توپ بازی،ژیمناستیک و بازیهای آزاد در زمینهای چمن و یا کف سازی شده.

تجهیزات:مسیرهای بازی ورزشی،بازیهای ساختمانی،در صورت امکان پیست دوچرخه و اسکیت،کارگاههایی برای پرورش خلاقیتهای هنری.

موقعیت:در فضای باز،چمن کاری شده یا دارای کف سازی.

حداقل فضا:600 متر مربع برای استفاده حدود 200 کودک در زمان واحد«3 متر مربع برای هر کودک».

میزان استفاده:روزانه

فاصله فضای بازی و محل مسکونی:200 تا 300 متر.

ت مشخصات محل بازی گروه سنی 1215 ساله

فعالیتها:دوچرخه سواری،ژیمناستیک،و بازیهای آزاد در زمینهای چمن و یا کف سازی شده«والیبال،فوتبال،بسکتبال و…»و فعالیتهای ماجراجویانه و خلاقانه.

تجهیزات:زمینهای ورزشی،زمین ماجراجویی،کارگاههای هنری.

موقعیت:در فضای باز،چمن کاری شده یا دارای کف سازی.

حداقل فضا:800متر مربع برای حدود 160 نوجوان«5 متر مربع برای هر نوجوان»میزان استفاده:روزانه.

فاصله فضای بازی و محل مسکونی:500 تا 800 متر. (مهندسین مشاورآمایش محیط ، 1373 )

2-1 - طبقه بندی زمین های بازی :

   تفکیک مشخصات محل بازی گروههای سنی متفاوت لزوما به مفهوم ایجاد فضاهای بازی مجزا نیست و هر جا که امکان داشته باشد،کودکان و نوجوانان با سنین متفاوت باید بتوانند در یک مکان بازی کنند.افزون بر این،در بیشتر مواقع تکامل علاقه به بازیهای گوناگون،با تکامل روانی گروههای سنی مطابقت ندارد.چرا که یک پسر بچه بزرگتر نتواند دوباره در گودال شن بچه های کوچکتر مشغول بازی شود؟آیا به این دلیل که او دیگر بزرگ شده است؟اگر بازیهایی که ما بزرگ سالان برای یک گروه سنی نامناسب می دانیم،در تعدل درونی کودک نقشی ارزشمند و ضروری دارد،توصیه می شود،برنامه ریزان حتی المقدور زمین بازی را طوری مکان یابی و طراحی کنند که محل و نوع بازی گروههای سنی متفاوت باشد.این محلهای مجزا باید درون یک مجموعه قرار گیرند و زمین بازی برای استفاده همه گروههای سنی کودکان طراحی شود.در مواردی که امکان چنین برنامه ریزیهایی وجود نداشته باشد؛فضاهای بازی گروههای سنی متفاوت،به سه نوع زمین بازی تفکیک می شود:

1 زمین بازی کودکان خردسال«0 6 ساله»که مقیاس عمل آن واحد همسایگی است.

2 زمین بازی برای همه گروههای سنی کودکان«0 15 ساله»که در آن جا بچه های خردسال در کنار بچه های بزرگتر و نوجوانان به بازی می پردازند و مقیاس عمل آن محله یا ناحیه شهری است.

3 فضای بزرگ بازی که مرکزی تفریحی برای کودکان،نوجوانان و حتی بزرگ سالان به شمار می رود.به این نوع زمینهای بازی،گاهی شهربازی نیز گفته می شود.شهربازی،مجتمعی است که همه اعضای خانواده می توانند مطابق با علایقی که دارند به بازی یا تفریح در آن جا بپردازند.حوزه نفوذ این فضا،وابسته به اندازه و امکانات ناحیه،منطقه و یا حتی شهر است.

   بعد از جنگ جهانی دوم که طراحان شهری به زمینهای بازی توجه بیشتری کردند،وسایل جدیدی جای گزین وسایل قدیمی بازی شد و بدین ترتیب،پایه های اولیه شهربازی،به مفهومی که امروز می شناسیم؛نهاده شد.از جمله اولین شهرهای بازی می توان به شهربازی منطقه جانسون هاوسز در نیویورک اشاره کرد که در سال 1947 پدید آمد.این زمینهای بازی جدید،افزون بر این که فعالیتها تفریحی جدیدی را معرفی می کردند،باعث می شدند که مناظر جدیدی نیز در شهر بوجود آید.یکی از کارکردهای دیگر شهر بازیهایی که خوب طراحی شده بودند،زیباسازی شهر و تنوع بخشی به فضای یکنواخت شهری بود. ( سعید نیا ، 1379 )

   «این مرکزهای تفریحی می توانند موجب همبستگی میان والدین و بچه ها شوند.اغلب گفته می شود،بیگانگی میان والدین و بچه ها در موارد بسیاری ناشی از شتاب و سرعت زمانه ما می باشد.والدین در وضعیتی قرار ندارند که وقتی را به بچه های خود اختصاص دهند.این پدیده بیگانگی می تواند ناشی از عدم امکان دخالت فعال والدین در زندگی بچه هایشان بجز در چارچوب خانه باشد.والدین با مشارکت در بازی بچه ها امکانات تازه ای برای همدلی و مصاحبت با فرزندان خود پیدا می کنند و بر رشد جسمی و روانی آناه تأثیر می گذارند.»

   اگر چه کارکرد اصلی همه شهر بازیها ایجاد فضایی مناسب برای بازی و تفریح تمام اعضای خانوار است،اما اندازه و شعاع عمل آنها متغیر است.از آن دسته شهربازی که در مقیاس منطقه عمل می کنند تا شهر بازی بین المللی«مانند سرزمین دیسنی یا پارک اروپا که پذیرای گردشگرانی از تمام جهان هستند»را در بر می گیرد.به همین دلیل ضابطه یا استانداردهای معین برای برنامه ریزی و طراحی شهرهای بازی وجود ندارد. ( سعید نیا ، 1379 )

3 1 معیارهای مکان یابی و توزیع فضاهای بازی :

الف دسترسی

مهمترین معیار برای مکان یابی فضاهای بازی،دسترسی است.محیط بازی کودک خردسال با همسالانش که ضرورت دارد خارج از خانه باشد باید در مجاورت و یا در دسترس مستقیم دو طرفه کودکان به خانه و یا اولیاء به کودکان باشد.«کودکان می خواهند بیش از پیش در محیط امن،اجازه بازی کردن داشته باشند؛اما از دیدگاه کودکان،امن به معنای آن است که براحتی به امنیت خانه دسترسی داشته باشند.اصلیترین عامل مؤثر بر بازی کردن بچه ها در خارج از خانه،میزان  دسترسی به محل سکونت است.محل سکونت و دسترسی به آن،تعین می کند که بچه ها کجا و با چه کسی بازی کنند.بچه ها باید قادر باشند در جوار محل سکونت امکان برقراری ارتباط فعال و بازی با همسالان خود را داشته باشند. ( سعید نیا ، 1379 )

ب فاصله

   زمین بازی کودکان خردسال«0 6 ساله»که نمی توانند به تنهایی از منزل دور شوند و باید زیر نظر والدین بازی کنند،نباید بیش از 350 متر با منزل ایشان،فاصله داشته باشد.معمولا این زمینهای بازی در پارکهای کودک یا پارکهای واحد همسایگی مکان یابی می شوند.استقرار فضای بازی در پارک،موجب تنوع عملکردی پارک می شود و وجود فضای سبز در مجاورت فضای بازی،نه تنها مکانی مناسب برای استراحت والدین فراهم می سازد؛بلکه موجب  تصفیه هوای زمین بازی نیز می شود.

    کودکان بزرگتر می توانند به تنهایی و بدون نظارت والدین بازی کنند،مسافت بیشتری بپیمایند و قدری از منزل دور شوند.فضای بازی این کودکان حداکثر در 800 متری خانه قرار داشته باشد.این فضاهای بازی را می توان در پارکهای محله مستقر ساخت.