تحقیق مقاله شهرسازی

مقدمه

در رشته ظاهراً جوان شهرسازی رسم و روال بر این است که دو گروه نقشه مورد استفاده قرار می‌گیرند.

گروه اول

نقشه‌هایی در دو سه مقیاس از منطقه‌ای که شهر و پیرامون را فرا می‌گیرند و پس از آن نقشه‌های بزرگ مقیاس‌تری که جزئیات وضع موجود و عوارض موجود بر روی زمین اعم از طبیعی (Natural details) یا ساخت بشر Cultural details را نشان می‌دهند  این گروه نقشه را اصطلاحاً نقشه‌های کاربری زمین در زمان حاضر (Existing land use maps) نم می‌گذارند اصالت ودقت این نقشه‌ها متناسب با مقیاس آن‌ها تاثیری عمده بر موفقیت‌ها یا مشکلات شهرسازان داشته است.

گروه دوم

نقشه‌های پیشنهادی هستند که آن‌ها نیز کاربری زمین را پس از اجرا دگرگون می‌کنند و اصطلاحاً نام proposed land use maps می‌گذارند.

در گروه اول «مادر نقشه‌ها» نقشه‌های توپوگرافی هستند که چون در کاربردهای شهرسازی مقیاس آن‌ها بزرگ است گروهی آن‌ها را «پلان توپوگرافی» نام می‌نهادند سخن از توپوگرافی یعنی چهره واقعی هندسی زمین شامل رودخانه‌ها کانال‌ها مسیل‌ها، مزارع یا باغات ودرخت‌ها، راه‌ها، پل‌ها تپه‌ ماهورها و کوه‌ها و... همچنین ساختمان‌های پیوسته شهری، دهکده‌ای یا منفرد و سایر عوارض طبیعی می‌شوند که اخیراً به آن‌ها عوارض فضایی، محیطی، فیزیکی نیز می‌گویند همه این عوارض با دقت‌های استاندارد شده‌ای که مقیاس‌ها دیکته می‌کنند باید در نقشه‌ها منعکس و مندرج باشند.

در مقیاس‌های چندگانه مربوط به شهرسازی، این دقت‌های هندسی از درجات بالا هستند چه در مختصات مسطحاتی (xها و yها) و چه ارتفاعاتی (zها یا hها) نیاز به توضیح نیست که فراهم بودن این نقشه‌ها حداقل از 1:500 و 1:1000 و 1:2000 و 1:2500ها و آن‌گاه 1:5000 و 1:10000 برای شهرسازان اساس کار است و بدون حضور و وجود آن‌ها شهرسازی در مسیر فنی خود متوقف می‌شود و بی‌جهت نیست که رشته‌های شهرسازی در ابعاد وسیع و کامل آن از جمله سفارش دهندگان و مشتریان درجه اول نقشه‌برداران وسازمان‌های نقشه‌برداری هستند و در رده کاربران بی‌شمار نقشه با گروه نظامی و عمران محیط و چند رشته دیگر کوس رقابت می‌زنند.

ضمناً در دقت‌ها و کیفیت‌ها (به دلیل نقشه‌شناسی) سخت‌گیر و مشکل‌پسند نیز هستند که خود خدمتی بزرگ علمی و فنی در جهت اعتلا و ارتقای کیفیت نقشه‌ها در هر کشور است بر لزوم توپوگرافی کامل در اولین نقشه‌هایی که برای طرح کلی در اختیار شهرسازان قرار می‌گیرد تکیه کنیم هیچ شهرساز با تجربه‌ای بدون توجه به توپوگرافی درونی و برونی منطقه کار خود نه مداد بر کاغذ می‌گذارد و نه بر صفحه کلید کامپیوتر انگشت می‌زند ارتباطات پیرامونی چیست و چه خواهد بود؟ نقاط و گره‌های کور و تراکم کجاست؟ سیل‌ها از کجا می‌آیند؟ عملیات خاکی چه خواهد بود؟ فضای سبز و حریم تنفس‌های کودکان چه خواهد شد؟ کودکستانی‌ها و مدرسه‌روها به کجا می‌روند؟ و ده‌ها سوال دیگر که مولفه مهمی از این سوالات را توپوگرافی زمین پاسخ می‌دهد.

اما بهتر است در همین ابتدا اشاره کنیم که در همین نقشه‌های توپوگرافی «پلان‌های مادر» چندین لایه اطلاعات مهم مربوط به زمین غیبت دارند (که البته GISها و LISها این مشکل را نیز حل کرده‌اند چون نقشه‌ها را از دو بعدی بودن کاغذ به چند بعدی بون با لایه‌های زیاد و شفاف تغییر داده‌اند).

من باب مثال، لایه خاک‌ها و جنس خاک‌ها (soil) تا عمق اندکی که مربوط به ریشه‌ها و آبیاری‌ها و زهکشی‌ها می‌شود لایه زمین‌شناسی‌ها (Geology) که اعماقی بیش از لایه خاک‌ها را فرا می‌گیرد و لایه فیزیک زمین (Geophysics) که حوزه فعالیتش از زمین‌شناسی ژرف‌تر است یا... .

در این مقطع به همین اشاره بسنده می‌کنیم که از نقشه‌های توپوگرافی چه خدماتی برمی‌آید نگاره‌های 7-1 و 7-2 دونمونه از نقشه‌های توپوگرافی را ارائه می‌دهند در همین نقشه‌های توپوگرافی، اگر به هنگام باشند شعاع دید و عمل شهرسازی‌ها از اثرات محیطی طوفان و باد و باران و مناطق صنعتی و کشاورزی و... و برداردهای متقابل با پدیده‌های ثابت و متغیر محیط، وسعت بیشتری خواهد داشت.

(جداول در فایل اصلی قابل  مشاهده است)

2-2- انواع کاداستر

سه فرم اساسی برای کاداستر متصور است:

- کاداستر حقوقی (Legal Cadastre)

- کاداستر مالی (Fiscal Cadastre)

- کاداستر چند منظوره (Multi- purpose Cadastre)

2-3- رابطه بین ثبت زمینی و کاداستر

هدف اولیه کاداستر در واقع اخذ مالیات بوده، ولی در زمان کنونی دیگر گردآوری مالیات، تنها هدف غایی نیست و ثبت حقوقی نیز مد نظر است. موقعیت کاداستر به عنوان ثبت روشمند امروزه این امکان را به ما می‌دهد که در کاداستر، ثبت حقوقی و مالی و دیگر مسایل اداری و اهداف طراحی را در نظر بگیریم. بستگی بین کاداستر و ثبت حقوقی باعث شده که واژه «کاداستر» به صورت‌های مبهمی به کار رود و در تمام پردازش‌های کاداستر و مسایل حقوقی و امور مربوط به زمین مورد استفاده واقع شود.

این لغت اغلب گیج‌کننده است و حتی ارتباط بین کاداستر که مساحت و موقعیت را بیان می‌کند و ثبت حقوقی که تملک (مال چه کسی بودن) و چگونگی این تملک را بیان می‌دارد، مبهم و تیره است. در ممالکی که مالکیت خصوصی نقشی عمده را بازی می‌کند، تمایز بین قسمت حقوقی (انتقالات زمینی) و بخش فنی آن یکی از وظایف بخش‌های خصوصی است. به طور کلی دو حالت در این ممالک دیده شده است:

1- ثبت خصوصی برای نقل و انتقالات و مسایل حقوقی تحت مسئولیت قوه قضاییه بوده و نگهداری آن توسط سازمان قضایی صورت پذیرد.

2- ثبت خصوصی در هر دو مورد نقشه و مسایل ثبتی (Registers & Maps) تحت مسئولیت اداره‌های غیرقضایی (اغلب نقشه‌برداری) است و نگهداری و حفظ آن از سوی توسط انستیتوهای تکنیکی یا اداری صورت می‌پذیرد.

هر کدام از اشکال فوق دارای فواید و مضراتی است که بستگی زیادی به ساختار اداری در کشورهای مختلف دارد.

4-2- نقشه‌برداری کاداستر

عبارت دیگری در رابطه‌ای تنگاتنگ با واژه کاداستر به کار می‌رود که اصطلاح نقشه‌برداری کاداستر است و به سادگی می‌توان آن را نقشه‌برداری محدوده‌های ملکی تعریف نمود. یک نقشه‌برداری کاداستر ممکن است هم برای گردآوری اطلاعات (هندسی) اولیه هر واحد و قطعه زمین باشد و هم برای تغییرات متعاقب محدوده‌ها انجام پذیرد. نقشه‌برداری کاداستر ممکن است برای تجدید حد و مرزهای گم شده و از بین رفته نیز به کار آید.

2-5- انواع روش‌های تهیه نقشه برای کاداستر

تهیه نقشه (Mapping) برای کاداستر و تأمین اهداف آن، به روش‌های مختلف ممکن است. این روش‌ها را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:

الف- روش‌های نقشه‌برداری هوایی

ب- روش‌های نقشه‌برداری زمینی

ج- روش‌های با فن‌آوری بالا

در نقشه‌ برداری فتوگرامتری اساس کار استفاده از عکس‌های هوایی یا تصاویر فضایی است و ایجاد مدل برجسته زمین در دستگاه‌های خاص این کار، گرچه سیر تکامل فتوگرامتری، موجب شده دستگاه‌های قیاسی (Analogous) به سیستم‌های تحلیلی (Analytical) و سپس دستگاه‌های رقومی (Digital) ارتقا یابند و تصاویر ماهواره‌ای در بسیاری موارد جایگزین عکس‌های هوایی شوند ولی مقیاس‌های خاص مورد استفاده در تهیه نقشه‌های کاداستر، عاملی است که با توجه به آن، دستگاه‌های نسبتی و نیمه تحلیلی هنوز کارآیی دارند.

بنابراین متناسب با نوع دستگاه می‌توان روش‌هایی را در نظر گرفت.

روش‌های نقشه‌برداری هوایی با اتکابر

الف- روش‌های نقشه‌برداری هوایی

- دستگاه‌های آنالوگ

- دستگاه‌های تحلیلی

- دستگاه‌های رقومی

- و در استفاده از عکس‌های هوایی نیز متناسب با نوع عکس‌ها، تنوع روش حاصل می‌شود.

یعنی با توجه به این که عکس‌های هوایی از چه نوعی باشند (عکس‌های اصلی منطقه، عکس‌های بزرگ شده، عکس‌های ترمیم‌یافته، ارتوفتوها و کدام‌یک از روش‌های برجسته‌بینی به کار رود، نحوه اجرا تفاوت پیدا می‌کند. اما در همه شیوه‌های اجرا، ویژگی‌هایی همواره مد نظر است که از شماره‌ها و مطالب مندرج در حاشیه عکس‌ها ناشی می‌شود.

ب- روش‌های نقشه‌برداری زمینی

اگر تعداد کارکنان کافی داشته باشیم از نقشه‌برداری زمینی برای برداشت جزئیات بهره گیریم. در این مورد می‌توان از دستگاه‌های مدرن ماننده دستگاه (Total Station) استفاده کرد که اندازه‌گیری زوایا و فواصل در آن به طور هم‌زمان صورت می‌گیرد و ثبت داده‌ها با امکانات الکترونیک روی حافظه‌های خاص (نظیر دیسکت و ...) انجام می‌پذیرد.

ج- روش‌های با فن‌آوری بالا

- روش پردازش داده‌ها به طریق الکترونیکی FDP Electronic Data Processing

- روش سیستم تعیین موقعیت اینرشیال

- روش دورکاوی

- روش تعیین موقعیت ماهواره‌ای

2-6- مراحل تهیه نقشه مورد استفاده در کاداستر

با هر یک از روش‌های مورد اشاره، نقشه مورد استفاده در کاداستر (Cadastre Map) پس از طی مراحلی آماده می‌شود که عبارتند از:

- تهیه نقاط شبکه ملی نقشه‌برداری (البته با روش سیستم مبتنی بر اندازه‌گیری (Measurement Base System)

- قطعه‌بندی زمین‌های بزرگ (Parcelation)

- شماره‌گذاری (تعیین شناسه‌ها Numbering)

- مناسب‌سازی برای بروز درآوردن اطلاعات (Suitable for updating)

- آوردن سازه‌ها و ساختمان‌ها و نمایش توپوگرافی زمین در صورت لزوم

- حفظ تسلسل و چارچوب کاری مشخص در تولید نقشه‌ها (استانداردها و دستورالعمل‌ها)