پیشینه صندلی در ایران
lبی گمان در اندیشه بسیاری از ما میز و صندلی یک ره آورد اروپایی یا غربی و به گونه ای دیگر بخشی از فرهنگ تحمیلی غرب است. اما هنگامی که با نگاهی گذرا به پیشینه نزدیک به پنج هزار ساله آن می نگریم در می یابیم میز و صندلی _ که امروز چنین در زندگی روزمره ما ریشه و پای گرفته و از ضروریات هر فضای اجتماعی شده است _ از اختراعات و ابتکارات شرقی ها بویژه مردم آسیای باختریست. در اینکه کدام ملت یا قوم باستانی نخستین بار از آن سود جستند اطلاع دقیقی در دست نیست. چه پیشینه آن در نجد ایران، میان رودان و دیگر مراکز تمدنی این حوزه کمابیش هم زمان است. گو اینکه کاربرد آن ویژه دربار شاهان، خلفا و امرا بوده است. در این راستا هر از چند گاه وقفه یا شکستی هم به چشم می خورد اما این وقفه چندان پایدار نیست که نتوان خط تداوم و دیرپایی آن را به دست آورد.
از هزاره های دور تا یکی دو سده پیش نشستن بر صندلی یا کرسی گونه یی برتری و تمایز از دیگران به شمار می آمده است.حتی در زندگی انسان غارنشین آنان که سمت ریاست و برتری داشتند برای القای برتری خود از دیگران بر سکو یا فراز تخته سنگی می نشستند و بقیه بر زمین.
این نتیجه ایست که ازسفالینه ها، دیوارنگاره ها و نقوش به جای مانده از گذشتگان حاصل می شود. از باشکوه ترین نقوش صندلی نقش داریوش بزرگ در آستانه جنوب خاوری تالار صدستون در تخت جمشید است. تخت شاهی بر دستهای سررج نمایندگان ملل تابع هخامنشیان است و در فرازترین رج داریوش بر روی تخت_صندلی یی که تکیه گاهی بلند دارد نشسته است. چه در این نقوش و چه در نقش خزانه، صندلی داریوش آراسته و بلند است و میز کوچکی در زیر پا گذاشته شده است.
l با سقوط شاهنشاهی هخامنشی و چیرگی مقدونیان بر ایران نه تنها در دوران حکومت اسکندر و جانشینان او بل در دوران فرمانروایی پارتی ها و ساسانیان نیز _به گواهی مسکوکات این دوران_ میز و صندلی کاربردی چون گذشته دارد.
در سده های نخستین اسلام امرا و خلفا بر نشستن بر جایی بلندتر از دیگران و تکیه دادن بر پشتی بسنده می کردند و تنها مستوفیان و نویسندگان از میزهایی کوچک (چهار زانو پشت آن می نشستند و به کتابت می پرداختند) استفاده می کردند. اما پس از چندگاهی تخت یا کرسی های گسترده جایگزین آنها شد و کم و بیش رسوم شاهان ساسانی در دربار خلفا و امرا راه یافت. در این سده ها هنوز مردم عادی نشستن بر زمین یا تشکچه را ترجیح می دادند و تنها به پشتی یا تکیه گاهی بسنده می کردند. در بیشتر مینیاتورهای دردست از نخستین سده های ایران اسلامی تا اوایل دوران قاجار یعنی نزدیک به دوازده سده، رسم نشستن کمو و بیش همین بوده است
lدر بیشتر مینیاتورهای سده های میانی تا اوایل قاجاریه تخت گسترده ای با پایه های کوتاه و تکیه گاهی نه چندان بلند نقش شده است که شاه بر آن نشسته و وزیران و دیگر بزرگان دربار در دو سوی آن ایستاده یا بر زمین نشسته اند.
.
lبر روی اشیاء فلزی یا سفالینه هایی که از سده های میانی دردست است کمتر نقش میز یا صندلی آمده است. زنان یا مردان بر زمین نشسته اند و تکیه گاهی چون متکا دارند و این به روشنی گویای شیوه زندگی آن زمان است. از موارد استثنایی تکه سفالینه ای از اواخر سده هشتم هرجری قمری است که بر روی آن زنی به چهره مغولی نشسته بر صندلی منقوش که پشتی آراسته و بلندی دارد نقش شده است.
تقریبا در بیشتر سفرنامه های سفیران یا ایران گردانی که از زمان صفویه پای به ایران گذاشتند در زمینه چگونگی زندگی ایرانیان به گونه نشستن آنها نیز پرداخته اند. روشن است که تخت (اورنگ) صندلی و میز هنوز ویژه شاهان و دربار است.
در اوایل حکومت قاجاریه همچنان تخت پادشاهی است که در نقوش آمده و از صندلی یا میز کاربردی چون امروز خبری نیست. مردم به همان روش سده های پیشین بر زمین می نشستند و میز و صندلی عموما جایگاهی نداشته است.
در اوایل سلطنت ناصرالدین شاه و بویژه پس از سفرهای او به اروپا و ارتباط بیشتر ایرانیان با دیگر کشورها میز و صندلی به منازل بزرگان ، بازرگانا و ثروتمندان راه پیدا می کند اما هنوز گونه ای وسیله برتری و تشخص شمرده می شود. گویایا این ویژگی در عکس ها و کاشی های این دهه هاست.
میز ونیمکت های سنگی با نقوش کنده کاری شده برای استفاده در باغ ها و باغچه ها نیز گونه ای دیگر از کاربرد میز و صندلی در دوره ناصری است. بر بخشی از یک کاشی تخت هفت رنگ دهه 1320 تا 1330 هجری قمری یک مرد جوان قلیان به دست بر روی یک صندلی چوبی نشسته است که نمایانگر کاربرد صندلی در خانه بزرگان و اشراف است.
lبه هر صورت با گذشت سالین صندلی دیگر ویژگی خدایی_شاهی خود را از دست می دهد. از دیوارهای بلند دربار شاهان می گذرد و نخست به منازل بزرگان و پس از آن به چاردیواری مردم عادی راه می یابد. از اوایل دوره پهلوی است که طبقات مرفه و متوسط هریک به فراخور بودجه خود از مبل، میز و صندلی سود جسته اند.
اما راه پیدا کردن میز و صندلی به محیط های آموزشی ایرانی به تاسیس اولین مدرسه به سبک اروپایی در دوره پهلوی بازمی گردد. تا پیش از آن دانش آموزان در مکتب گرد استاد روی زمین می نشسته و به یادگیری می پرداخته اند. گاهی میزهای کوچک و کوتاه یا رحل هایی هم پیش روی آنها روی زمین قرار می گرفته است.
امروزه دیگر برای بیشتر مردم ما عادت نشستن بر ر وی زمین با آن گونه دشواری که ایران گردان و سیاحان در سفرنامه های خود نوشته اند کم و بیش از میان رفته است و میز و صندلی بیش از آن که یک وسیله تشخص و برتری باشد برای آسان نشستن و سلامت بدن است.
در مجهز سازی فضاهای سبز و باز شهری ابتدایی ترین روش برای احساس آرامش و راحتی در پارک ها صندلی ها و نیمکت های پارک می باشد . طرز قرار گرفتن این صندلی ها باید به صورتی باشد که دسترسی به آنها آسان و راحت بوده یعنی در سراسر پارک و به تعداد زیاد موجود باشد .صندلی ها باید در روبروی مناظر زیبا اما در جایی که در مسیر رفت وآمد افراد قرار نگیرد ، واقع شود.
l
lفضا های زیبا و مناسب عمومی به شهروندان این امکان را می دهد تا در کنار یکدیگر از طبیعت اطراف لذت ببرند و با داشتتن مکان مناسبی برای نشستن احساس رضایت آنها چندین برابر شود . افراد مختلف نوع های متفاوتی از صندلی های پارک یا فضا های سبز را می پسندند ، که این سلایق متفاوت نحوه طراحی صندلی های پارک را تعیین میکند و به آن تغییراتی می دهد .
lبرای مثال جوانان اغلب بر روی بالای صندلی یعنی تکیه گاه آن می نشینند تا بر روی خود صندلی واین مورد باید در طراحی صندلی های پارک یا فضاهای آزاد شهری مورد توجه قرار گیرد و صندلی هایی را که به این مراکزاختصاص می دهند از استحکام بیشتری در ناحیه پایه ها برخوردار باشد.
lیا بطور مثال برای افراد مسن نیمکت هایی که دارای پشت یا تکیه گاه است راحت تر از نوع بدون پشت آن می باشد .
lدر صورتی که برای افراد معمولی صندلی های بدون پشت به آنها این امکان را می دهد تا در دو طرف نیمکت بنشینند .
lپس این را باید در نظر گرفت که در پارک یا فضاهای سبز شهری که امکان استفاده اقشار مختلف است باید تمام امکانات رفاهی در نظر گرفته شود و صندلی ها و نیمکت ها طوری برای این مکان ها ساخته شوند تا مورد استفاده بیشتری برای همگان داشته باشد .
lدر همین راستا و برای پیشگیری از خراب کردن مبلمان عمومی شهر باید به این نکته توجه داشت که خرابی بیشتر شامل چه چیزهایی میشود ، چه زمانی این خرابکاری ها صورت می گیرد و توسط چه کسانی ، سپس برنامه های پیشگیری را بکار بست.
نیمکتها را معمولاً برای نشستن موقت یا طولانی در نظر می گیرند . محل نشستن طولانی نیاز بیشتری به راحت بودن دارد . در این نیمکتها که در پارکها بکار برده می شوند ، بیشتر شکلی قالب ریزی شده داشته و دارای دسته و تکیه گاه نیز می باشند
. محل نشستن کوتاه مدت می توانند ساده تر بوده و از انعطاف بیشتری برخوردار باشند ،مثلا نیمکتهائیکه با دیوارها ادغام می شوند و یا حصاری برای باغچه های بلند تشکیل می دهند و یا نیمکتهای یکپارچه با گلدان و روشنایی
و به طور کلی نیمکتها وصندلی ها با استفاده ی کوتاه مدت در گروه بدون پشتی وبا استفاده ی بلند مدت در گروه نیمکتهای با پشتی قرار میگیرند.