مقدمه :
بی تردید رشد و توسعه جوامع انسانی در ابعاد گوناگون فرهنگی ، اجتماعی ، اقتصادی ، و رشد همیشگی و بالندگی پیاپی ارزش های بلند معنوی در همه حوزه ها زندگی ، در گرو در یافتن نسل جوان و اهتمام به امور آنان است .
هم از این رو است که جوانان ، همواره تاریخ کانون اصلی توجه مصلحان و نیز هدف اساسی تهاجم مفسدان بوده اند چرا که عالم جوانی – چناکه افتد ودانی - همانگونه که می تواند منشا نیک ترین تحولات زندگی آدمی گردد به همان میزان در معرض فتنه انگیزترین آسیب های اخلاقی و فر هنگی و معنوی نیز ،هست .
فصل اول :
جوان و نیروهای کنترل کننده
دوران حساس جوانی :
دوران جوانی ، دوران بسیار حساسی است زیرا از یک طرف در این دوره تمام غرایز و تمایلات در جوان شعله ور است و زبانه می کشد و از طرف دیگر یک دنیا احساسات و عواطف در جوان بروز می کند و شکوفا می شود ( احساساتی که کاملا ً ضربه پذیر و حساس است .)
جوانی که در این دوره حساس با آن خصوصیات ویژه به سر می برد . یعنی سرا پا احساسات است ، تمام تمایلات و غرایزش بالفعل شده است ، تخیل ها ، آمال وآرزو ها وسوسه ها و شبهه ها وجودش را فراگرفته ومهمتر اینکه غرور جوانی هم بر او حکمفرما گردیده ، نیازمند یک نیروی کنترل کننده قوی است تا او را از سقوط انحراف حتمی بازداشته به راه سعادت هدایت کند پس برای جلوگیری از خطر انحراف و سقوط جوانان عزیز – چه دختر چه پسر – باید یک نیروی کنترل کننده وجود داشته باشد .
البته این نیروی کنترل کننده ، یک چیز نیست بلکه مجموعه ای از عوامل گوناگون است که باید باهم به کار افتد و هماهنگ حرکت کند و جوان ، مخصوصا و سایر اقشار جامعه عموما با استفاده از آنها بتوانند راه خود را بیابند و از خطر ها محفوظ بماند اجزای این مجموعه عبارتند از :
وجدان اخلاقی
آداب و رسوم اجتماعی
احترام به قانون
انعطاف پذیری
ایمان عقلی و ایمان قلبی
تربیت خانوادگی
تربیت فرهنگی
تربیت اجتماعی
عقل:
اولین و بدیهی ترین عامل در مجموعه نیروی کنترل کننده جوان ، عقل است . امیرالمومنین در این باره می فرماید :« عقل ، پاک کننده از بدی ها و امر کننده به خوبی هاست .»
اما ببینیم که عقل چیست ؟
آنچه که می توان که به زبان ساده گفت این است که : عقل درختی است که میوه و ثمره اش ،تفکر ، تذکر،تنبه است و قوه ای که خوبیها را از بدیها تمیز می دهد .
قرآن کریم نیز در تعریف عقل می فرماید :« فبشر عباد الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه اولئک الذین هدیهم ا... و اولئک هم اولوالباب »
« پس (ای رسول) توهم آن بندگان را به لطف و رحمتمن بشارت ده ، بندگانی که چون سخن حق بشنود ، نیکوتر آن را عمل کنند ، آنان کسانی هستند که خدا آنها را به لطف خاص خود هدایت فرموده و هم آنان به حقیقت ، خردمندان عاملند .
وجدان اخلاقی :
دومین عاملی که در نیروی کنترل کننده ی جوان نقش بسزایی دارد ، وجدان اخلاقی
است که به تناسب تمایلات و غرایز جوان ، زنده و بسیار حساس و هوشیار است .
قرآن کریم به وجدان اخلاقی بسیار اهمیت داده است به نحوی که از یک طرف به آن قسم خورده و از طرف دیگر ، آن را در کنار روز قیامت گذاشته است . خداوند در سوره "قیامت" می فرماید:«لا اقسم بیوم القیامه و لا اقسم بالنفس اللوامه »
اما اینکه چرا خداوند متعال ، وجدان اخلاقی و نفس لوامه را در کنار روز قیامت قرار داده ؟
باید گفت به خاطر یک سری شباهت ، ویژگی و خصوصیاتی است که در هر دو مورد موجود است . قرآن کریم در اوصاف روز قیامت می فرماید که در آن روز ظلم و زور خبری نیست پارتی بازی و رشوه خواری هم آنجا یافت نمی شود و هر کس به سزای اعمالش می رسد اگر درست دقت کنیم خواهیم دید که اوصاف نفس لوامه یا وجدان اخلاقی نیز چنین است نه ظلم می پذیرد و نه پارتی را قبول می کند ونه رشوه می گیرد .
بنابراین جوانان باید در گفتار و کردار و به طور کلی در همه شیوه زندگی خویش وجود این نعمت بزرگ را قدر بدانند و از این وسیله هشدار دهنده به نحو احسن استفاده کنند .
آداب و رسوم اجتماعی :
یکی دیگر ازعواملی که در کنترل جوانان ، می توان از آن مدد جست ، مراعات آداب و رسوم که در یک جامعه سالم وجود دارد ، مخصوصاً که این آداب و رسوم خالی از خرافات ، موهومات و گناه هم باشد . در این صورت متابعت از آن ، صد در صد یک امر طبیعی و بلکه یک عامل مهم بازدارنده از انحراف و سقوط خواهد بود .
اصولاً مخالفت با مردم و حضور در جامعه که مستلزم حفظ آداب و رسوم اجتماعی است مورد تأکید روایات است . حضرت علی (ع) می فرمایند :« با مردم چنان در آمیزید که اگر از دنیا رفتید بر شما بگریند و در خوشی ها به شما تهنیت گویند .»
مطلب دیگری که در این رابطه حائز اهمیت است این است که اگرافرادی پیدا شوند که توانسته اند گره از کار جامعه باز کنند ، برای این است که شخصیت اجتماعی داشته اند .
احترام به قانون :
احترام و رعایت قانون در هر جامعه ای لازم و ضروری است و اصولاً هر حزبی هر تشکلی هر کشوری و حتی هر دینی که بخواهد موفق و پیشرو باشد باید اجرای قانون در افراد آنها در حد اعلاء باشد .