مقدمه
سپاس وثنا، لایق خدایی است که پروردگار جهانیان است و درود و سلام بر سرور و خاتم رسولان . حضرت محمد(ص) و بر تمام آل بیت و یاران او باد و همچنین بر تمام کسانیکه به نیکی از ایشان یاد می کنند و تا روز قیامت از ایشان پیروی می کنند و
زندگی مبارک حضرت محمد(ص) در توحید و جهاد خلاصه می شود . جهادشان برای رساندن دعوت (اسلام) به تمامی مردم بود تا کلمه الله در زمین مرتبه بلند خودش را داشته باشد و راه رسول الله برای ساختن انسان مسلمان همان یکتا پرستی برای جها و جهاد برای یکتاپرستی بود و با یکتاپرستی انسجام فکری را برای نخستین بار بین مسلمین در تاریخ بوجود آورد و رسول الله در خلال فقط ده سال از عمر پربرکت خویش ارتش خود را پایگذاری و استوار کرد ،ارتشی که پرچم اسلام و مسلمین بعد از ایشان را بسوی غرب و شرق به دوش کشید .
گفتاری عمومی درباره جهاد و مشروعیت آن :
براستی سخن درباره جهاد همیشه مهمترین تکیه گاهی است که جنگ پیشگان فکری در آمیختن حق وباطل و در تلاش شکافتن حدود در اطراف قطعه این دین پاک ، بر آن تکیه می زند جهاد را با آشوب و شرارت ملوث می کنند .
به خاطر شک آوردن در این و زشت داشتن آن و هرگز تعجب مکن از انگیزه های محصور داشتن همت شان در زشت نمودن جهاد بخصوص وقتی بدان که خطرناکترین ارکان اسلان از نظر دشمنانش که آنها را بیم می دهد و می ترساند فقط جهاد است پس آنها درک کرده اند که این رکن هرگز در نفوس مسلمانان بیدار شود و در هر عصری از زمان دارای اثر در حیاتشان گردد هرگز هیچ نیرویی هر چند مردم باشد نمی تواند در روی دفاع اسلامی بایستد . و بخاطر آن در قیام نمودن آنها به هر عمل شک آوردنده شایسته است یا سست کردن رکن جهاد آغاز شود ، برای بازداشتن گسترش اسلامی ، از این تقطه بخصوص ، در این گفتار ابتدا معنای جهاد و فائده اش را در اسلام و مراحل که در آن وارد می شود روشن خواهیم کرد سپس مرحله ای را که در آن استقرار یافته است سپس مطالعاتی را که در مفروضش داخل شده و تقسیمات تکلیف آوری که بر آن حمل شده است از چیزهائی که بطور قطع هیچ دلیلی بر آن ندارند .
اما معنای جهاد :
بکار بردن رنج و تلاش است در راه اعلاء کلمه الله و بر پاداشتن جامعه اسلامی و بکار بردن تلاش و کوشش به حرب و قتال نوعی است از انواع جهاد و اما فائده جهاد ، پس آن بر پا داشتن جامعه اسلامی و تشکیل دولت صحیح اسلامی است . و اما مراحلی که بر آن گذشته است . پس جهاد صدر اسلام چنانکه دانستیم . بر دعوت سالم بدون حرب مقصود بود همراه با پایداری محکم در راه اسلام در برابر محنتها و شدائد سپس در کنار آن – همراه با آغاز هجرت – جنگ دفاعی شرعیت یافت یعنی رد ، هر نیروئی مانند آن . پس از آن قتال هر کسی که دشواریی را در راه بر پا داشتن جامعه اسلامی قرار دهد ، شریعت دهد ، بنا بر اینکه از ملاحده و بت پرستان و مشرکین جز اسلام را قبول نکند بدلیل اینکه در بین جامعه صحیح اسلامی و الحاد و انکار یا بت پرستی ای که آنها بر آن می باشند ،امکان انسجام و پیوند نیست . ما اهل کتاب پس کافی است تسلیم جامعه اسلامی شوند و در پرتو حکومتش باشند بنا بر اینکه حزیه (مالیات) را به حکومت بپردازند و به جای زکاتی که مسلمانان می پردازند و در این مرحله اخیر جهاد در اسلام استقرار یافت . و این وظیفه واجل مسلمانان است هر گاه نیرو و سلام لازم نزد آنها باشد و درباره این مرحله خداوند بزرگ می گوید : ( قاتلو الذین یلونکم من الکفار و لیجدوا فیکم غلظه و اعلموا ان الله مع المتقین) (التوبه :123) یعنی با کافرانی که به شما نزدیکترند پیکار کنید ، ( دشمن دورتر شما را از دشمنان نزدیم غافل نکند) و آنها باید در شما شدت وخشونت احساس کنند و بدانید خداوند با پرهیزکاران است . و نیز درباره آن پیغمبر خدا (ص) می گوید : ( امرت ان اقاتل الناس حتی یقولوا لا اله الا الله فمن قال لا اله الا الله عصم منی ماله و نفسه الا بحقه و حسابه علی الله ) یعنی به من امر شده است که با مردن قتال نمایم تا اینکه می گویند معبودی نیست جز خداوند پس هر کس گفت لا اله الله مال و نفسش از طرف من محفوظ است جز در مورد حق مال و حسابش با خداوند است .
و از اینجا میدانی که معنائی برای تقسیم جهاد در راه خدا به جنگ دفاعی و جنگ هجوم ینیست زیرا مبنای جهاد نه با لذات دفاعی است و نه با لذات هجومی است . و مبنای آن فقط نیاز و حاجت بر پا داشتن جامعه اسلامی است به تمام نظم ومبادی اسلام که می خواهد و پس از آن اعتباری به هجومی یا دفاعی بودنش نیست اما قتال دفاعی که در شرع است . مانند دفاع مسلمانان از مال و ناموس و زمین و زندگیش . آن نوع دیگر از قتال است ارتباطی با جهادی که در اصطلاح فقه اسلامی است ندارد و آن شرع به قتال صائل نامیده می شود و فقهاء یک باب مستقل را در کتابهای فقهی بر آن قرار داده اند و چه بسا محققین آن رابا جهادی که در آن سخن می گوئیم مخلوط کرده اند . این خلاصه معنای جهاد و فائده و عنایت آن است در شریعت اسلامی .
بعد از آنکه اسلام در مدینه استقرار یافت . پیامبر تصمیم گرفت تا آن را در نقاط دیگر عربستان گسترش داده و در موقع مقتضی آخرین پایگاه کفر یعنی مکه را به تصرف خویش در آورد و از طرف دیگر کافران مکه . مسلمانان را در مدینه محاصره اقتصادی نموده و از عبور کاروانهای تجاری به آن شهر مخالفت به عمل آوردند . به همین علت پیامبر مصمم شد تا مقابله به مثل نموده و در صورت لزوم با شمشیر پاسخ آنها را بدهد .
پیامبر اسلام در دوران اقامت و تبلیغ در مکه ، در عمل تنها یک پیشوای الهی بود و فعالیتهای او در هدایت و ارشاد مردم و مبارزه فکری و اعتقادی با مشرکان و بت پرستان محدود می شد . اما پس از استقرار در یثرب ، علاوه بر ابلاغ رسالت دینی و رهبری مذهبی ، باید رهبری سیاسی مسلمانان را نیز بر عهده می گرفت . زیرا در مدینه وضع جدیدی پیش آمده بود و او گامهای نخست را در جهت پی ریزی یک جامعه نوین بر اساس تعلیمات اسلام بر می داشت . از این رو خطرها و مشلات احتمالی را پیش بینی کرده ،به صورت یک رهبر سیاسی آگاه ،شایسته و دورنگر ، چاره اندیشی می کرد .. چنان که از طرف خداوند اجازه نهاد و دفاع صادر شد و به دنبال آن پیامبر (ص) تصمیم به تشکیل یک نیروی دفاعی گرفت . تشکیل این نیرو از این نظر اهمیت داشت که احتمال می رفت مشرکان مکه ( که پس از هجرت ، دستشان از آزار و شکنجه مسلمانان کوتاه شده بود ) این بار دست به حمله نظامی به مرکز اسلام(مدینه) بزنند ؛ از این رو پیامبر برای مقابله با چنین احتمالاتی ، از اواخر سال اول هجرت ، هسته اولیه ارتش اسلامی را پی ریزی کرد .
اسریه ها و غزوه های بسیاری در طول حیات پیامبر (ص) انجانم شد ابتدا به بررسی چند غزوه مهم بعد مختصر می پردازیم : در ابتدا غزوه را تعریف می کنیم : غزوه به جنگهایی که خود پیامبر فرماندهی سپاه را بر عهده داشتند می گویند .
غزوه بدر :
این جنگ به دنبال مانورهای نظامی پیامبر و تهدید خط بازرگانی قریش به شام رخ داد و نخستین جنگ کامل میان مسلمانان و مشرکان بود . پیامبر اسلام در ماه جمالی الاخر کاروان قریش را به (سرپرستی ابوسفیان) که عازم شام بود تا سرزمین (ذات العشره) تعقیب کرد ، اما به آن دست نیافت . از این رو با اعزام ماموران اطلاعاتی به منطقه شام ، از بازگشت کاروان آگاه شد .