همه ما کم و بیش داستان مرغ های بیمار را شنیده ایم و هر از گاهی از طریق رسانه ها راجع به بیماری هولناک آنفلوانزای مرغی اطلاعاتی بدست می آوریم. این بیماری هرچند وقت یکبار با شیوع خود عده زیادی را به کام مرگ می فرستد و سروصدای زیادی برپا می کند.
به گزارش سازمان جهانی بهداشت، همه گیری آنفلوانزا سه یا چهار بار در هر 10سال اتفاق می افتد و همه گیری بعدی آن غیرقابل اجتناب بوده و احتمالاً در آینده نزدیک اتفاق می افتد. آنفلوانزای مرغی یک بیماری ویروسی بسیار مسری است و می تواند یک تهدید جهانی هم برای انواع طیور باشد و این درحالی است که این ویروس می تواند انسان را آلوده کند و متأسفانه این ویروس از انسان نیز قابل سرایت است و باید بزودی منتظر اولین همه گیری آنفلوانزای قرن21 در دنیا باشیم که دانشمندان تخمین می زنند این همه گیری جهانی با مرگ و میر بالایی رخ می دهد؛ یعنی مشابه آنچه که در سالهای 1918و1919 موجب مرگ 40تا50 میلیون نفر شد.
تاریخچه آنفلوانزای مرغی
اولین بار در سال 1997 در هنگ کنگ زیرگونه ای از ی مرغی(H5N1) باعث بیماری شدید تنفسی در انسانها شد به طوری که سبب ابتلای 18نفر و مرگ 6نفر از آنها شد. همزمان مرگ و میر شدید در پرندگان هنگ کنگ ایجاد شد که مسؤولان بهداشت محلی برای کنترل این آنفلوانزای مرغی مجبور شدند حدود 5/1میلیون قطعه پرنده را نابود کنند. در سال 1999نیز در جریان اپیدمی آنفلوانزای مرغی باز عده ای دیگر مبتلا شدند و در آغاز سال 2003نیز آنفلوانزای مرغی با زیرگروهی دیگر باعث ابتلای حدود 180 انسان شده و سرانجام اپیدمی اخیر از اواسط دسامبر 2003 شروع شده است به طوری که از ابتدای این اپیدمی آنفلوانزای مرغی تا به حال، میلیونها قطعه پرنده تلف شده اند. کشورهایی که در جریان این اپیدمی، بیماری از آنها گزارش شده است عبارتند از:چین، ویتنام، تایلند، کره جنوبی، کامبوج، لائوس، ژاپن، اندونزی، تایوان و پاکستان. به هرحال واقعیت این است که شیوع آنفلونزا تاکنون باعث مرگ حدود 50 میلیون انسان در جهان شده است.
آنفلوانزای مرغی چیست؟
دکتر محمد صادقی، دامپزشک در مورد این بیماری می گوید:آنفلوانزای مرغی نوعی بیماری ویروسی مشترک بین طیور و انسان است، این بیماری، در بیشتر موارد بوقلمون و مرغ را مبتلا می کند و در برخی از موارد انسان از طریق ذرات آلوده معلق در هوا و از راه تنفسی گرفتار می شود. این بیماری، برای اولین بار در سال 1960 در آفریقای جنوبی شناسایی شد و اولین همه گیری آن در ایران در سال 1977 مشاهده شد. عامل این بیماری نوعی ویروس است که دارای گونه های کشنده و غیرکشنده است. در ایران نوع غیرکشنده آن بصورت بومی وجود دارد. بیماری آنفلوانزای مرغی، علاوه بر آفریقای جنوبی و ایران، در اغلب کشورهای جهان که دارای مراکز پرورش بوقلمون هستند، مشاهده شده است. پس از اولین همه گیری این بیماری در ایران، این بیماری در کشورها نیز بومی شده است.
همه گیری هایی که عامل آن ویروس نوع کشنده بیماری است، برای انسان نیز خطرناک و کشنده است. ولی همه گیریهای ناشی از انواع غیر کشنده بیماری به علت قابلیت جهش ویروس غیر کشنده به نوع کشنده نیز حایز اهمیت است، زیرا عدم کنترل این همه گیری ها می تواند باعث گسترش جهانی بیماری در طیور و انتقال آن به انسان شود. وی در مورد علایم بالینی این بیماری می افزاید:مهمترین علایم بالینی در انسان عبارتند از:علایم تنفسی، گوارشی و درد مفاصل. در جوجه بوقلمونها، علایم بالینی مشاهده شده عبارتند از:علایم تنفسی، آب ریزش بینی، ورم ملتحمه و سینوزیت در بوقلمون بالغ، بیماری خفیف تنفسی و کاهش تولید تخم و در جوجه مرغها سینوزیت، عدم تعادل، پیچ خوردن گردن و افسردگی. لازم به ذکر است که تنها در 5 درصد جوجه مرغهای بیمار علایم بیماری بروز می کند. وی تأکید می کند:مهمترین تأثیرات نامطلوب بیماری در طیور که به بروز پیامدهای اقتصادی منجر می شوند عبارتند از:مرگ و میر تعداد بسیاری از طیور و کاهش تخم مرغ. بیماری آنفلوانزای مرغی بر اثر استنشاق ذرات معلق در هوای آلوده به ویروس و تماس مستقیم طیور با یکدیگر گسترش می یابد. این ویروس، شدیداً مسری است و به سرعت از طیور بیمار به طیور سالم، منتقل می شود. نوع کشنده ویروس، از راه تنفس، باعث ابتلای انسان می شود. وی تصریح می کند:بیماری آنفلوانزای مرغی مخصوص افرادی است که در محل پرورش و کشتارگاه طیور در حین انجام کار یا جابجایی اصول ایمنی و بهداشتی را رعایت نمی کنند. بنابراین توصیه شده است کارگران مرغداری ها و افرادی که به هرشکل کار آنها با این اماکن ارتباط دارد، به هنگام ورود و خروج یا درحال انجام کار در مرغداری ها، از دستکش و ماسک استفاده کنند و در فاصله انجام کار و قبل از مصرف خوراکی ها، دستان خود را با آب و صابون بشویند. یکی دیگر از راههای مبارزه و پیشگیری از بیماری در یک منطقه، جلوگیری از احداث کشتارگاه در نزدیکی محل زندگی طیور است. سریع ترین و کم هزینه ترین روش تشخیص بیماری، انجام آزمایش خون در مرغهای بیمار یا مشکوک به بیماری است. دکتر صادقی می گوید:در بیماری آنفلوانزای مرغی با استفاده از واکسن ویروس کشته شده یا ضعیف شده، طیور سالم را در برابر بیماری واکسینه می کنند، ولی هنوز واکسن مؤثری برای جلوگیری از ابتلای انسان به بیماری، ساخته نشده است و داروی مؤثری برای درمان مبتلایان به این بیماری وجود ندارد، به همین دلیل تا حد امکان از نگهداری پرندگان اهلی و وحشی در داخل منزل اجتناب شود. وی در خاتمه خاطرنشان می کند:از اواخر سال 2003به این طرف، دستکم 92نفر بر اثر تماس با گوشت مرغ، به ویروس آنفلوانزای مرغی آلوده شده اند، اما در مواردی انگشت شمار این سوءظن وجود دارد که ویروس آنفلوانزای مرغی جهش کرده و از انسان به انسان منتقل شده باشد.