روش تحقیق بررسی و مقایسه میزان اضطراب کلی دانش آموزان دختر و پسر محروم از پدر که مادرشان ازدواج مجدد کرده اند

چکیده:

موضوع پژوهش حاضر،و بررسی و مقایسه میزان اضطراب کلی دانش آموزان دختر و پسر محروم از پدر که مادرشان ازدواج مجدد کرده اند و آنهایی که مادرشان بعد از فوت پدر ازدواج مجدد نکرده اند وهمچنین دانش آموزان دخترو پسر دارای هر دو والد اصلی، می باشد که این افراد در پایه سوم راهنماییو در محدوده سن16-14سال قرار گرفته اند و نمونه گیری بصورت تصادفی از کلیه مدارس راهنمایی دخترانه و پسرانه شهر تهران در سال تحصیلی84-83 انجام گرفته است 0

بررسی و مقایسه به وسیله اجرای آزمون اضطراب  آر0بی0کتل صورت گر فته است وهمچنین پرسشنامه ای به منظورتفکیک  دانش آموزان محروم از پدرکه مادرشان ازدواج مجدد کرده اندودانش آموزان محروم از پدرکه مادرشان ازدواج  مجدد نکرده اند همچنین بررسی نظارت آنها دراین امر تهی هشده واز دانش آموزان خواسته شد که پس از اتمام پاسخگویی به آزمون به سوالات این پرسشنامه جواب دهند.

سرانجام اینکه فرض کلی پژوهش مبنی بر معناداربودن تفاوت میزان اضطراب دانش آموزان محروم از پدرکه مادرشان ازدواج مجدد کرده اند وآنهایی که مادرشان ازدواج مجدد نکرده اند تایید نشد0 البته بین میانگین این دو گروه تفاوت وجودداشت بطوریکه میانگین اضطراب گروه اول کمتر ازمیانگین اضطراب گروه دوم بود0  ولی دوفرض دیگر پژوهش مبنی برتفاوت میزان اضطراب دوگروه ذکرشده دربالا بادانش آموزان دارای هردو والدتایید شد0  همچنین مطابق بانتایج پاسخهای دانش آموزان به پرسشنامه دوم اینطور گزارش می شودکهاکثرا" باامرازدواج مجدد مادرمخالف بوده وآنهایی که مادرانشان ازدواج مجدد کرده اند دلیل این امررابیشتراصرار اطرافیان می دانند.

تقدیم به :  پدرومادرم، عزیزانی که وجودشان برایم همه مهرووجودم برایشان همه رنج ، آنان که فروغ نگاهشان، گرمی وروشنی رویشان سرمایه های زندگی ام بوده وخواهد بود.

خواهرانم، که محبت هایش را هرگز فراموش نخواهم کرد

فصل اول

بیان مسئله

مقدمه

        ازدواج مسئله مهمی است که بسیار سفارش شده است زن ومرد افریده شده اند تا درکنار یکدیگر قرار گرفته وآرامش یابند . زن ومردی که هر کدام تنها زندگی می کنند می توانند باازدواج به افق تازه ای از زندگی دست یافته و بامشارکت یکدیگر بسیاری از مشکلاتشان را که شاید به تنهایی از عهده حل انها بر نمی امد ند را حل کنند وهمچنین از نظر سلامت روانی نیز تامین می شوند.هر چند ممکن است بعضی از ازدواج ها سرانجام خوشایندی نداشته باشد.

و کانون به علت های مختلف از هم بهپاشد ولی در مجموع می توان گفت که در روزگار پر کشمکش امروز ، شاید تنها جای امنی که می توان یافت محیط خانه و زندگی در کنار افراد خانواده است .

در خانواده علاوه بر حضور زن ومرد که بعد ها نقش مادر وپدر را بر عهده می گیرند ، فرزندانی نیز وجود دارند که تر بیت وپرورش آنها بسیار حائز توجه واهمیت است وپدر ومادردر قبال این امر نقش اساسی برعهده دارند که باید بامشارکت یکدیگر این نقش راایفا کنند . حال اگر هر یک از آنها در انجام وظیفه خود کوتاهی کنند یا اینکه در محیط خانواده حضورنداشته باشد عوارض ناگواری در پی خواهد داشت که دامنگیر همه اعضای خانواده مخصوصاً فرزندان خواهد شد، چرا که فرزنان والدین خود را تنها تکیه گاه خویش دانسته ودرغیاب آنها ممکن است دچارآسیب های جبران ناپذیری شوند.

عدم حضور والدین می تواند علل های مختلفی همچون طلاق مرگ آنها سفرهایطولانی و... داشته باشد که واکنش فرزندان در قبال هر کدام متفاوت است . آنها ممکن است از والد تنها انتظار زیادی داشته ودائم نگران باشند که آینده آنها چه خواهدشد . وظیفه والد تنها نیز بسیارمشکل می شود چرا که باید در یک لحظه هم نقش پدر را بازی کندوهم مادرراوتمام مسئلولیت های زندگی را به تنهایی به دوش بکشد.ااو باید تصمیم بگیرد که چگونه ازعهده وظایف خود برآید وکوچکترین تصمیم او در مورد اداره ی زندگی   می تواند تاثیرات عمیقی برکل ساختار خانواده مخصوصافرزندا وسلامت روانی آنها داشته باشد. والدتنها ممکن است تصمیم به ازدواج مجدد بگیردتابتواند بامشارکت همسر جدید خود مشکلات رابهتر حل کند .  فرزندان در قبال این امر واکنش های متفاوتی خواهند داشت که البته بر اساس سن وجنس آنها متفاوت می باشد .

البته کیفیت تاثیر ازدواج مجدد هنوز بطور مطلق بیان نشده واحتیاج به بررسی وتحقیقات گسترده ای دارد .

باتوجه به میزان وتعداد زیاد خانواده های تک سرپرست و واکنش های اطرافیان و جامعه در قبال این مسئله به نظر می رسد بایستی ابعاد مختلف آن مور د بررسی قرار گیرد تا شاید نتایج این پژوهشها بتواند پشتوانه تصمیم زنان ومردان همسر از دست داده جهت اخذ مناسب ترین تصمیم ها و تامین بهترین  شرایط برای خود و فرزندانشان وهمچنین روشن شدن وظا یف ناپدری ونامادری در برابر فرزندان باشد .

بیان مسئله

        در نظام فرهنگی هر جامعه ،نها د خانواده نقش اساسی بر عهده دارد ،امروزه  بر خلاف آنچه درگذشت مرسوم بوده ، الگوی تازه ای از مشارکت زن و مرد درانجام امور خانه و تربیت فرزندان پدید آمده است که از آن جمله ،نقش پدر در رسیدگی به فرزندان و دقت در تربیت آنان است . تجربه تازه استفاده از ظر فیت فرزندان توسط پدران نشان داده است که کارکرد آموزشی خانواده دو چندان شده و تعامل والدین -کودکان معنای عمیق تری یافته است (فضائلی هاشمی،1381)

        بیشتر ما فکر می کنیم تاثیر گذ اری پدران بر فرزندان خود ،به شکلی مستقیم از طریق ارتباط رو در رو ی روزانه صورت می گیرد و با این تصور عده ای فکر می کنند که تاثیر پدران بر فرزندان کمتر از مادران است زیرا وقت کمتری را با بچه ها می گذرانند .اما چنین تصوری لزوما درست نیست ،پدرانی که به نحو مطلو بی در دسترند ،می توانند الگوی پشتکارو انگیزه موقیعت بیشترفرزند خود باشند ،فرصت مکرربرای مشاهده و پیروی از یک پدرشایسته به رشد توانائی آموزشی و حل مسئله فرزندان کمک می کند( فضائلی هاشمی، 1381)

حذف نقش پدرخانواده فقدان او می تو ا ند عوارض جبران ناپذیری برساخت خانواده، مخصوصا فرزندان داشته باشد.

        در غیاب پدر که یکی از دلایلش می تواند فوت او باشد مادر باید به تنهایی تمام مسئولیت زندگی و فرزندان را به عهده بگیرد وکی نیست که با مشکلات وموانعی روبرو خواهد شد که شاید مبارزه  بااین مشکلات ازعهده او بر نیاید.

        بعضی مادران بدنبال ازدست دادن همسر خود،ممکن است تصمیمبه ازدواج مجدد بگیرند و در نتیجه امروزه با متداول شدن این امر بررسی تاثیرات آن بسیار ارزشمند خواهدبود. 

        ازدواج مجدد مادر و ورود ناپدری در خانواده هر چند مزیتها ی مشخص چندی از جمله کاهش فشار اقتصادی  بر مادر ، کمک به تربیت فرزندان ، رها شدن مادر خانواده از انزوا وتنهایی و.....را  دارد، مشکلات زیادی را نیز به همراه داشته باشد .البته این مشکلات در ابتدای امر کاملا عادی است و شاید در طولانی مدت حل شود .

با ازدواج مجدد مادر ،دوفرهنگ خانوادگی متفاوت در یک خانه جمع میشوند و فرصت نیست تا زوجها تفاوتهای خود راچاره کنند ،در صورتیکه در اولین ازدواج معمولافرصت دارند پیش از آنکه بچه ها بزرگ شوند اختلافاتشان را حل کنند . فرزندان نیز در صورت ازدواج مجدد اغلب نسبت به تحمیل ارزشها ،احکام و کارهای روزمره خانواده جدید حساس هستند و واکنش نشان می دهند ، همچنین آنها ناپدری را جانشین پدر اصلی خود می دانند و ممکن است علاقهای به او نداشته باشند ( فضائلی هاشمی ، 1381 (

با توجه به وجود این مسائل متوجه می شویم که خطرات بسیاری ممکن است فرزندان و سلامت روانی آنها را تهدید کند که پرداختن به آنها حائز اهمیت است .

در این پژوهش ، پژوهشگر به دنبال آن است که پس از انتخاب تصادفی دانش آموز دختر و پسر سوم راهنمایی کلیه مدارس شهرستان تهران در سال 84-83 که در سه گروه محروم از پدر که مادرانشان ازدواج مجدد کردهاند و آْنهایی که مادرانشان ازدواج مجدد نکردهاند و همچنین گروهی از دانش آموزان دارای هر دو والد اصلی و اجرای آزمون اضطراب کتل ،میزان اضطراب آنها را به علت اینکه اضطراب یکی از مهمترین عوامل تهدید کننده سلامت روانی افراد است ، مقایسه و رابطه آنها را ارزیابی کند .

اهمیت و ضرورت پژوهش

            پدر ومادربه عنوان اعضای اصلی خانواده وظیفه سنگین تربیت فرزندان را برعهده دارند وحذف نقش هر کدام درزندگی عواقب ناگواری را در بر خواهد داشت که بررسی پیامدهای آن درتمام زوایای زندگی فرزندان و درهمه برهه های زمانی رشد آنها مخصوصادوران حساس نوجوانی لازم و ضروری است .

همانطورکه میدانیم امروزه تعداد مادرانی که همسر خود را ازدست داده اند و مجبورند به تنهایی مسئولیت فرزندان رابر عهده بگیرند رو به افزایش است که بدنبال آن تامین معیشت خانواده، خلاءعاطفی و استرسها ی روانی ،توقعات زیاد فرزندان و مراقبت از آنها و دشواریهای ناشی از اینکه تنها بزرگسال خانواده محسوب می شوند، مشکلاتی است که این زنان در برابرآنها قرار می گیر ند که شاید به تنها یی نتوانند از عهده آن برآیند و همچنین فرزندان نیز ممکن است در اثر فقدان پدر دچار کمبود ها و مشکلاتی شوند که شاید در این میان حضور فرد دیگر در کنار مادر و فرزندان  همچون یکی از اعضای فامیل و یا ازدواج مجدد مادر و حضور ناپدری بتوانداندکی از مشکلات آنها راحل کند، به شرط آنکه در این کار مصلحتمادر و فرزندان در نظرگرفته شود ، اگر چه ما در جامعه ای زندگی می کنیم که اکثرا معتقدند مادر به تنهایی نمی تواند زندگی را اداره کند و از طرف دیگر همگان دید منفی نسبت به ازدواج مجدد و حضور ناپدری دارند و فرزندان نیز ممکن است با تحقق این امر مخالف باشند.

البته ذکر این مطلب ضروری است که بررسی نقش پدر و اثرات منفی عدم حضور پدر در خانواده و مشکلات سرپرستی کودکان توسط مادر در این پژوهش هرگز به معناکم رنگکردن نقش مادر و حضور مؤثر اودرخانواده ویاانکار اثرات ناخوشایند فقدان او نیست.

اضطراب نیز امروزه یکی از عوامل تهیه کننده سلامت روانی افراد محسوب می شود که در سنین نو جوانی بسیار شایع است و باعث اختلال در زمینه های مختلف  عملکردی خواهد شد و با توجه به اینکه تعاملات درون و ساخت آن می تواند بر کمیت و کیفیت اضطراب اثر گذار باشد و احساسات تند و خصمانه نسبت به یکی از اعضای خانواده مخصوصا والدین  ممکن است موجب از دست رفتن تعادل فرد و ایجاد اضطراب درونی گردد ، بررسی تاثیر  حضور و یا عدم حضور پدر وهمچنین ازدواج  مجدد مادر بعد ازفقدان پدر در میزان اضطراب فرزندان چه از لحاظ عملی  و چه از لحاظ نظری  حائزاهمیت بوده و ضروری به نظر می رسید.

اهداف  پژوهش

اهداف  کلی:

1-تعیین تفاوت میزان اضطراب میان فرزندان محروم از پدرکه مادرشان ازدواج  مجدد کرده اند و فرزندان محروم از پدر که مادرشان ازدواج مجدد نکرده اند .

2-تعیین تفاوت میزان اضطراب میان فرزندان محروم از پدر که مادرشان ازدواج مجدد کرده اند و فرزندان دارای هردووالداصلی.

3-تعیین تفاوت میزان اضطراب میان فرزندان محروم از پدر که مادرشان ازدواج مجدد نکرده اند و فرزندان دارای هر دو والد اصلی.

اهداف جزئی

1-تعیین تفاوت میانگین اضطراب کلی در بین دانش آموزان دختر و پسر هرگروه

2-بررسی خصوصیات یک پدر ایده آل از دید فرزندان

3بررسی نظرات فرزندان محروم از پدر در مورد ازدواج مجدد مادرشان

 سؤالات پژوهش

1-آیا از نظر میزان اضطراب کلی  بین دختران و پسران محروم از پدر و همچنین بین دختران و پسران محروم از پدر که مادرشان ازدواج مجدد کرده اند تفاوتی  وجود دارد؟

2-آیا از نظر میزان  اضطراب بین دانش آموزان  دختر و پسر دارای هر دووالد و محروم  از با ازدواج مجدد مادر و بدون ازدواج مجدد مادر تفاوت وجود دارد ؟

3-وظا یف یک پدر خوب از دید فرزندان چیست ؟

4-فرزندان نسبت به ازدواج مجدد  مادربعد از فوت پدر چه نظری دارند ؟

5-علت ازدواج دوباره مادران بعد از فوت پدر ، از دید فرزندان چیست ؟

متغیر ها

متغیر پیش بینی: ازدواج و یا عدم ازدواج مجدد مادر بعد از مرگ پدر

 متغیر ملاک: میزان اضطراب فرزندان محروم از پدر که مادرا نشان  ازدواج مجدد کرده اند  و آنها یی که ما درانشان ازدواج مجدد نکرده اند.

فرضیه ها

فرضیه های اصلی :

1-در مقا یسه میزان اضطراب ،میان  میزان اضطراب دانش آموزان دختر و پسر سوم راهنمایی که محروم از پدر که مادرانشان ازدواج مجدد نکرده اند ودانش آموزان دختر و پسر سوم راهنمایی که مادرانشان بعد فوت پدر ازدواج مجدد کرده اند تفاوت وجود دارد.

2-درمقایسه میزان اضطراب ، میان میزان اضطراب دانش آ موزان  دختر وپسر سوم راهنمایی که دارای هردو والدهستند و دانش آموزان دختروپسرسوم راهنمایی محروم از پدرکه مادرشان ازدواج مجدد نکرده اند تفاوت وجوددارد.

3-در مقایسه میزان اضطراب، میان میزان اضطراب دانش آموزان دختروپسرسوم راهنمایی که دارای هر دووالدهستندو دانش آموزاند  دختروپسرسوم راهنمایی که مادرانشان بعد فوت پدر ازدواج مجدد کرده اند تفاوت وجود دارد.

فرضیه های فرعی :

1- میانگین اضطراب کلی در دختران هر سه گروه مورد پژوهش بیشتر از پسران است

2- رابطه اکثر دانش آموزان محروم از پدر که مادرانشان ازدواج مجدد کرده اند با ناپدری خویش نسبتا خوب است.

تعاریف واژه ها

تعاریف مفهومی :

1- اضطراب : یک احساس منتشر، بسیار ناخوشایند واغلب دلواپسی است که با یک یا چند تا از احساسهای جسمی همراه می گردد مثل احساس خالی شدن سر دل، تنگی قفسه سینه، طپش قلب،تعریق، سردرد، یا میل اجباری ناگهانی برای دفع ادرار، بی قراری و میل برای حرکت نیز از علائم شایع است (پور افکاری ، 1371 )

 2- محروم از پدر : غیبت پدر در خانواده به علل های مختلف همچون مرگ او، طلاق، مسافرتهای طولانی و... می تواند فرزندان را از داشتن او محروم کند که در این پژوهش دلیل محرومیت از پدر مرگ وی می باشد

3- ازدواج مجدد : بدنبال از دست دادن همسر، زن یا مرد همسراز دست داده ممکن است تصمیم به ازدواج با فرد دیگری بگیرد .

تعریف عملیاتی :

اضطراب : منظور از اضطراب در این پژوهش عاملی است که به وسیله آزمون اضطراب کتل سنجیده و اندازه گیری می شود و نمره آن از 0 تا 80 می تواند باشد.