مقدمه
فاقم وجهک للذین حنیفاً فطرهٔ الله التی فطر الناس علیها پس تو ای رسول( با همه پیروانت مستقیم رو به جانب آیین پاک اسلام آور و پیوسته از طریق دین خدا که فطرت دین خدا که فطرت خلق را بر آن آفریده است پیروی کن (سوره روم- ۳۰).
پرستش یکی از ابعاد روح آدمی است. انسان فطرتاً موجودی است خداخواه و خداجوی. موجودی در عالم وجود نیست که پرستنده و پرستشگر نباشد. از نظر قرآن نه تنها انسان، بلکه همه موجودات عالم ثناگوی خدایند و در طریق محبت الهی در حرکتند. «و بعثهم فی سبیل محبته» آن گیاه که حرکت می کند، جز عشق او هیچ در سر ندارد، آن سنگ هم که با قوه جاذبه حرکت می کند در واقع غیر از این که حق و ذات حق را جست وجو می کند و محبت خدا در ذات اوست، چیز دیگری نیست. قرآن می فرماید: «و ان من شیئ الا یسبح بحمده و لکن لاتفقهون تسبیحهم» (سوره اسرا-۴۴).در این فرآیند دانش آموزان در تعامل مستقیم با اطرافیان، خانواده ، دوستان، مدیران حکومتی، تربیتی، معلم و مربی، مسجد و روحانیت، تحت تاثیر رفتارها و پیام های آنان است و منش های آنان را تحت نظر دارد و رفتارهای تعبدی و اخلاقی ایشان را پی گیری می نماید. شکل گیری شخصیت معنوی و اجتماعی دانش آموز از همان ابتدا در خانواده بعد در مدرسه و در مراتب بعدی از طریق دیگران صورت می گیرد. بنا براین هر کدام از الگوهای رفتاری مورد توجه دانش آموز است و تحت تاثیر آن رفتارها می باشد.یکایک ارزشهای موجود در جامعه و خانواده چه در جنبه های مثبت و چه در جنبه های منفی، شخصیت نوجوان و جوان را پی ریزی نموده، در نگرش مثبت و یا منفی او نسبت به محیط اطراف خود نقش مهمی را ایفا خواهد کرد.تربیت و پرورش فرزندان سالم از حیث اعتقادی و منش های پسندیده در گرو توجه کافی به مسائل محیطی و رفتاری است.چنانچه پدر و مادر خانواده به نقش الگویی خود توجه داشته باشندو در تنظیم روابط خویش با فرزندان همت گمارند و تقید به اصول اخلاقی و انسانی و بالاخره مذهبی را پیشه خود سازند، بی تردید احساس خوب و ارزشمند، پای بند به مسائل معنوی را به فرزندان خود تقدیم نموده اند.تجربه خوشایند و احساس رضایتمندی از رفتارهای بروز داده شده کودک و نوجوان را به سوی اهداف و آرمانهای تربیتی جامعه هدایت خواهد کرد و در نتیجه جهت یابی وی را به درک هویت معنوی و انسانی میسر خواهد نمود.پس به همان میزانی که رفتارهای سنجیده، الگوها و مسئولان تربیتی در شکل گیری شخصیت معنوی و سجایای انسانی کودک و نوجوانان موثر است پدیداری رفتارهای متضاد با آرمانهای اجتماعی، اخلاقی و مذهبی نیز در تخریب این شخصیت و هویت واقعی او موثر است
چکیده :
فارابی فیلسوف معروف اسلامی می گوید: آسمان که گردش می کند، آن گردش نماز و عبادت و پرستش آسمان است. زمین که تکان می خورد همین جور، باران که ریزش می کند آن ریزش پرستش اوست، آب که جریان پیدا می کند آن جریان پرستش و عبادت اوست. اوج عبادت خدا برای فرد مسلمان از طریق نماز متجلی می گردد. نماز سیمای مکتب است. «الصلوهٔ وجه دینکم» نماز ستون دین است. «الصلوهٔ عمود الدین».
این پژوهش به بررسی شیوه های تشویق و ترغیب نوجوانان و کودکان جوانان به نماز جماعت از دیدگاه احادیث و سیره معصومین علیهم السلام می پردازد.
با استفاده از شیوه های تعلیم و تربیت اسلامی روشهای تشویق و ترغیب مشخص گردید.
یافته های پژوهش به این قرار است که در احادیث و سیره معصومین (ع)از روش بینش دادن در مورد ماهیت و اهمیت نماز و نماز جماعت و بیان نقش آن در زندگی دنیا و آخرت، روش تعلیم و آموزش نماز و آموزش مناسب نماز جماعت.
روشهای خیرخواهانه شامل موعظه، نصیحت بیان فلسفه و حکمت نماز جماعت امر به معروف، پیشروو اندازه و روش الگویی اسوه سازی روش محبت (تأیید و تحسین، همراهی و انظباط)شیوه تکریم شخصیت (پذیرش و احترام، برخورداری از پایگاه اجتماعی)روش زمینه سازی (مکان، زمان و شرایط نماز جماعت)و بالاخره از شیوه تنبیه استفاده شده است.اما از شیوه فریضه سازی یعنی اجبار کردن نماز جماعت استفاده شده است.
نقل شده از امام صادق (ع)عرض کردیم نماز خواندن در جماعت فریضه شده است؟
فرمودند:نماز فریضه است در تمام نمازها جمع شدن فریضه نیست، و لکن سنت است.
فصل اول
مقدمات و کلیات تحقیق
بیان مساله
نماز میراث تمامی انبیاء است هر پیامبری که مبعوث به رسالت شد.انسانها را به نماز دعوت کرد و به آن سفارش نمود.
قرآن کریم در «سوره مریم آیه 31 از دعوت به نماز حضرت عیسی (ع)و درآیات بعد از دعوت، به نماز حضرت اسماعیل (ع) یاد کرده است.در سوره طه خداوند به پیامبری (ص) می فرماید:
«خانواده و پیروان خود را به نماز امر کن و در این دعوت شکیبا باش.»
نماز کشتی نجات است که همه افراد بخصوص کودکان و نوجوانان ها و جوان ها را از طوفانها و خیزابها عبور می دهد و به ساحل آرامش و رستگاری می رساند.
بر پایی نماز در مدارس وظیفه ای خطیر و بسیار حساس است، زیرا مدارس جدای از ویژگیهای منحصر به فرد، محل تشویق، اضطراب، رقابت های نگران کننده توأم با شکست و پدیده های ناخوشایند دیگری است که هر کدام از آن ها به تنهایی قادر به تبدیل محرکهای خنثی به محرکهای شرطی نیرومند فراخوان اضطراب و حالات ناخوشایند روانی می باشند.بنابراین ایجاد اصلاحات بنیادی به منظور تغییر در نگرش دانش آموزان نسبت به مناسک جاری به ویژه نماز جماعت می تواند زمینه ساز تحولات اساسی در شخصیت دانش آموزان شود و نه تنها نگرش آنها را نسبت به صورت ظاهری عبادات بهبود بخشد.بلکه در جهت گیری اصولی به سوی ارزشهای انسانی آنها را هدایت نماید. بسیاری از مشکلات فردی و اجتماعی کاهش یافته و تهاجم فرهنگی بیگانه به نسل نو چندان کاری از پیش نخواهد برد و در زمینه فکری و اخلاقی از انحراف مصون خواهند ماند.این پژوهش بر آن است تا با فرا راه قرار دادن احادیث، سیره معصومین (ع)شیوه های تشویق و ترغیب نوجوانان و کودکان و جوانان به نماز جماعت را بیابد.
اهمیت و ضرورت تحقیق:
تشویق بر خلاف تنبیه که از عوامل بازدارنده است از عوامل وادار کننده است و به انسان نیرو و انرژی می دهد.فردی که تشویق می شود از کار خود احساس رضایت می کند و همین احساس رضایت جلو خستگی و بی میلی او را می گیرد البته بعضی افراد آنقدر به هدفهای خود مؤمن هستند که نیازی نیست کسی آنها را تشویق کند و خود مشوق خویش هستند اما همه افراد این طور نیستند بخصوص کودکان و نوجوانان برای رسیدن به هدفهای خود نیاز به تشویق دارند.به طور کلی بشارت یکی از دو جنبه وظایف پیامبران است.یک رهبر دینی بوسیله تشویق می تواند افراد در تمامی جنبه های دینی به حرکت و تکاپو وادار نماید.قرآن کریم در «آیه 65 سوره انفال» و «آیه 84 سوره نساء»گوشزد می نماید که تشویق انسان را بزرگ می کند و به او نیرو می دهد.
با توجه به اهمیت و تأثیر نماز جماعت در بهداشت روانی روحی فردی و اجتماعی و تأثیر تشویق در برانگیختن افراد به فضایل اخلاقی بخصوص اقامه نماز به صورت جماعت و اینکه در احادیث و سیره پیامبر اکرم (ص)و ائمه اطهار (ع)این شیوه به کار گرفته شده است لازم است تا پژوهشی در احادیث و سیره معصومین در زمینه تشویق و ترغیب کودکان و نوجوانان و جوانان به نماز جماعت انجام شده است و نتایج این پژوهش مورد استفاده برنامه ریزان آموزش و پرورش، رسانه های جمعی، مسئولان آموزش خانواده، و انجمن اولیاء و مربیان، مربیان پرورشی و مجریان نمازهای جماعت خواهد بود.
اهداف پژوهش
الف- هدف کلی این پژوهش عبارتست ازیافتن شیوه های تشویق و ترغیب دانش اموزان و نماز جماعت در در مدارس
ب- اهداف جزئی پژوهش عبارت است از:
1- بررسی اهمیت نماز و نمازجماعت
2- بررسی تأثیر بینش و آگاهی دادن در گرایش دانش آموزان دختر به نماز جماعت.
3- بررسی تأثیر روش اسوه سازی در گرایش دانش آموزان دختر به نماز جماعت.
4- بررسی تأثیر زمینه سازی در گرایش دانش آموزان دختر جوانان به نماز جماعت.
5- بررسی تأثیر روش های خیرخواهانه در گرایش دانش آموزان دختر مقطع متوسطه به نماز جماعت.
6- بررسی تأثیر روش محبت در گرایش دانش آموزن دختر مقطع متوسطه به نماز جماعت.
7- بررسی تأثیر روش فریضه سازی در گرایش دانش اموزان دختر مقطع متوسطه به نماز جماعت.
8- بررسی تأثیر شیوه تعلیمی (آموزش نماز و مناسک آن)در گرایش دانش اموزان دختر مقطع متوسطه به نماز جماعت.
فرضیه های تحقیق :
1- بین ارزشیابی دانش آموزان دختر از لحاظ عوامل موثر درون مدرسه ای در جذب آنها به نماز تفاوت معنای داری وجود دارد .
2- بین ارزشیابی دانش آموزان دختر وضعیت اقتصادی - اجتمایی بالا، پایین و متوسط از لحاظ عوامل موثر درون مدرسه ایی در جذب آنها به نماز تفاوا معنی داری وجود دارد.
3- بین ارزشیابی دانش آموزان دختر دوره اول ، دوم ، سوم متوسطه (دبیرستان) از لحاظ امل موثر درون مدرسه ایی در جذب آنها به نماز تفاوت معنی داری وجود دارد .
4- بین ارزشیابی دانش آموزان دختر پایه های اول، دوم، سوم، مقطع متوسطه از لحاظ عوامل موثر درون مدرسه ایی در جذب آنها به نماز تفاوت معنی داری وجود دارد .
5- بین ارزشیابی دانش آموزان دختر پایه های اول، دوم، سوم، مقطع متوسطه از لحاظ عوامل موثر درون مدرسه ایی در جذب آنها به نماز تفاوت معنی داری وجود دارد