روش تحقیق کارآیی مشاوران

فصل اوّل

کلیات تحقیق

مقدمه

انسان به عنوان موجودی اجتماعی یک رشته روابط با همنوعان خود برقرار می سازد . مادر زندگی روزمره همیشه با انتخاب و گزینش سروکار داریم این انتخاب زمانی معنی پیدا می کند که اولاً فرد توان و حق گزینش را داشته ، ثانیاً جانشینی جهت انتخاب وجود داشته باشد ، ثالثاً فرصتهایی برای افراد به وجود آید تا افراد بتوانند تصمیم بگیرند و این میسر نخواهد بود ، مگر در سایه داشتن مدارسی که نه تنها معلمان را در تصمیم گیریها مشارکت دهند ، بلکه محیطی فراهم آید که دانش آموزان نیز جهت این امر مهم .تربیت و آماده شوند . چرا که ‹‹موفقیت اشخاص در مجموعه شرایط ویژه ای رخ می دهد که شاید مهم ترین عامل تعیین کننده آن تصمیم گیریهای درست و به موقع آن اشخاص باشد ›› (قاضی 71 1370 ) و تصمیم گیری درست همیشه با نظر مشخص فرد به دست نمی آید بلکه در سایه مشورت و یاری خواستن از دیگران میسر است . استفاده از خدمات راهنمایی و مشاوره ، اگر چه در جامعه ما به ویژه برای دانش آموزان و جوانان رو به افزایش است اما رشد آگاهی و آشنایی افراد و خانواده ها با خدمات راهنمایی و مشاوره در سطح بسیار بالایی نیست و امیدواریم با تلاش رسانه های گروهی و نیز کوشش و تلاش افراد صاحب نظر در امر خدمات راهنمائی و مشاوره در سطح مطلوبی قرار بگیرد . و با بررسیهای علمی فعالیت های مشاوره بایستی زمینه این آگاهی را فراهم نمود .

بیان مسأله :

مشاوره و راهنمایی به منزله فعالیت منظم و سازمان یافته در سال ( 1908 ) به وسیله شخصی به نام فرانک پارسونز[1] که به پدر راهنمایی حرفه ای مشهور است، آغاز شد . پارسونز فردی بود که افکار انسان دوستانه داشت و نمی توانست در مقابل مصایبی که برای دیگران ، بخصوص جوانان مهاجر ، وجود داشت خاموش بنشیند و گامی در جهت کمک به آنها بر ندارد . از این رو فعالیت راهنمائی از دیدگاه نظری معنای بشر دوستانه دارد و در صدد است به دیگران ، به خصوص ستمدیدگان جامعه ، به معنای وسیع کلمه کمک کند و آلامشان را تسکین دهد . مورد دیگر لزوم راهنمایی ، ضرورت اجتماعی آن است که به اشکال مختلف در جامعه بروز می کند. هر قدر جامعه گسترده‌تر و از پیچیدگی بیشتری برخوردار باشد . ضرورت برقراری نظام راهنمائی و مشاوره به منزله‌ی نهادی در داخل نظام تعلیم و تربیت آن جامعه ، بیشتر احساس می شود ، از کوششهای پارسونز کمتر از یک قرن می گذرد و مشاوره به عنوان یک رشته کاملاً تخصصی در میان رشته های یاورانه جایگاه خاصی یافته است . در کشور ما وزارت آموزش و پرورش ضمن تربیت معلم و تألیف کتابهای درسی مخصوصی در 12 بهمن 1347 به تأسیس دفتر برنامه ریزی آموزش راهنمایی تحصیلی به منطور تمهید مقدمات اجرای برنامه راهنمایی و برنامه ریزی راهنمایی تحصیلی که از مهر 1350 شروع می‌شد ، اقدام کرد. و برنامه راهنمایی از مهر 1350 با تغییر نظام آموزش وارد عرصه تعلیم و تربیت گردید و این در حالی بود که تسهیلات لازم از قبیل نیروهای انسانی تربیت شده و ابزار کار و... فراهم نبود . و پس از 22 بهمن 57 که انقلاب اسلامی به پیروزی رسید برنامه راهنمایی مانند سایر برنامه ها با توجه به هدفهای جدید مورد بررسی و  ارزیابی قرار گرفت . نتیجه بررسی‌ها و مطالعات به آنجا منتهی شد که : در 31/5/1358 با صدور بخشنامه‌ای در وظایف مشاوران تجدید نظر به عمل آمد و در سال تحصیلی 5958 سیستم معلم مشاور اجرا گردید. به موجب بخشنامه مذکور بدون آنکه تغییری در کادر برنامه راهنمایی داده شود ، از 22 ساعت کار موظف مشاوران 12 ساعت به تدریس اختصاص یافت . در 5/3/1359 یعنی اواخر سال تحصیلی 5958 تصمیم گرفته شد تا تهیه طرح‌های اجرایی هماهنگ  با هدفهای انقلاب برنامه راهنمایی و مراکز مشاوره و راهنمایی حذف و تعطیل گردید . در سال تحصیلی 60 1359  طرح تشکیل تربیت و اشتغال مربیان تربیتی به عنوان متولیان انقلاب در مدارس طرح ریزی و اجرا شد و این برنامه به تدریج متوجه اجرای برنامه مشاوره و راهنمایی در مدارس گردید و در سال 1364 به تشکیل هسته‌های مشاوره و راهنمایی در مناطق انجامید . با ایجاد و تغییر بنیادی در نظام آموزشی در دوره متوسطه در سال تحصیلی 721371 ، برای اولین بار و بطور رسمی مشاوران در دبیرستان به کار گرفته شدند بنابراین‌، با توجه به فراز و نشیبی که مشاوره در دنیا و همچنین در جامعه ما داشته و دارد. توجه به تربیت افراد متخصص و ورزیده و به کارگیری آنان در آموزش و پرورش باعث رشد و توسعه خدمات مشاوره در کشور می شود ، با توجه به اهمیت مسأله مشاوره در مدارس این سوال پیش می آید که مشاوران تا چه حد کارایی دارند . تا در گرایش ، توانایی و عملکرد دانش آموزان تغییرات مثبت به وجود آورند .

ضرورت و اهمیت موضوع :

به منظور ایجاد ارتباط مطلوب با محیط و برای به کار گرفتن علایق و استعدادهای دانش آموزان در مسیرهای مناسب به نحوی که نیازهای جامعه از جهات مختلف تأمین شود و پیشرفت اقتصادی و صنعتی و ایجاد و گسترش رشته‌های تحصیلی متنوع و گسترش آموزشهای حرفه ای و تحولات اجتماعی در زمینه دگرگونی طبقات اجتماعی و گسستن بندها ی اتکا و عواطف خانوادگی ، و اشتغال والدین در خارج از خانه و عدم آگاهی آنان از شیوه های راهنمایی که با سرعتی بسیار شگرف رو به افزایش است . علاوه بر مطالب فوق ، مشکلات خانوادگی ، عدم درک متقابل ، پیچیدگی ارتباط ، اعتماد به نفس پائین ، ناتوانی در تصمیم‌گیری و مشکلات آموزشی خصوصاً  در نوجوانان و جوانان موجب توجه هر چه بیشتر به رشته های یاورانه شده است . در این راستا ، بعد از وقفه ای چند ساله فعالیت های مشاوره هم در آموزش و پرورش و هم دانشگاه هاآغاز گردیده است یکی از مشکلاتی که در شرایط فعلی ، جامعه با آن روبرو است کمبود نیروی انسانی تربیت شده در امر مشاوره است که این امر خصوصاً در آموزش و پرورش بیشتر قابل لمس است و همچنین نیروهای که در امر مشاوره مدارس بکار گمارده شده اند . از رشته های غیر مشاوره هستند که ارتباط مشاوره در حد تخصص صورت نپذیرفته است .

 افزون بر این در اجرای هر برنامه ای بایستی امکانات و ابزار کار فراهم شود تا بتوان انتظار داشت اهداف برنامه تغییر یابد و نکته دیگر اینکه ارزیابی برنامه‌ها لازم است . این امر به وسیله انجام فعالیت های پژوهش و به طور علمی امکان‌پذیر است و نتایج آن در صورت استفاده توسط دست اندرکاران می تواند مفید واقع شود . بنابراین با توجه به نقش مشاوران در مدارس ، رسیدگی به مشکلات تحصیلی دانش آموزان از نظر مسائل تحصیلی ، انتخاب رشته تحصیلی ، شغل و مسائل روانی و شخصی از مواردی است که توجه به امر مشاوره و راهنمایی را ضروری و آنرا جزء لاینفک نظام آموزشی قرار داده است . در این راستا توجه به موازین علمی و تحقیقاتی امری اجتناب ناپذیر است تا بر اساس آن به نیازمندی‌های جامعه و میزان اثر بخشی فعالیت های انجام شده پی برده شود و به بهره‌گیری از نتایج تحقیقات ، برنامه های مناسب تری را طرح ریزی و به اجرا در آورد . ارائه خدمات مشاوره و راهنمایی در مدارس به نوجوانان کمک می کند خود و دنیای خود را بشناسند آنها در می یابند که چه کسی هستند و چه کسی می‌توانند باشند با ارائه این خدمات در مدرسه می توان مهارتهای اجتماعی نظیر کنترل خشم و مهارتهای حل مسأله را به نوجوانان آموخت و از بروز بسیاری از آسیب های اجتماعی نظیر مصرف مواد مخدر و الکل ، پرخاشگری ، خودکشی و غیره جلوگیری به عمل آورد .

 اهداف تحقیق :

هدف اصلی :

1 شناسائی میزان کارایی و عملکرد مشاوران از دیدگاه دانش آموزان در شهرستان آمل

اهداف جزئی :

شناسائی دیدگاه دانش آموزان در مورد عملکرد مشاوران .

 شناسائی دیدگاه دانش آموزان در مورد کارایی مشاوران .

 شناخت رابطه بین جنسیت دانش آموزان و دیدگاه آنان در مورد عملکرد مشاوران .  

 شناخت رابطه بین جنسیت دانش آموزان و دیدگاه آنان در مورد کارایی مشاوران .

 شناسائی رابطه بین عملکرد مشاوران و میزان تحصیلات آنان از دیدگاه دانش آموزان دختر و پسر

 شناسایی رابطه بین کارایی مشاوران و میزان تحصیلات آنان از دیدگاه دانش آموزان دختر و پسر.

شناسایی و رابطه بین عملکرد مشاوران و رشته تحصیلی آنان از دیدگاه دانش آموزان دختر و پسر.

شناسایی رابطه بین کارایی مشاوران و رشته تحصیلی آنان از دیدگاه دانش آموزان دختر و پسر.

شناسایی رابطه بین عملکرد مشاوران و سابقه کاری آنان از دیدگاه دانش آموزان دختر و پسر .

شناسایی رابطه بین کارایی مشاوران و سابقه کاری آنان از دیدگاه دانش آموزان دختر و پسر.

 فرضیات تحقیق :

نظر دانش آموزان در مورد عملکرد مشاوران مثبت است .

 نظر دانش آموزان در مورد کارایی مشاوران مثبت است .

 بین جنسیت دانش آموزان و دیدگاه آنان در مورد عملکرد مشاوران رابطه وجود دارد .

 بین جنسیت دانش آموزان و دیدگاه آنان در مورد کارایی مشاوران رابطه وجود دارد .  

 بین میزان تحصیلات مشاوران و عملکرد آنان از دیدگاه دانش آموزان رابطه وجود دارد .

 بین میزان تحصیلات مشاوران و کارایی آنان از دیدگاه دانش آموزان رابطه وجود دارد .

 بین رشته تحصیلی مشاوران و کارایی آنان از دیدگاه دانش آموزان رابطه وجود دارد .

 بین رشته تحصیلی مشاوران و عملکرد آنان از دیدگاه دانش آموزان رابطه وجود دارد . 

 بین سابقه کاری مشاوران و کارایی آنان از دیدگاه دانش آموزان رابطه وجود دارد . 

  بین سابقه کاری مشاوران و عملکرد آنان از دیدگاه دانش آموزان رابطه وجود دارد .     

تعریف اصلاحات : تعریف نظری

1 کارایی :  نسبت آنچه از تلاش و تکاپوی تشکیلات حاصل شده و آنچه به صورت منابع در تشکیلات به مصرف رسیده است . اثر بخشی یعنی نسبت و میزان تحقّق اهداف تشکیلات به تعبیری یعنی میزان  و وصول به اهداف تعیین شده و سازمان و تشکیلات . بنابراین کارآیی مفهوم و موضوعی اقتصادی و اثر بخشی اساساً مفهومی کیفی و اجتماعی است . کارایی یعنی کاری را درست انجام دادن و اثر بخشی یعنی کار درست انجام دادن ( حسینی 1372 )

2 عملکرد : در وسیعترین مفهوم این اصطلاح را می توان معادل رفتار دانست یعنی هر نوع فعالیت یا سلسله پاسخ ها که تأثیری بر محیط می گذارد . معهذا ، در زمینه های خاص اختلاف جزئی در معنی اصطلاح مشاهده می شود به عنوان نمونه ( a ) گاهی با پیشرفت ( achievement) برابر شمرده می شود که تلویحآً در بر گیرنده رفتار است . نکته قابل توجه این است که عملکرد غالباً رفتار در زمینه‌ای خاص تلقی می شود که پاسخ های خاص را ایجاب می کند . مثلاً در آزمون ها ، این کاربرد را نباید با آزمون عملکردی ، که در آن شخص اختصاصاً با آزمون‌هایی سرو کار دارد که در آن ها نقش زمان به حداقل رسانده شده است . در مواردی عملکرد به رفتار آشکار و کفایت و یادگیری ، حالات یا فرآیندهای پنهانی و مفروض درون ارگانسیم اطلاق می شود ( پورافکاری جلد دوم )

3 مشاوره : مشاوره تعاملی میان مراجع و مشاور است که بدان وسیله به مراجع کمک می شود تا پس از شناخت خویش ، تصمیمات معقول و مقبولی اتخاذ کند . ( شفیع آبادی سال)

4 دیدگاه دانش آموزان : آنچه که باعث گرایش مثبت یا منفی به سوی خدمات مشاوره می شود ناشی از اطلاعات و نوع ارتباطی است که مشاوران از خود بروز داده اند . بنابراین اگر مشاوران توانسته باشند ارتباط اصولی و منطقی در چهار چوب وظایف حرفه ای با دانش آموزان برقرار کرده باشند به نظر می‌رسد این دیدگاه و نگرش نسبت به فعالیت مثبت خواهد بود .

5 مراکز پیش دانشگاهی : به واحد آموزشی اطلاق می شود که به فارغ‌التحصیلان دوره سه ساله دبیرستان از طریق آزمون ورودی جهت گذراندن دوره یکساله پیش دانشگاهی ، در آن مرکز پذیرفته شده و مشغول تحصیل می‌شوند .

  تعاریف عملیاتی :

1 عملکرد: نمره ای که هر فرد از پرسشنامه محقق ساخته کسب می کند میزان عملکرد مشاوران را نشان می دهد . که عملکرد از طریق سئوال ( 1، 3، 6، 8 ، 9، 11 ، 16،20 ،21 ،23) سنجیده می شود.

 2 کارایی : نمره ای که یک فرد از پرسشنامه محقق ساخته کسب می کند میزان کارایی مشاوران را نشان می دهد که کارایی از طریق سئوال ( 2، 4، 5، 7، 10، 12، 13، 14، 15، 17، 18، 22، 24)  سنجیده می شود .

3 دانش آموزان دوره پیش دانشگاهی :  کلیه دانش آموزان دختر و پسر که در سال تحصیلی 8483 در شهرستان آمل مشغول به تحصیل می باشند اطلاق می‌شود.

4 مشاوره : به کلیه مشاوران دبیرستانها که در سال 8483 در شهرستان آمل مشغول به خدمت می باشند اطلاق می شود که شامل مشاوران زن و مرد دارای رشته های تحصیلی مختلف ، سابقه کاری مختلف ، و سطح تحصیلات متفاوت می باشند .

    فصل دوم

ادبیات و پیشنیه تحقیق

تاریخچه راهنمایی در جهان  

راهنمایی[2] به صورت اندرز دادن ، نصیحت کردن و نظایر آن در طول تمدن بشر به وسیله پدر و مادر ، پیشوایان مذهبی وعّاظ ، معلمان و بسیاری افراد دیگر انجام می شده و مشاوره در درجه اول میان روحانیون و در درجه دوم بین مشاوران طبی و حقوقی رواج داشته است ولی راهنمایی و مشاوره به معنای تخصصی امروز از اوایل قرن بیستم به تدریج معمول گردیده و تنها در چهل پنجاه سال اخیر است که یک گروه مشاوران حرفه ای با تخصص لازم مسئولیت سنگینی در زمینه راهنمائی و کمک به افراد انسانی را به عهده گرفته اند . 

راهنمایی با صنعتی شدن  کشورها و ماشینی شدن مشاغل به صورت راهنمایی حرفه ای آغاز و به تدریج دامنه وسیع تری پیدا کرده مسائل روانی ، اجتماعی ، تحصیلی و تربیتی را شامل شده است . راهنمایی حرفه‌ای در سال 1908 برای اولین بار در آمریکا به وسیله فرانک پارسونز با روش علمی انجام شده است . وی به منظور کارایی جوانان به تأسیس دفتر راهنمایی حرفه ای در بستن[3] مبادرت کرد و از این رو به پدر راهنمایی مرسوم شده است . در آمریکا در 1913 انجمن ملی هدایت حرفه ای به وجود آمد که در پیشرفت راهنمایی مدارس تأثیر زیادی داشت .