روش تحقیق اختلالات خواب در میان دانشجویان پزشکی و غیر پزشکی

خواب، بخش عادی از زندگی‌ ما بحساب می آید که به ندرت به ماهیت آن توجه می‌کنیم .

 هنگامی که خوب به این مسأله بیاندیشیم ، در می‌یابیم که خوابیدن عملی واقعاً شگفت‌انگیز است . در طول خواب ماهشیاری و کنترل اعمال و افکارمان را از دست می دهیم و این اتفاقی است که اگر در بیداری برای ما رخ دهد بسیار وحشتناک خواهد بود . با این وجود هر شب این اتفاق روی می‌دهد و مامی‌خوابیم . (خواب در حفظ سلامت جسم و روان نقش حیاتی دارد تقویت سیستم ایمنی بدن ،‌ترمیم نورون‌ها و حفظ کارآمدی سیستم عصبی ، سازماندهی یادگیری و حافظه، رشد کودکان و نوجوانان %80 هورمون رشد حین خواب ترشح می‌شود ) از نقش‌های عمده خواب هستند( اتکینسون و همکاران 1384،70-366)

خواب یکی از نیازهای فیزیولوژیکی انسان است در صورتی که رفع این نیاز در فردی با مشکل مواجه شود ممکن است دچار انواع اختلالات جسمی ،‌روانی گردد . ماهیت خواب و کیفیت آن در قرون و اعصار مختلف با توجه به پیشرفت‌های هر زمان خاص به انحاء گوناگون مورد بررسی واقع شده است .

 یکی ازمسائلی که در ارتباط با خواب و خوابیدن ،‌ همواره مطرح بوده است اختلالاتی است که در آن رخ می‌دهد روانشناسان همواره در پی کشف علل ،ماهیت و درمان این اختلالات بوده‌اند و روش‌های گوناگونی برای غلبه بر این اختلالات طراحی کرده‌اند . بی‌خوابی ، پرخوابی ، راه رفتن در خواب ، حرف زدن در خواب ، حمله‌های خواب ،خوابزدگی ، وحشت‌های شبانه ، کابوس‌ها و غیره انواع اختلالات رایجی هستند که درخواب طبیعی ایجاد مشکل می‌کنند (‌بخشایش : نوشته‌ی مورین  1379، 90-81 )

مقدمه :

 خواب ، فرایندی است که مغز برای کارایی بهتر به آن نیاز دارد . اهمیت اختلالات خواب از نظر عموم به خوبی درک نشده است. گر چه اشخاص مبتلا به مشکلات و اختلالات خواب ناامیدانه درجستجوی کمک بر می آیند .

 خواب در واقع دوره‌ای از استراحت است و جزء نیازهای روزانه‌ی بشر می‌باشد . یونانیان باستان نیاز به خواب را خدای خواب : هیپنوز[1]، فرزند تیرگی و شب ، و برادر مرگ که نیروی او در کل بشریت ادامه دارد ، می‌‌نامیدند .

 آنان معتقدند بودند که این نیرو چنان زیاد است که حتی خدایان تسلیم آن می‌شوند .

 از زمانی که بشر به یاد دارد همواره خواب و ماهیت رمزآلود آن مورد توجه بوده است .

 در قدیم بعضی خواب را حد واسط مرگ و بیداری می دانستند برخی معتقد بودند که فعالیت‌های مغزی درخواب متوقف می‌شود .

امروزه نیز سوالاتی چون ، چرا می‌خوابیم ؟ - آیا خواب به خاطر استراحت و به منظور تجدید قوای بدنی است یاخیر ؟ و یا اینکه کمبود خواب و کاهش مدت زمان آن و همچنین بروز اختلالات خواب ، چگونه بر زندگی بشر تاثیر دارد ذهن دانشمندان را به خود مشغول داشته است .

در این امر ،‌که بیخوابی و بروز مشکلات خواب ، بر روی آدمی بی‌تاثیر نیست ، شکی وجود ندارد .

 ولی آنچه دانشمندان حیطه‌ی روانشناسی را درگیر این موضوع نموده آن است که این اختلالات بر کارکرد بهینه‌ی آدمی ، چه تاثیراتی دارند.

بیان مسئله :

 خواب یکی از نیازهای اساسی انسان است و طبق نظر اکثر پژوهشگران خواب دارای کارکرد تعادلی و ترمیمی می ‌باشد . و در تقسیم درجه‌ی حرارت و حفظ انرژی بدن اهمیت اساسی دارد .

 خواب طبیعی جهت عملکرد مناسب لازم می‌باشد ، به نحوی که اختلالات خواب می تواند تاثیر مستقیمی بر عملکرد روانی شغلی و تحصیلی فرد داشته باشند .

به نظر می رسد تغییر و اختلال در سیکل خواب شبانه‌ی افراد ، باعث ایجاد تداخل در فعالیت‌های درسی و سطح بهینه‌ی کارکرد آموزشی آنان می‌گردد .

 این امر بخصوص در میان دانشجویان رشته‌های پزشکی به دلیل فعالیت‌های عملی مانند گذراندن واحدهای درسی بیمارستانی می تواند ، تاثیر بیشتری داشته باشد .

 آنچه باعث شد که پژوهشگر به بررسی اختلال خواب به عنوان ، پایان نامه بپردازد وجود ملاک‌های زیر است :

مطالعه و دانش قبلی پژوهشگر پیرامون تاثیر اختلال خواب برعملکرد تحصیلی دانشجویان

وجود پیش فرض‌های اولیه پیرامون شیوع اختلالات خواب در بین دانشجویان

نبود اطلاعات و آمار دقیق پیرامون چگونگی شیوع این اختلال در بین دانشجویان دانشگاه

ارتباط مشخص خواب با سلامت روانی افراد و بروز اختلالات روانی

باتوجه به اینکه ، انتظار می رود که اختلالات خواب در میان دانشجویان شیوع داشته باشد ،

 پژوهشگر قصد بررسی این اختلالات در میان آنان و نیز مقایسه‌ی پراکندگی شیوع اختلالات خواب در میان دانشجویان پزشکی و غیر پزشکی ،‌دارد .

 این امر به منظور آن است که انتظار می رود شیوع اختلالات خواب در بین دانشجویان پزشکی بیشتر باشد .

به این منظور ، دانشجویان پزشکی و پیراپزشکی نمونه‌های تحقیق هستند که در محیط دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران پزشکی مورد تحقیق قرار می گیرند .

 این تحقیق توسط گردآورنده‌ی پایان نامه (‌زهرا نصیری ) در سال تحصیلی 87-86 انجام می گیرد .

 روش گردآوری اطلاعات بصورت تصادفی و ابزار آن پرسشنامه می باشد .

پیشینه‌ی پژوهش :

تاریخچه‌‌ی موضوع پژوهش

 خواب و رویا ، این دو پدیده‌ی شگفت‌انگیز چون رازی ناگشودنی از آغاز آفرینش و پیدایش انسان‌ اندیشمند[2]اندیشه‌ی او رامشغول داشته است . با این وجود از چند دهه‌ی پیش ، کوششی شایسته برای گشودن این راز به کار نرفته بود .

 گذشته از معمای خواب طبیعی گروه بی‌شمار گرفتاران به بیخوابی و دیگر اختلالات ، خواب نیز به درمان درست نیاز داشتند و این بررسی علمی و تجربی را در این باره ایجاب می کرد .

 با کشف دیمنت[3] در سال 1957 و ژوده [4] در سال 1959 از 2 مرحله‌ی مهم پولیگرافیک خواب ، REM[5] و NONREM و همچنین توصیف دیمنت از بخش زمانی این 2 مرحله ، انقلابی در مورد شناخت از خواب و شرح واقعی تری از دوره‌های 24 ساعته زندگی به عمل آمد ( معنوی فدایی 65) بررسی پدیده‌ی خواب در جانوران ، پژوهش دقیق آزمایشگاهی درباره‌ی اختلالات خواب ، ساخت داروهای موثر برخواب و دانستن پیوستگی خواب REM با دیدن رویا ، هر یک گامی به جلو در راه شناخت این پدیده‌های شگرف شد . در واقع انگیزه‌ی اساسی برای گسترش پژوهش در مورد خواب در سه دهه‌ی اخیر ،‌کشف ارتباط بین دیدن رویا و مرحله ‌ی حرکات سریع چشم (REM) بوده است .

 پیش کسوتان پژوهش خواب ،‌نخست با سایکوفیزیولوژی‌ رویا آغاز کردند و سپس به کل خواب علاقه‌مند شدند. در سال 1982 فعالیت الکتریکی مغز انسان برای اولین بار توسط HANSBERGER روانپزشک آلمانی به ثبت رسید .

 در سال‌های 39-1937 در دانشگاه‌ هاروارد پایه‌های شناخت امواج مغزی درخواب توضیح داده شد.

 حال دیگر تصور بر این نبود که در موقع خواب فعالیت‌های مغزی بطور کامل خاموش می‌شود . بلکه برعکس در موقع خواب امواج مغزی به امواج آهسته و هماهنگی تبدیل می‌گردد .

 در دهه‌ی 50 میلادی برای اولین بار دانشمندان به ثبت امواج خواب در تمام طول شب پرداختند. و متوجه شدند که تغییرات نوار مغز انسان درخواب از یک روند ثابتی پیروی می‌کند.

در دهه‌ی 60 ثبت خواب شبانه ، در انسان در سطح تحقیقی آغاز شد و این تحقیقات را می‌توان پدر تست‌های پلی سمنوگرافی[6] یا تست خواب امروز نامید .

 در همین زمان بود که بیماری (‌نارکو پسی )[7]و اختلالات امواج مغز شناخته و نیز اولین کلینیک نارکوپسی در دانشگاه استنفورد[8] توسط دیمنت تاسیس گردید . (‌خلیلی 1384، 21-15)

اهداف تحقیق :

 اهداف کلی : بررسی میزان اختلالات خواب در دانشجویان پزشکی و غیر پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران پزشکی . در سال تحصیلی 87-86

اهداف ویژه :

تعیین میزان اختلال خواب در دانشجویان پزشکی

تعیین میزان اختلالات خواب دردانشجویان غیر پزشکی

فرضیات پژوهش :

 1- میزان اختلال خواب در بین دانشجویان دختر و پسر متفاوت است .

2- میزان اختلال خواب بین دانشجویان غیر پزشکی بیشتر است .

3- میزان اختلال خواب بین دانشجویانی که معدل بالای 15 دارند کمتر است .

 4- میزان اختلال خواب دانشجویان پزشکی انترن و استارژ بیشتر از دانشجویان علوم پایه است .

اهمیت پژوهش :

 نظر به اینکه کیفیت و الگوی خواب دانشجویان بر کیفیت تحصیلی و آموزشی و نیز عملکرد آنان در حیطه‌های حرفه‌ای تاثیر بسزایی دارد ، تحقیق در حیطه‌ی اختلالات خواب ، ساعات و کیفیت آن در بین این قشر ، اهمیت می‌یابد .

 در طول دوران دانشجویی ، ماهمواره شاهد گزارشاتی از دانشجویان مبنی بر کمبود ساعات خواب آنان وتاثیرات آن بر روی شادابی و سرزندگی صبحگاهی آن هستیم .

 این بیخوابی در کاهش یادگیری دانشجویان و افت عملکرد آنها ، از طریق خواب آلودگی حین حضور در کلاس درس تاثیر مستقیم دارد .

 این شکایت که دانشجویان گاهی درساعات اولیه‌ی صبح از کسلی و خمودگی رنج می‌برند و حتی گاهی به چرت‌های کوتاه مدت فرو می روند از سوی اساتید نیز شنیده می‌شود .

 توجه به موارد بالا ، ما را بر آن داشت که بر روی شیوع این اختلال و تاثیر آن بر عملکرد دانشجویان تحقیقاتی صورت دهیم. لازم به ذکر است که به بررسی‌هانشان می‌دهد که دراین زمینه تحقیقات و مطالعات کاربردی صورت نگرفته و از نتایج آن‌ها آمار دقیقی در دسترس نیست . لذا نتیجه‌ی این تحقیق می‌تواند به صورت آماری مدون و کاربردی در خدمت مسئولین و اساتید محترم قرار گرفته تا از شیوع اختلالات خواب و چگونگی آن در بین دانشجویان آگاهی کسب کنند.

متغیرها :

مستقل : رشته‌ی تحصیلی

وابسته : اختلالات خواب

ناخواسته : 1) وجود بیماری‌های جسمانی    2) مصرف داروها یا مواد روان‌گردان

3) وجود استرس یا تنش درمحیط کار         4) وجود اختلالات خانوادگی

5) مصرف سیگار                                    6)‌ اعتیاد به مواد مخدر

روش انجام پژوهش :

 روشی که دراین تحقیق ،‌مورد استفاده قرار می‌گیرد ، روش علی مقایسه‌ای[1] یا پس رویدادی است .

این روش هنگامی مورد استفاده قرار می‌گیرد که اجرای متغیر آزمایشی و کنترل آزمایشی آن‌ها میسر نیست . ( دلاور، 1384،‌ 206)

 در این تحقیق نیز ، بررسی میزان اختلالات خواب در بین دانشجویان پزشکی و غیر پزشکی عنوانی است که به دلیل وقوع آن در گذشته ،‌امکان اجرای آزمایشی و تغییر و کنترل متغیرهای آن در زمان حال وجود ندارد .

محیط پژوهش :

حجم نمونه : برابر با تعداد 30 نفر از دانشجویان پزشکی و 30 نفر از دانشجویان غیر پزشکی است .

 روش نمونه‌گیری :

دراین تحقیق ، پژوهشگر از روش نمونه‌گیری در دسترس استفاده کرده است . این امر به دلیل گسترده نبودن جامعه ی آماری ،‌و در دسترس بودن نمونه‌ها و اعضای آن می باشد .