پایان نامه مفهوم و مبانی تئوریک خسارت معنوی

تعداد صفحات: 286 فرمت فایل: word کد فایل: 10001881
سال: مشخص نشده مقطع: کارشناسی ارشد دسته بندی: پایان نامه حقوق
قیمت قدیم:۳۵,۲۰۰ تومان
قیمت: ۳۳,۱۰۰ تومان
دانلود فایل
  • خلاصه
  • فهرست و منابع
  • خلاصه پایان نامه مفهوم و مبانی تئوریک خسارت معنوی

    مقدمه

    از نظر اسلام ، انسان ، برترین موجود عالم است که خداوند از روح خود در او دمیده و فرشتگان را امر کرد تا بر او سجده کنند و او را به عنوان خلیفه‌ی خود در زمین برگزید اگر چنانچه آدمی حرمت خود را حفظ کند و حرکت تکاملی را به درستی طی کند به جایی می‌رسد که از ملائک هم بالاتر می‌رود و به موقعیتی می‌رسد که در خیال نمی‌گنجد .

    « رسدآدمی به جایی که به جز خدا نبیند                      بنگر که تا چه حد است مقام آدمیت »

    انسان با چنین موقعیت و جایگاه ممتازی هم سلامت و تمامیت جسمانی و اموال و متعلقات او مورد تأکید است و باید از هر گونه تعرض مصون بماند و هم حفظ حرمت و شخصیت او از جنبه‌های گوناگون در اسلام مورد احترام بوده و بر صیانت آن تاکید شده است ، و بر خسارت‌های وارده بر آن عنایت بیشتری دارد . زیرا پیامبر عظیم الشأن اسلام هدف از بعثت خود را کامل نمودن فضایل اخلاقی عنوان می‌کند که یکی از وجوه فضایل اخلاقی رعایت حقوق معنوی افراد است .

    پس خسارت منحصر به ضرر مادی نبوده ،‌بلکه خسارت معنوی ناشی از جرم ، به مهمترین بعد از ابعاد وجود شخصیت انسان که همان بعد معنوی و روحانی باشد ایراد لطمه نموده و آن را متضرّر می‌نماید که غالباً زیان‌های مادی قابل جبران و طریق جبران آن نیز مشخص است و در بسیاری موارد اعاده وضع به حالت سابق آن به نحو کامل وجود دارد ، اما به دلیل دشواری اندازه‌گیری زیان معنوی و تقویم آن به پول و گاهی عدم امکان این اندازه‌گیری و سنجش آن با پول ، و یا مرسوم نبودن چنین ارزیابی در نظام‌های مختلف حقوقی ، در خصوص امکان جبران آن ،‌وحدت نظر وجود ندارد ، اگر چه در اکثر کشورها ، این نوع خسارت ، نیز مشمول قاعده‌ی جبران خسارت دانسته شده است . و از این حیث تفاوتی با خسارت‌های مالی ندارد . ولی در برخی کشورها به طور صریح غیر قابل جبران اعلام گردیده ، یا حداقل در امکان جبران آن تردید شده است . در نظام حقوقی ما نیز ، نسبت به امکان جبران این گونه خسارتها و حدود و ثغور آن ابهام جدی وجود دارد و درپاره‌ای از اظهار نظرها که از سوی مراجع قانونی چون شورای نگهبان و شورای عالی قضایی سابق مبنی بر عدم امکان جبران این خسارت به طریق مادی و مغایرت آن با موازین شرعی شده است ، این تردید را بوجود آورده که امکان مطالبه‌ی خسارت معنوی وجود ندارد . هر چند شریعت مقدس اسلام براساس اصول و قواعد کلی از جمله قاعده‌ی « لاضرر و لاضرار فی الاسلام » و قاعده نفی عسر و حرج ، ایراد هر گونه ضرر وخسارت را به اشخاص چه ضررهای مادی و چه ضررهای معنوی به طور کلی ممنوع نموده است . بر همین اساس چگونه ممکن است به جبران خسارتهای مادی تاکید داشته باشد ، اما توجهی به خسارت معنوی و لزوم جبران آن نداشته باشد ؟

    در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، از جمله در اصول 39 و 40 ایراد هر گونه ضرر و خسارت ممنوع شده و طبق اصل 22 و 23 32 ق 10 . از لطمه به حقوق معنوی انسانها منع شده است و اگر خسارتی به حیثیت و شرافت و سرمایه معنوی کسی وارد آید طبق اصل 171 ق . ا . باید جبران شود و در قوانین عادی نیز تلویحاًو یا با الصراحه اشاراتی راجع به خسارت معنوی شده است که این امر نشانگر توجه شایان قانونگذار ما به موضوع خسارت معنوی می‌باشد . به هر صورت حقیر سعی بر آن دارم که با بررسی در محدوده‌ی قوانین و مقررات لازم الاجراء فعلی ، بالاخص قانون اساسی و قانون مسئولیت مدنی و آیین دادرسی کیفری و مجازات اسلامی و منابع معتبر فقهی به بحث و تجزیه و تحلیل پیرامون خسارت معنوی ناشی از جرم به ویژه در آثار حقوقی وکیفری آن بپردازم ، تا انشاء الله با تبیین وجاهت و مشروعیت این موضوع ، توجه و رسیدگی وجبران خسارت معنوی ناشی از جرم ، مورد عمل مراجع محترم قضایی و مورد توجه و تاکید اساتید گرامی واقعی گردد، باشد تا زمینه‌ی دستیابی بیشتر به نظم واقعی و استقرار عدالت و ایجاد محیط مساعد جهت ارتقاء فضائل اخلاقی ، تامین آزادیهای سیاسی و اجتماعی ،ایجاد امنیت و آسایش همگانی و سایر اهداف مندرج در قانون اساسی فراهم آید ، و با وضع قوانین متقن و محکم ، و مرتفع نمودن نواقص موجود در این زمینه ، مراجع محترم قضایی و امنیتی ، همانگونه که اموال مردم را از تعدیات و تجاوزات محفوظ می‌دارند ، با اتکا به چنین قوانین مستحکم ، حیثیت و اعتبار و احساسات اشخاص حقیقی را نیز که از اهمیت و اولویت بیشتری برخوردار است از تعرضات و تعدیات محفوظ و مصون دارند و ضمانت‌های اجرایی برای این قوانین الزام آور وجود داشته باشد تا متجاوزین را از فکر تجاوز و تعدی به افراد باز دارد و خسارهای وارده به زیان دیدگان را مرتفع نماید .

    حقیقت امر آن است که برخلاف خسارت‌های مادی ، مصادیق دیگر خسارت تحت عنوان « خسارت معنوی » به جهت آن که کثرت بروز این نوع خسارت‌ها واهمیت آن در جامعه‌ی امروز به گونه‌ای است که در خیلی از موارد خسارات وارده بر روح و روان و شخصیت و احساسات و عواطف فرد سنگین‌تر از خسارت جسمی و مالی بوده و قابل مقایسه با آن نیست و از سوی دیگر غفلت و بی‌توجهی نسبت به این گونه خسارات در نظام حقوقی مبتنی بر اسلام ، باروح و قوانین اسلامی مغایرت دارد و آن را غیر عادلانه و غیرکارآمد جلوه می‌دهد و موجب تضییع حقوق اشخاص می‌شود ، لذا پرداختن به این موضوع و دست‌یابی به راه‌کارهای آن از اهمیت خاصی برخوردار است . بنابراین با وسع اندک علمی خود تنگناهای نظری و عملی ، خسارت معنوی ناشی از جرم را مورد بحث و فحص قرار داده ، تا پاسخ قانع کننده‌ای در مسایل مورد نظر خود بیابم . لذا در این پایان نامه سعی بر آن است تا به پرسش‌های ذیل پاسخ داده شود .

    - همانگونه که ضررهای مادی صرف باید با وسایل مادی از جمله پول جبران گردند ، ضررهای صرف معنوی نیز در درجه‌ی اول ، باید با وسایل صرف معنوی مثل اعاده حیثیت و عذرخواهی در مجامع یا جرائد جبران گردند .

    2- اگر خسارت معنوی با توسل به روشهای غیر مادی قابل جبران نباشد ضمن اقدامات غیر مادی (مثل اعاده حیثیت و ...) اقدامات جبران کننده‌ی مادی نیز باید به عمل آید .

    3- شناسایی حقوق و سرمایه‌های معنوی و حمایت از آن ریشه در مفاهیم اخلاقی و قواعد حقوق اسلامی دارد .

    4- حقوق کشورهای دیگر ، جبران مالی خسارت معنوی را مورد پذیرش قرار داده‌اند .

    اهداف این تحقیق ، ارائه بحث تحلیلی و عمیق از خسارت معنوی و تبیین نقاط مبهم و خطاهای قانونی در حقوق ایران و بررسی این موضوع به خصوص با نگاه نو به مسائل دینی و مطالعه‌ی تطبیقی بحث در نظام حقوقی کشورهای ایران و فرانسه و یافتن راه حل مناسب و ارائه در موارد ابهام و اجمال بوده است .

    این نوشتار در دو بخش نگارش یافته که بخش اول آن به کلیات اختصاص یافته است و مطالب این بخش در دو فصل تحت عناوین 1- مفهوم ومبانی تئوریک خسارت معنوی 2- مسئولیت ناشی ازخسارت معنوی در حقوق اسلام و اندیشه‌های حقوق فرانسه ارائه گردیده است .

    بخش دوم نیز به جایگاه خسارت معنوی در قوانین موضوعه ایران و فرانسه و مصادیق و روش‌های جبران آن اختصاص یافته است که در دو فصل مستقل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و در فصل سوم آن مطالعه‌ی تطبیقی و مصادیق خاص خسارت معنوی و در فصل چهارم روش‌های جبران خسارت معنوی و افراد ذی حق مطالبه خسارات معنوی بحث شده است .

    بخش اول : کلیات

    برای روشن شدن مفهوم خسارت معنوی ضروری است ابتدا تعریف خسارت معنوی و نظریه‌های حقوقدانان در این زمینه مورد تحقیق و ارزشیابی قرار گرفته و سپس در فصل نخست این بخش پس از تعریف خسارت و بیان انواع آن ، مفهوم خسارت معنوی و انواع آن و پیشینه‌ی تاریخی آن در اسلام و در قوانین کهن و در نظام حقوقی فرانسه مورد بررسی قرار گرفته و در پایان ضمن ارایه تعریف مورد نظر و ارکان خسارت و شرایط مطالبه‌ی آن و مبانی نظری مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی مورد بررسی قرار خواهد گرفت .

    ودر فصل دوم پس از بررسی خسارت معنوی در حقوق اسلامی به موضع حقوق ایران و فرانسه در حقوق کیفری و کیفری به تفحص و جستجو خواهیم پرداخت تا مسئولیت‌های ناشی از ایراد خسارت معنوی را شناسایی و ارائه کنیم .

    فصل اول :

     

    مفهوم و مبانی تئوریک
    خسارت معنوی

    در این فصل ابتدا پس از تعریف خسارت و انواع آن تعاریف گوناگونی که توسط اساتید و صاحب نظران برای خسارت معنوی و انواع آن شده طرح و مورد بررسی قرار گرفته و مناسب‌ترین تعریف ارائه می شود و سپس منشاء و کیفیت اعتبار خسارت معنوی و تطور تاریخی آن ، در دین اسلام و نظام حقوقی ایران و فرانسه بررسی خواهد شد . و در مباحث بعدی نیز ارکان خسارت و شرایط مطالبه‌ی آن و مبانی نظری مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی مورد بررسی قرار خواهد گرفت .

     

    مبحث اول : معانی و ملاک‌ها و ریشه‌های تاریخی مفهوم خسارت معنوی

     برای ارائه تعریف مناسب از خسارت معنوی لازم است معنای لغوی خسارت روشن شده و سپس انواع خسارت و ملاک تقسیم بندی آن معلوم شود. و طرح یک مسئله علمی و ارائه پاسخ مناسب آن منوط به دریافت مبادی تصوری و تصدیقی آن مسئله است . لذا مسئله جبران مالی خسارت معنوی امری است که مهمترین مبدأ تصوری آن مفهوم خسارت است ، بنابراین بحث از معنای لغوی و اصطلاحی خسارت ، امری ضروری و اجتناب ناپذیر است .و اصل جبران خسارت معنوی منشاء و فطری انسانی دارد که موضع ادیان الهی با توجه به مقتضیات زمانی خود تنها معرّف دگرگونی شکل آن است که در این مبحث تطور تاریخی آن نیز به نحو مختصر ارائه می‌شود .

    1-1-1 معنی لغوی خسارت

    کلمه‌ی خسارت از لغات زبان عربی است که درزبان فارسی نیز استعمال می‌گردد و در فرهنگ‌های لغت مختلف برای این کلمه معانی مشابه و احیاناً مختلفی ذکر گردیده است :

     چنانکه کلمه خسارت در « المعجم الوسیط » به معنی « زیان کردن در تجارت » معنی نموده‌اند و مولف المنجد ضرر را به معنای ضد نفع ،شدت ضیق ، سوء حال و نقص شیء دانسته است .(معلوف 1973 م . ،ص 447) مولف قاموس المحیط و قابوس الوسیط آن را به معنای ضد نفع ، شدت ، سوء حال ، نقص دراموال و انفس دانسته است .

    راغب اصفهانی با عنایت به استعمال این لغت در قرآن کریم ، ضُرّ ( وزن فُعْل ) را به معنای بد حالی دانسته و هم او می‌گوید که ضُرّ اعم از آنچه در نفس باشد مانند فقدان علم ،عفت یا در بدن مانند نقص عضو یا در حال مانند کمی مال و جاه و ضَرّ (‌وزن فَعل ) پیوسته مقابل نفع بکار رفته است (راغب الاصفهانی ، 1404، ص 293)

    کلمه‌ی خسارت به فتح خاوراء در زبان فارسی مترادف واژه‌های زیان و ضرر است (دهخدا، 1337 ، ج 2 ، صص 524- 523 و به معنای 1- ضرر کردن ،زیان بردن 2- زیانکاری ، زیانمندی 3- زیان ، ضرر است ( معین 1375 ص 1419) ازاین رو در معنای زیان گفته شده است زیان به معنی 1- ضرر مادی یا معنوی ، خسارت مقابل سود و نفع 2- آسیب و صدمه 3- نقصان ، زیان بردن و ضرر رسانیدن است ( همان منبع ، ص 1767) در معنای کلمه ضرر لغت شناسان نوشته‌اند ، ضرر عبارتست از 1- زیان وارد آوردن 2- گزند رسانیدن 3- زیان ، خسارت ،‌مقابل نفع 4- گزند و آسیب ( همان منبع ص 2186)‌

    دکتر جعفر لنگرودی در کتاب ترمینولوژی حقوق درباره معنی خسارت آورده است « خسارت مدنی – فقه » دو معنا دارد .

    الف ) مالی که باید از طرف کسی که باعث ایراد ضرر مالی به دیگری شده به متضرر داده شود .

    ب) زیان وارد شده را هم خسارت گویند ( لنگرودی ، 1376، ص 260)

     اگر چه کلمه خسارت از مفاهیم بدیهی و روشن است ، تأمّل در آثار لغت شناسان ما را در دریافت موارد استعمال آن رهنمون می شود . با دقت در موارد استعمال خسارت و کلمات مترادف آن در زبان فارسی نتیجه می گیریم که این کلمه در زبان فارسی به معنای مصدر ، اعم از لازم و متعدی ، و اسم مصدر بکار گرفته است .و معادل فرانسوی واژه‌ی خسارت کلمه‌ی "Dommaye","Prejuduce" است .

    1-1-2- معنی اصطلاحی خسارت

    خسارت تعریف قانونی ندارد ( لنگرودی ، 1376، ج 4 ، ص 21) بعضی از حقوقدانان داخلی واژه‌ی خسارت و ضرر را مترادف تلقی کرده و یکی را به جای دیگری استعمال نموده‌اند ولی باید توجه داشت که واژ‌ه‌ی خسارت اعم از کلمه‌ی ضرر است چون کلمه‌ی خسارت علاوه بر معنای زیان که به دیگری وارد می شود بر تاوان و غرامتی که به زیان دیده داده می شود نیز دلالت می‌کند . برخی از حقوقدانان در تعریف ضرر می‌نویسند :« در هر جا که نقصی در اموال ایجاد شود یا منفعت مسلمی فوت گردد یا به سلامت و حیثیت و عواطف شخصی لطمه‌ای وارد شود می‌گویند ضرر به بار آمده است.» ( سنهوری ، 1954، ج 1،ص 697)

     برخی نیز در بیان ضرر نوشته‌اند :« ضرر ممکن است به واسطه‌ی از بین رفتن مالی باشد یا به واسطه‌ی فوت شدن منفعتی که از انجام تعهد حاصل می شده است». این تعریف به تبعیت از ذیل ماده 728 قانون آیین دادرسی مدنی ارائه شده و از جامعیت برخوردار نیست. بدیهی است حقوق دانان باید با عنایت به قانون و عرف و دیگر منابع حقوق، تعریف خود را از یک مفهوم ارائه دهند. چه ،اتکا به یکی بدون دیگری چه بسا او را از دست‌یابی به مفهومی که از جامعیت برخوردار باشد باز می‌دارد ، باید اذعان کرد که مفهوم خسارت و ضرر از مفاهیم عامه است که ذاتاً روشن و بدیهی است و ورد حقوق‌دانان در تعریف آن ، بیشتر ناظر به دست‌یابی تنوع و تکثر موارد و مصادیق آن است . در قانون مدنی ایران هنگامی که از خسارت ناشی از عدم ایفاء تعهد یا جبران خسارت سخن به میان می‌آید ، منظورشان زیان وارد شده و هنگامی که از تأدیه خسارت بحث می‌کنند منظورشان جبران ضررهای وارد شده می‌باشد( مواد 221 ، 227، 229، قانون مدنی ) ( امامی ، 1366، ص 407)

    در مواد 9، 12، 13، 14 و 16 قانون آیین دادرسی کیفری عناوین « ضرر و زیان » با هم به کار رفته است. این نوع به کارگیری واژه‌های مترادف در نگارش قانون این ذهنیت را پدید می آورد که قانون گذار برای این دو واژه معنای متفاوتی قائل است چون بکارگیری واژه‌های مترادف در قانون واحد ، مغایر با منطق نگارش قانون است . با تأمل در معنای این دو واژه در این مواد تفاوتی دیده نمی‌شود ، بنابراین آن را باید بر تسامح در مقام نگارش قانون حمل کرد . برخی از حقوقدانان در این زمینه‌ نوشته‌اند :« در عرف قضایی کشور ما اصطلاح « ضرر و زیان » بدون اینکه هر یک از کلمات آن دارای آثار حقوقی ویژه ای باشد متداول شده و در اغلب نوشته‌های حقوقی و قضایی و حتی در متن بعضی از قوانین دیگر نیز با همین ترکیب به کار رفته و مصطلح شده است » ( آخوندی ، 1368 ، ص 272)

    قانونگذاردر اصل 171 از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و در بسیاری از مواد قوانین مختلف عادی برای ارائه مفهوم خسارت از واژه‌ی ضرر استفاده کرده است .

     در آثارفقیهان متقدم تعریف مستقلی از خسارت ارائه نشده است ولی عنوان ضرر در موارد و مصادیق خسارت به کارگرفته شده است . درمتون فقهی متاخرین نیز مفهوم خسارت به وسیله‌ی واژه‌ی ضرر بیان شده است .

     مرحوم موسی خوانساری در تقریرات درس فقیه و اصولی مبرز میرزای نائینی می‌نویسد :« ضرر عبارتست از فوت آنچه که انسان آن را داراست ، اعم از اینکه نفس باشد یا عرض یا مال یا جوارح ، بنابراین چنانچه مال کسی یا عضوی ا ز اعضای او به جهت اتلاف یا تلف ناقص شود یا شخص بمیرد یا به عرض او لطمه وارد آید در این صورت می‌گویند ضرر به او وارد آمده است ، بلکه با عنایت به عرف « عدم نفع » در موردی که مقتضی آن تمام و کامل شده باشد ضرر به حساب می‌آید» (نجفی خوانساری ، 1418- 1421 ق ج 2 ، ص 198) مرحوم شیخ محمدحسین حلی در تعریف ضرر آورده است :« ضرر مصدر ( ضر ) نقص در سال یا نفس یا آبرو است همانگونه که در کتب لغت بدان تصریح شده است » (‌حلی ، 1415 ق ، ص 201)

    مولف در کتاب القواعد الفقهیه ضرر را به معنای از دست دادن هر یک از مواهب و نعمت‌های زندگی اعم از جان ، مال و حیثیت یا هر چیز دیگر که انسان خود از آن بهره‌مند است ، دانسته (‌مکارم شیرازی ، 1411 ، ج 1، ص 49)

    پس در فقه نیز همانند حقوق ، سلب حیات فرد ، از دست دادن سلامتی جسم ، نقص در اموال، فوت، منفعت مسلم ،از بین رفتن حیثیت و اعتبار شخص ، لطمه به عواطف شخصی، خانوادگی، ملی و مذهبی فرد و از دست دادن هر گونه سرمایه و دارایی و حقی که شخص واجد آن بوده و از آن بهره‌مند بوده است یا اقتضای بهره‌مندی آن در نزد عرف وجود دارد ، خسارت وضرر به شمار می آید.

    در قرآن کریم خود کلمه « خسارت » استعمال نشده است ولی کلمات هم خانواده آن مانند « خسراً و « الخسران» و « خسروا» استفاده شده است .

  • فهرست و منابع پایان نامه مفهوم و مبانی تئوریک خسارت معنوی

    فهرست:

    مقدمه ....................................................................................................................... 1

    بخش اول : کلیات ..................................................................................................... 5

    فصل اول : مفهوم و مبانی تئوریک خسارت معنوی .................................................... 6

    مبحث اول : معانی و ملاک‌ها و ریشه‌های تاریخی مفهوم خسارت معنوی ....................... 7

    1-1-1-

    1-1-2-معنی اصطلاحی خسارت ......................................................................... 9

    1-1-3-انواع تقسیمات خسارت و معیار آن ........................................................ 11

    الف – خسارت ناشی از نقض قرارداد .......................................................... 12

    ب- خسارت ناشی از تقصیر غیر قراردادی یا عمل نامشروع ........................... 13

    ج- خسارت ناشی ازارتکاب جرم.................................................................. 13

    1-1-4-ملاک تشخیص خسارت مادی از معنوی ................................................. 16

    1-1-5-تعریف خسارت معنوی ......................................................................... 18

    1-1-6-تقسیمات خسارت معنوی ...................................................................... 22

    1-1-7-پیشینه‌ تاریخی مفهوم خسارت معنوی در اسلام و قوانین کهن ................... 24

    1-1-8-پیشینه تاریخی خسارت معنوی در حقوق ایران ........................................ 26

    1-1-9-نگاهی تاریخی به خسارت معنوی در فرانسه ........................................... 26

    مبحث دوم : ارکان مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی و شرایط مطالبه آن ........ 27

    1-2-1- وجود ضرر .............................................................................................. 27

    1-2-2- ارتکاب فعل زیانبار نامشروع ..................................................................... 29

    1-2-3- رابطه سببیت بین فعل زیانبار نامشروع و خسارت موجود ............................. 31

    1-2-4- دفاع مشروع ............................................................................................ 31

    1-2-5- اجرای حکم قانون یا مقام صلاحیت‌دار ....................................................... 32

    1-2-6- اجبار ....................................................................................................... 33

    1-2-7- اضطرار .................................................................................................... 34

    1-2-8- اجرای حق ............................................................................................... 34

    1-2-9- شرایط ضرر قابل جبران در خسارت معنوی ................................................ 35

    الف –خسارت باید قطعی و مسلم باشد..................................................................... 35

    ب- خسارت باید مستقیم باشد ................................................................................. 37

    ج - خسارت باید جبران نشده باشد ......................................................................... 39

    د- خسارت باید قابل پیش‌بینی باشد ......................................................................... 41

    مبحث سوم : مبانی مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی ......................................... 42

    1-3-1- نظریه تقصیر ............................................................................................ 42

    1-3-2- ایرادها به نظریه‌ی تقصیر ........................................................................... 45

    1-3-3- نظریه خطر .............................................................................................. 45

    1-3-4- ایرادها به نظریه خطر ................................................................................ 46

    1-3-5- نظریه تضمین حق .................................................................................... 47

    1-3-6- نظریه مختلط ............................................................................................ 48

     

    1-3-7- مبانی مسئولیت مدنی ناشی از ایراد خسارت معنوی درحقوق موضوعه
    ایران و فرانسه ........................................................................................................ 49

     

    1-3-8- فقه و حقوق اسلامی و نظریه تقصیر و نظریه خطر ...................................... 49

     

    فصل دوم : مسئولیت ناشی از خسارت معنوی در حقوق اسلام و اندیشه‌های دکترین‌های
    حقوقی فرانسه ....................................................................................................... 51

     

    مبحث اول : خسارت معنوی در حقوق اسلام ............................................................ 52

    2-1-1- مستندات و مدارک قاعده لاضرر ................................................................ 52

    2-1-2- انطباق عنوان ضرر با خسارت معنوی .......................................................... 56

    2-1-3- انطباق عنوان ضرار با خسارت معنوی ......................................................... 57

    2-1-4- شمول لفظی قاعده لاضرر بر اثبات جواز مطالبه‌ی خسارت معنوی.................. 58

    2-1-5- قاعده نفی عسر و حرج و جبران خسارت معنوی ........................................ 65

    2-1-6- انطباق عنوان حرج بر خسارت معنوی ........................................................ 66

    2-1-7- قاعده اتلاف و تسبیب .............................................................................. 69

    2-1-8- وجوه افتراق و اشتراک ، اتلاف و مباشرت و تسبیب .................................... 70

    2-1-9- قاعده غرور .............................................................................................. 72

    2-1-10- بنای عقلا و جبران خسارت معنوی .......................................................... 74

    مبحث دوم : مفهوم و ماهیت دیه و جبران خسارت معنوی .......................................... 76

    2-2-1-معنای دیه در لغت واصطلاح فقه و حقوق ................................................... 76

    2-2-2- پیشینه‌ی تاریخی دیه ................................................................................. 77

    2-2-3- ماهیت دیه و جبران خسارت معنوی ........................................................... 79

    2-2-4- مطالبه‌ی خسارت‌های معنوی زاید بر دیه ..................................................... 81

    مبحث سوم : تعزیر و جبران خسارت معنوی ............................................................. 83

    2-3-1- معنای تعزیر در لغت و اصطلاح فقه .......................................................... 84

    2-3-2- مفهوم و ماهیت تعزیر و جبران خسارت معنوی ........................................... 85

    2-3-3- تعزیر مالی کیفر خصوصی یا جبران خسارت معنوی .................................... 87

     

    2-3-4- تعزیر مالی دردهای جسمانی ناشی از جنایت بر جسم ، لطمه به عرض و
    خسارت ناشی از سب ............................................................................................. 88

     

    مبحث چهارم : قصاص ، حد قذف و امکان جبران مالی خسارت معنوی ...................... 90

    2-4-1- معنای قصاص در لغت و اصطلاح فقه ....................................................... 90

    2-4-2- مفهوم و ماهیت قصاص و امکان جبران مالی خسارت معنوی ....................... 91

    2-4-3- معنای قذف در لغت و اصطلاح فقه ........................................................... 92

    2-4-4- ماهیت حد قذف و احکام قذف ................................................................. 93

    2-4-5- امکان تبدیل حد قذف به جبران مالی خسارت معنوی .................................. 94

    2-4-6- ایلاء و خسارت معنوی ............................................................................. 95

    مبحث پنجم : دیدگاه فقهای اسلام در جبران مالی خسارت معنوی ............................... 96

    2-5-1- نظریه‌ی عدم جواز جبران مالی خسارت معنوی ........................................... 96

    2-5-2- نظریه مالی ............................................................................................... 97

    2-5-3- نظریه امکان جبران خسارت مالی ............................................................... 97

    مبحث ششم : خسارت معنوی دراندیشه‌های حقوق فرانسه........................................... 99

    2-6-1- اصول نظریه‌ی امکان جبران مالی خسارت معنوی ........................................ 99

    2-6-2- اصول نظریه‌ی امکان جبران خسارت معنوی ............................................. 105

    بخش دوم : جایگاه خسارت معنوی در قوانین موضوعه ایران و فرانسه و مصادیق و روش‌های جبران آن     110

     فصل سوم : مطالعه‌ی تطبیقی و مصادیق خاص خسارت معنوی ............................ 111

    مبحث اول : جایگاه خسارت معنوی در قوانین موضوعه ........................................... 112

     3-1-1- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در قانون اساسی .......................... 112

    3-1-2- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در مسئولیت مدنی ........................ 119

    3-1-3- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در حقوق مدنی ............................ 125

    3-1-4- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در قانون آیین دادرسی کیفری ........ 129

    3-1-5- خسارت معنوی در آئین دادرسی مدنی .................................................... 132

    3-1-6- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در حقوق اداری ............................ 132

    3-1-7- مسئولیت ناشی از ایراد خسارت معنوی در قانون مجازات اسلامی .............. 136

    3-1-8- موضع قوانین مطبوعات نسبت به ایراد خسارت معنوی .............................. 146

    مبحث دوم : مصادیق خاص خسارت معنوی در مطبوعات ....................................... 149

    3-2-1- توهین به اشخاص و افترا به وسیله مطبوعات ............................................ 149

    3-2-2- توهین به مقدسات در مطبوعات .............................................................. 153

    3-2-3- توهین به مقامات رسمی در مطبوعات ...................................................... 155

    3-2-4- خسارت معنوی در رسانه‌ها ..................................................................... 156

    3-2-5- سوء استفاده از عنوان صاحب پروانه و نام و علامت روزنامه دیگر .............. 156

    مبحث سوم : مصادیقی از افعال زیانبار خسارت معنوی ............................................ 158

    3-3-1- تجاوز به حق معنوی پدید آورنده ............................................................ 158

    3-3-2- تجاوز به حق مخترع .............................................................................. 164

    3-3-3- سوء‌استفاده از اسم تجارتی ...................................................................... 167

    3-3-4- سوء استفاده از طرح و مدل‌های صنعتی .................................................... 169

    3-3-5- رقابت نامشروع یا رقابت مکارانه ............................................................ 170

    3-3-6- خسارت تأخیر تأدیه ............................................................................... 171

    3-3-7- بازداشت قانونی ..................................................................................... 174

    3-3-8- لطمه به عواطف و احساسات .................................................................. 178

    3-3-9- غصب نام خانوادگی ............................................................................... 181

    3-3- 10- سلب آزادی ....................................................................................... 183

    3-3-11- به هم زدن وصلت ............................................................................... 186

     مبحث چهارم: ایراد خسارت معنوی به جمع نامحصور ............................................ 189

    3-4-1- ایراد خسارت معنوی به سندیکاها ............................................................ 191

    3-4-2-ایراد خسارت معنوی به انجمن‌ها .............................................................. 192

    مبحث پنجم : کودکان و خسارت معنوی ................................................................. 194

    3-5-1- مسئولیت کودکان در فقه و حقوق اسلامی ................................................ 195

    3-5-2- جبران ضرر و خسارت به عهده ی کیست ................................................ 197

    الف ) تقصیر سرپرست ......................................................................................... 198

    ب) عدم تقصیر سرپرست ..................................................................................... 199

     فصل چهارم : روش‌های جبران خسارت معنوی و افراد مستحق مطالبه‌ی آن ......... 203

    مبحث اول : راههای جبران انواع خسارت معنوی ..................................................... 204

    4-1-1- نگاه کلی به روش‌های جبران خسارت معنوی ........................................... 204

    4-1-2- انواع جبران خسارت معنوی .................................................................... 206

    4-1-3- اعاده وضعیت سابق یا روش عینی ........................................................... 207

    4-1-4- پرداخت غرامت یا جبران خسارت معنوی از راه دادن معادل ...................... 210

    4-1-5- جبران خسارت به روش نمادین و اسمی ................................................. 217

    4-1-6- پرداخت غرامت کیفری و تنبیهی ............................................................. 218

    مبحث دوم :نحوه‌ی ارزیابی و تعیین میزان انواع خسارت معنوی ............................... 219

    4-2-1- نحوه‌ی ارزیابی خسارت معنوی و تفاوت تألم پذیری افراد ........................ 219

    4-2-2- روش تعیین مبلغ جبران خسارت ............................................................ 221

    4-2-3- ملاک زمان ارزیابی ................................................................................. 222

    4-2-4- ملاک ارزیابی خسارت در فرض تعدد اسباب ........................................... 224

    4-2-5- ارزیابی و تقویم خسارت معنوی ناشی از آسیب‌های جسمی ...................... 227

    4-2-6- روش‌های جبران خسارت معنوی در لطمه‌های روحی ............................... 231

    مبحث سوم : مطالبه‌ی خسارت معنوی .................................................................... 235

    4-3-1- افراد مستحق مطالبه‌ی خسارت معنوی ..................................................... 235

    4-3-2- مطالبه خسارت معنوی وارده به متوفی از ناحیه‌ی وراث وبازماندگان زیان دیده 241

    4-3-3- مطالبه‌ی خسارت معنوی وارده قبل ازفوت متوفی ..................................... 241

    4-3-4- نظریه‌ی عدم امکان انتقال حق مطالبه‌ی خسارت معنوی به ورثه .................. 242

    4-3-5- نظریه‌ی انتقال حق مطالبه‌ی ورثه درصورت مطالبه زیان دیده قبل از فوت .... 243

    4-3-6- نظریه‌ی امکان انتقال حق مطالبه به ورثه .................................................... 244

    4-3-7- دعوای مطالبه‌ی خسارت معنوی ناشی از فوت مجنی علیه ازناحیه وراث ..... 246

    4-3-8- مطالبه‌ی خسارت معنوی ناشی از جرح منجر به فوت مجنی علیه ازناحیه وراث به عنوان قائم مقام او        247

    4-3-9- قوانین و رویه‌های قضایی در زمینه‌ی مطالبه جبران خسارت شخصی .......... 249

    مبحث چهارم : اسباب رفع یا کاهش مسئولیت مدنی در خسارت معنوی .................... 251

    4-4-1- اسباب معافیت ....................................................................................... 252

    4-4-2- قوه قاهره یا حوادث پیش‌بینی نشده ......................................................... 254

    4-4-3- تقصیر زیان دیده .................................................................................... 255

    4-4-4- رضایت زیان دیده .................................................................................. 257

    نتیجه‌گیری و پیشنهاد ............................................................................................ 260

    5-1- نتیجه‌گیری ................................................................................................. 261

    5-2- پیشنهادات ................................................................................................. 264

    1- فهرست منابع ................................................................................................. 266

    الف - کتب فارسی ............................................................................................... 266

    ب - پایان نامه‌های فارسی .................................................................................... 269

    ج - قوانین .......................................................................................................... 270

    د - نشریات فارسی .............................................................................................. 270

    2 - کتب عربی .................................................................................................... 271

    3 - منابع لاتین .................................................................................................... 276

    الف - کتب فرانسه ............................................................................................... 276

    چکیده انگلیسی 

    منبع:

    - فارسی 
    الف )‌ کتب :
    1.    آخوندی، محمود،آئین دادرسی  کیفری، تهران ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، 1368.
    2.    آشوری،‌محمد ، آیین دادرسی کیفری ، تهران ،‌سمت ، چاپ دوم 1376 .
    3.    آشوری ،‌محمد ، عدالت کیفری ( مجموعه مقالات ) تهران ، کتابخانه گنج دانش ، چاپ اول ، 1376 .
    4.    آیتی ، حمید،‌حقوق آفرینشهای فکری، نشرحقوقدان ، 1375.
    5.    ابوالحمد ،‌عبدالحمید ،‌تحولات حقوق خصوصی زیر نظر ناصر کاتوزیان ، مقاله‌ی مسئولیت مدنی دولت، ‌تهران ، دانشگاه تهران ، 1349.
    6.    ابوالحمد ، عبدالحمید ،‌حقوق اداری ایران ، تهران ، نشر توس ، 1379 .
    7.    امامی ، حسن ،‌حقوق مدنی ،‌تهران ، کتابفروشی اسلامیه ، چاپ سوم ، 1366.
    8.    امامی ، اسداله ، حقوق خانواده ،‌جلد 1 انتشارات دانشگاه تهران ، چاپ پنجم ، سال 1375 .
    9.    امامی ، نور الدین ،‌حق مخترع ،‌مجموعه حقوق تطبیقی شماره 6 ، چاپ دانشگاه تهران ، 1350 .
    10.    پروین ،فرهاد ، خسارت معنوی در حقوق ایران ، تهران ، ققنوس 1379 .
    11.    جعفری تبار ، مسئولیت مدنی سازندگان و فروشندگان کالا ، نشر دادگستر ، چاپ اول ، 1375 .
    12.    جعفری لنگرودی، محمدجعفر ، دانشنامه حقوقی ، تهران ، امیرکبیر ، 1376 .
    13.    جعفری لنگرودی ،محمد جعفر ، دایره المعارف حقوق مدنی و تجارت ، تهران ، بنیاد راستاد ، 1357 .
    14.    جعفری لنگرودی، محمدجعفر،مبسوط در ترمینولوژی  حقوقی، تهران ، گنج دانش ، 1378.
    15.    جعفری ، محمدتقی ، مسائل فقهی ، جلد اول ، موسسه نشر کرامت ، 1377.
    16.    جلیلوند ،‌یحیی ، مسئولیت مدتی قضات ودولت در حقوق ایران و فرانسه و آمریکا و انگلیس ، چاپ اول ، موسسه نشر یلدا ، 1373.
    17.    حسینی  نژاد ،حسنقلی،مسئولیت مدنی ،تهران ،1370.
    18.    دورانت ، ویل ، تاریخ تمدن ، تهران ، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی ، 1365 
    19.    دهخدا ، علی اکبر ، لغت نامه ،‌تهران ، دانشگاه تهران ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، 1377 
    20.    ستوده تهرانی ،‌حسن ،حقوق تجارت ، تهران ، نشر دادگستر ، 1374 . 
    21.    سلطانی نژاد ، هدایت الله ، مسئولیت مدنی (‌خسارت معنوی ) ] بی‌جا [ ، نور الثقلین ، 1380 . 
    22.    شامبیاتی ، حقوق کیفری اختصاصی ، ج 3 ، انتشارات ژوبین ، چاپ اول ، تهران، 1376 .
    23.    صادقی نشاط ، امیر ، حمایت از حقوق پدید آورندگان نرم افزارهای کامپیوتری، تهران ،سازمان برنامه و بودجه ، 1376 .
    24.    صانعی ، پرویز ،حقوق جزای عمومی ،‌تهران ، گنج دانش ، چاپ چهارم ، 1371 .
    25.    صفایی ، حسین ، حقوق بین‌الملل وداوریهای بین‌المللی ، تهران ،‌نشر میزان ، 1375 .
    26.    صفایی ، حسین ،‌مفاهیم و ضوابط جدید در حقوق مدنی ، تهران ، مرکز تحقیقات ، 1355.
    27.    صفایی ، حسین ، مقالاتی درباره‌ی حقوق مدنی و تطبیقی ، تهران ، نشر میزان ، 1375 .
    28.    صفایی ، حسین ، قاسم زاده ، حقوق مدنی (‌اشخاص محجورین ) ،تهران ، سمت ، 1376 .
    29.    علی آبادی ، عبدالحسین ، موازین قضایی هیأت عمومی دیوان عالی کشور ، جلد دوم، ‌تهران ،  حسینیه ارشاد ، 1363 .
    30.    غمامی ، مجید ، مسئولیت مدنی نسبت به اعمال کارکنان خود ، تهران ،نشر دادگستر ، 1367 .
    31.    فتحعلی پور ، عطاله ، مسئولیت  جزایی و مدنی ناشی از تصادفات رانندگی ، تهران، 1376.
    32.    فیوضی ، رضا ، حقوق بین‌الملل ( مسئولیت بین‌المللی و نظریه‌ی حمایت سیاسی اتباع ) ، تهران ،‌جلد دوم ، دانشگاه تهران 1379.
    33.    قاسم زاده ، مرتضی ، مبانی مسئولیت مدنی ،‌تهران ، دادگستر،1378.
    34.    قائم مقامی فراهانی ، عبدالحمید ، حقوق بین‌الملل « رویه‌ قضایی تهران » ، پاژنگ، 1377.
    35.    قربانی، زین العابدین ، اسلام وحقوق بشر ،‌کتابخانه صدر ، تهران ،] بی تا [ 
    36.    کاتوزیان ، ناصر ، حقوق مدنی ( الزامهای خارج از قرارداد ، ضمان قهری )، دانشگاه تهران ، 1371.
    37.    کاتوزیان ، ناصر ، حقوق مدنی( قواعد عمومی قراردادها)، تهران ،شرکت انتشار یاهمکاری شرکت بهمن برنا ، 1376 .
    38.    کاتوزیان، ناصر ، حقوق مدنی(مسئولیت مدنی و ضمان قهری )،‌تهران ،دانشگاه تهران ، 1370.
    39.    کاتوزیان، ناصر ، فلسفه‌ی حقوق، انتشارات بهنشر ،‌ج  1 ،  چاپ پنجم  ، 1365. 
    40.    کامیار، محمدرضا ، گزیده آراءدادگاه‌های حقوقی ، نشر حقوقدان ،چاپ اول ، 1377. 
    41.    گلپایگانی ، محمد رضا ، مجمع المسائل ، قم ،دارالقرآن الکریم ] بی‌تا [
    42.    گلدوزیان ،‌ایرج ، حقوق جزای عمومی ایران ،جلد اول ، انتشارات دانشگاه تهران ، 1369.
    43.    محقق داماد ، مصطفی ، قواعد فقه ( بخش مدنی ) تهران ،نشر علوم اسلامی ، 1363.
    44.    محقق داماد ، مصطفی ، قواعد فقه ( بخش مدنی 2 ) ، تهران ، سمت ، 1373.
    45.    محمدی ، ابوالحسن ، مبانی استنباط حقوق اسلامی ، ناشر ، انتشارات دانشگاه تهران ، چاپ ، 1373 .
    46.    مرعشی ، محمدحسن ، دیدگاههای نو درحقوق کیفری اسلام ، تهران ، نشر میزان ، 1373.
    47.    معتمد نژاد ، کاظم ،‌حقوق مطبوعات ، بررسی تطبیقی مبانی حقوق آزادی مطبوعات و مقررات تاسیس وانتشار آنها ، تهران ، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها ، 1379 . 
    48.    معین، محمد ، فرهنگ فارسی ،تهران،‌ امیرکبیر ، جلد 6 ، 1375. 
    49.    منتظری ،‌حسینعلی ،‌رساله‌ی استفتائات ، قم ، ] بی‌نا[ ، 1371.
    50.     موسوی ، بجنوردی ، محمد ، قواعد فقهیه ، تهران ،‌پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی ،‌موسسه چاپ ونشر مروج ، چاپ سوم ، 1379 .
    51.    میشل لورراسا ، مسئولیت مدنی ،‌ترجمه محمد اشتری ، تهران ، نشر حقوق‌دان ، 1375
    52.    میرخانی ، سید احمد ، «آیات الاحکام »،جلد سوم و پنجم ، ] بی جا [ ، 1366.
    53.    میر سعیدی ،‌منصور ماهیت حقوق دیات ، تهران، نشر میزان ، چاپ اول ، 1373.
    54.    مهرپور، حسین ،‌دیدگاههای جدید در مسائل حقوقی ، انتشارات موسسه اطلاعات، چاپ اول ، 1372 ش .
    55.    مهرپور ، حسین ، مجموعه نظریات شورای نگهبان ،‌جلد دوم ، انتشارات موسسه کیهان ، چاپ اول ، 1371.
    56.    نقیبی ، سیدابوالقاسم ، خسارت معنوی درحقوق اسلام و نظام‌های حقوقی معاصر ، انتشارات امیر کبیر ، چاپ اول ، 1386 .
    57.    نوری همدانی ، حسین ، توضیح المسائل ، قم ، قدس، 1371.
    58.    هاشمی ، محمود ، بایسته‌های فقه جزا ،تهران ، نشر میزان ، چاپ اول ، 1378. 
    ب )‌ پایان نامه‌ها 
    59.    حاجی نوری ، غلامرضا ، خسارات معنوی در حقوق کیفری، پایانه کارشناسی ارشد ، دانشکده حقوق علوم سیاسی ، تهران ، 1379.
    60.    خداداد زاده ، جواد ،‌خسارت معنوی در فقه و حقوق ملل ، پایان نامه کارشناسی ارشد ،‌دانشگاه آزاد اسلامی مشهد ، 1378 .
    61.    درخشان نیا ، حمید ، پایان نامه « ضرر و زیان ناشی از جرم ، 1376»
    62.    سامت ،‌محمد علی ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، « ضرر و اقسام آن در مسئولیت » ، دانشکده حقوق دانشگاه تهران ، 1371 ش .
    63.    سعیدی فر ،عباس ، حق مؤلف در ایران و تطبیق آن با فرانسه ، پایان نامه کارشناسی ارشد ،‌دانشگاه شهید بهشتی ، 1362 .
    64.     فقیه نخجیری ،‌حسن ، « دعوای خصوصی در دادگاه جزا » ، پایان نامه دکتری ، دانشگاه تهران ،‌دانشکده حقوق و علوم سیاسی ،‌تهران ، 1350.
    65.    کیایی ، محمد تقی ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، مسئولیت کیفری ناشی از ایراد خسارت معنوی در حقوق ایران و فقه دانشگاه امام صادق (ع) .
    ج) قوانین 
    66.    آئین دادسراها و دادگاههای ویژه روحانیت مصوب 1369
    67.    قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1339.
    68.    قانون آیین دادرسی مدنی .
    69.    قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، 1358.
    70.    قانون بیمه .
    71.    قانون تجارت .
    72.    قانون تعزیرات .
    73.    قانون ثبت علایم و اختراعات 1310.
    74.    قانون حمایت از مولفان و مصنفان و هنرمندان .
    75.    قانون مجازات عمومی ، مصوب 1304.
    76.    قانون مجازات اسلامی ، 1370.
    77.    قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده ) مصوب 1375ش .
    78.    قانون مسئولیت مدنی مصوب 1339.
    79.    قانون مدنی .
    80.    قانون مطبوعات مصوب 1364.
    81.    قانون اساسی فرانسه ، ترجمه ریاست جمهوری ، اداره کل قوانین و مقررات کشور ، ج 1 ، 1376.
    82.    ترجمه قسمت تعهدات قانون مدنی فرانسه . 
    د) نشریات فارسی 
    83.    آشوری ، محمد ، ترجمه ،نشریه‌ی موسسه حقوق تطبیقی شماره 3 ، «گزارش به نهمین کنگره‌ی بین‌المللی حقوق تطبیقی» ، تهران ، 1353 .
    84.    اکبری ، موسی الرضا ، مقاله « ماهنامه مسئولیت مدنی » شماره 52، سال نهم مهر و آبان ، 1384.
    85.    امامی ، حسن ، دانشکده حقوق دانشگاه  ملی  ( سابق) ، شماره 2.
    86.    امین فر ، رحمت اله ، خسارت در قانون مدنی فرانسه ، مجموعه حقوقی ، سال چهارم ، ش 16.
    87.    پور سید ، بهزاد ، مسئولیت حقوقی ناشی از انتشاب اخبار کذب ، نشریه پژوهش و سنجش .
    88.    شهری ، غلامرضا ،‌سروش ستوده جهرمی ، نظریات اداره‌ی حقوقی قوه قضائیه ( مسائل کیفری ) تهران، روزنامه رسمی کشور ، 1373. 
    89.    صالحیار ، غلامحسین « مطبوعات ایران و شکل مطبوعات در ایران ، دنیای سخن » ، ش 62 ، (آبان و آذر ) ، 1373.
    90.    عوارض روانی ضربه‌های سرو .... نشریه پزشکی قانونی ، سال 1 ، ش1 ، تیر ماه 1373.
    91.    کاتبی ، حسینقلی، مجله کانون وکلا، خسارات حاصل از عدم انجام تعهدات ، سال 9 ، ش 53 
    92.    کریم زاده ، احمد ، نظارت انتظامی  در نظام قضائی ، چاپ روزنامه رسمی ، 1376.
    93.    کوچکی پور ، علی اکبر ، « حقوق پدید آورنده‌ی آثار ادبی هنری » اطلاعات ، 4 بهمن ، 1372. 
    94.    مرعشی ، محمد حسن ، « دیه و ضرر و زیا‌ن‌های ناشی از جرم » مجله قضایی و حقوق دادگستری ش 1 ، 1370.
    2- کتب عربی 
    95.    ابن ادریس الحلی ، محمد ، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی ، ( سلسله الینابیع الفقهیه ) بیروت ، موسسه فقه الشیعه ، الدار الاسلامیه ، 1410 ق .
    96.    ابن عابدین ، حاشیه ابن عابدین ، قاهره ، المطبعه المیمنیه ، 1327 ق .
    97.    ابن قدامه ، شمس الدین ، ابی الفرج عبدالرحمن ، الشرح الکبیر ، حاشیه کتاب المغنی ، بیروت ، دارالکتب العربی ]1348 [.
    98.     ابن منظور ، لسان العرب ، نسقه و علق علیه و وضع فهارسه علی سیری ، بیروت : داراحیاء التراث العربی ، 1408 ق 1988 م، 180 ج .
    99.    انصاری ، مرتضی ، المکاسب ، چاپ سنگی ، طهران ] بی‌نا [ ، 1286 ق .
    100.    بحر العلوم  ، عزالدین، بحوث فقهیه ، چاپ بیروت ، 1393 ه .ق .
    101.    
    102.    البهوتی ، منصور ، شرح منتهی الارادات، بیروت : دارالفکر ، ] بی‌تا [.
    103.    الجواهر ، محمدفائق ، المسئولیه الطبیه فی قانون العقوبات ، ] بی‌جا[ ، دارالجوهری للطبع و النشر ، 1951 م .
    104.    الحر العاملی ، محمد بن الحسن ، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه مع تعلیقات تحقیقیه ابی الحسن الشعرانی ، بیروت : داراحیاء التراث العربی ، 1402ق.
    105.    حسنی ، محمود نجیب ، علاقه السببیه فی قانون العقوبات ]بی‌جا: بی‌نا ، بی‌تا [ 
    106.    حلبی ،ابوالصلاح ،‌الکافی فی الفقه ( سلسله ینابیع الفقهیه ) ، بیروت ، موسسه فقه الشیعه ، الدار الاسلامیه ، 1410ق.
    107.    الحلی ،  حسین ، بحوث  فقهیه ] بی جا [ ، موسسه المنار ،1415ق.
    108.    الخراسانی ،محمد کاظم ، کفایه الاصول ، قم ، موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین ، 1414ق.
    109.    خفیف ، علی ، الضمان ، فی الفقه الاسلامی ، قاهره ، دارالفکر العربی ، 1997 م .
    110.    خمینی ] امام [ روح الله ، تحریر الوسیله ، بیروت ] بی‌نا[ ، 1404 ق.
    111.    خمینی ]امام [ ، روح الله، الرسائل ، قم : موسسه اسماعیلیان ، 1410 ق .
    112.    خوئی ، ابوالقاسم ، مبانی تکمله المنهاج ، بیروت : دارالزهراء ] بی‌تا[.
    113.    خوئی ، ابوالقاسم ، مصباح الفقاهه ، بیروت : دارالهادی ، 1412 ق.
    114.    الدسوقی ، ابراهیم ، التعویض بین الخطاء و الضرر ، مصر ، مؤسسه الثقانه الجامعیه الاسکندریه ، ] بی‌تا[ . 
    115.    راغب الاصفهانی ، ابی‌القاسم الحسین بن محمد ، المفردات فی غریب القرآن ، ] بی‌جا[، دفتر نشر ، الکتاب ، 1404 ق .
    116.    زمخشری ، محمدبن عمر ، الفائق فی غریب الحدیث ، القاهره : دارالاحیاء الکتب العربیه ، ج 3 ، 1364 ق .
    117.    سراج ،محمداحمد ، ضمان العدوان فی الفقه اسلامی ، ]بی جا [ ،‌1414 ق.
    118.    سعید ، مقدم ، التعویض عن الضرر المعنوی فی المسئولیته المدنیه ، دراسه مقارنه ، بیروت ، دارالحداثه للطباعه و النشر و التوزیع ، 1985 م .
    119.    سنهوری ، عبدالرزاق احمد ، مصادر الحق فی الفقه الاسلامی ، بیروت ، منشورات محمد الدیه ، 1954 م .
    120.    سنهوری ، عبدالرزاق احمد ، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید ، بیروت ، داراحیاء التراث العربی ، ]بی‌تا[.
    121.    شلتوت ، محمود ، الاسلام عقیده و شریعه ، قاهره ، دارالقلم ، 1966م .
    122.    شهید اول ، محمد بن مکی ، القواعد و الفوائد ، نجف ، منتدی النشر ، 1980 م.
    123.    شهید ثانی ، زین الدین بن علی ، مسالک الافهام،قم ، دارالهدی ، ] بی‌تا[ .
    124.    شهید ثانی ، زین‌الدین بن علی ، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه ، به تصحیح و تعلیق محمد کلانتر ] بی جا[، منشورات جامعه النجف الدینیه ، چاپ اول ، ] بی‌تا[ .
    125.    شیخ طوسی ، المبسوط فی فقه الامامیه ]بی‌جا[ ، مکتبه مرتضویه، 1351.
    126.    صافی ، لطف الله ، التعزیر ، قم، جماعه المدرسین بقم ، موسسه النشر الاسلامی ، 1404 ق.
    127.    الطائی ، عادل احمد ، المسئولیته المدینه للدوله عن أخطا و موظفیها، عمان ، اردن ،دارالثقافه ، 1999 م .
    128.    طباطبائی ، علی ، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل ، قم ، موسسه آل البیت ، 1404 ق .
    129.    یزدی طباطبائی ،محمد کاظم ، ملحقات عروه الوثقی ، قم ، مکتبه الداور ، ] بی‌تا[.
    130.    طریحی ،فخر الدین ، مجمع البحرین و مطلع النهرین ، چاپ سنگی ، طهرن ، کارخانه ملافضل‌اله ، 1362ق.
    131.    طنطاوی ، محمود محمد ، المدخل الی الفقه الاسلامی ، ] بی‌جا[ ، دارالتوفیق انموذیه ، 1408 ق .
    132.     طوسی ، ابوجعفر محمد بن الحسن ،تهذیب الاحکام ، تهران: دارالکتب الاسلامیه ، 1363.
    133.    عاملی غروی، جواد ، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه ، قاهره :] بی‌نا[ ، 1324 ق.
    134.    عاملی کرکی ،ابوالحسن علی ، جامع المقاصد فی شرح القواعد ،ج 1 ، چاپ سنگی دو جلدی ، تهران .
    135.    عبدالحمید ، محمد سامی ، حسین ، مصطفی سلامه ،القانون الدول العام، بیروت ، الدار الجامعیه ، 1988 م .
    136.    علامه حلی ، تذکره الفقها ]بی‌جا[ ، اسماعیلیان ، 1373.
    137.    العوجی  ، مصطفی ،القانون المدنی،  الجز الثانی،  المسئولیته المدنیه ، بیروت ، 1995 م.
    138.    غزالی ، ابو حاماد ، الوجیز فی فقه مذهب الشافعی ، مصر ، مطبعه الادب و المؤید ، 1317 ق .
    139.    فاضل مقداد ، جمال الدین ، التنقیح الرائع لمختصر الشرایع ، قم ، کتابخانه‌ آیه الله المرعشی ، 1404 ق .
    140.    فاضل اصفهانی ،‌کشف اللثام ، قم ، منشورات مکتبه آیه الله العظمی مرعشی نجفی 1405 ق .
    141.    الضراء الحنبلی ، ابی العلی محمد بن الحسین ،الاحکام السلطانیه ، بیروت، دارالکتب العلمیه ، 1403 ق .
    142.    فیومی ، احمد ، مصباح المنیر فی غریب شرح الکبیر ، چاپ سنگی ، ( ایران ، بی‌نا ، 1405 ) 
    143.    الکاسانی ، علاء الدین ، بدائع الصنایع فی ترتیب الشرائع ، بیروت دارالکتب العلمیه ، ]بی‌تا[ .
    144.    ماوردی ، ابوالحسن ، الاحکام السلطانیه ، بیروت ، دارالکتاب العربی ، ] بی‌تا[.
    145.    مجلسی ، محمد باقر ، مراه العقول فی شرح اخبار آل الرسول ( تهران : دارالکتب الاسلامیه ) چاپ دوم .
    146.    محقق حلی ،‌نجم الدین ، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام ، تهران ، استقلال ،] بی‌تا [ ، 1363.
    147.    محقق حلی ،نجم الدین ، المعتبر فی شرح المختصر شرایع الاسلام ، قم ، مجمع الذخائر الاسلامیه ]بی‌تا[ .
    148.    معلوف ، لوئیس ، المنجد فی اللغه و الاعلام ، بیروت ‌، دارالمشرق ، 1973 م .
    149.    مکارم شیرازی ، ناصر ، القواعد الفقهیه ، قم ، مدرسه الامام امیرالمومنین (ع) ، 1411 م .
    150.    منتظری ، حسینعلی ، دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه دار الفکر، 1409 ق. 
    151.    موسوی اردبیلی ، عبدالکریم ، فقه الحدود و التعزیرات ، قم ، مکتبه امیرالمومنین ، چاپ اول ، 1413ق.
    152.    الموسوی البجنوردی ،حسن ، القواعد الفقهیه ، نجف ، مطبعه الادب ، 1389 ق .
    153.    نجفی ، محمدحسن ، جواهر الکلام ،‌تهران ، المکتبه الاسلامیه ،1367 .
    154.    النجفی الخوانساری ، موسی بن محمد ، منیته الطالب فی شرح المکاسب ، تقریرات درس محمد حسین النائینی ، قم ، جماعه المدرسین بقم المشرفه ، موسسه النشر الاسلامی ، 1418 ق .
    155.    نجم جبران ،‌یوسف ، النظریه العامه للموجبات ،‌بیروت ، منشورات عویدات ، 1981 م .
    156.    نراقی ، احمد بن محمد مهدی ، عوائد الایام ، چاپ سنگی ] طهران ، بی‌نا[ ، 1245 ق .
    157.    نوری ، حسین ، مستدرک الوسائل ، بیروت موسسه آل البیت ، چاپ دوم ، 1409 ق .
     

    - منابع لاتین :

    158- Andre Lucaset Pierre catala – Code civil – Edition litec – 1988

    159- Buris stark – Droit civil- Librairies Techiniques – paris- 1972.

    1606- Demogue . R, Traite des obligations,1924.

    161- Ganot (Jean) , La'reperation du Pre'judice moral the'se Renne , 1924.

    162- Givord la re partion du prejudice moral these Grenoble , 1938 .

    163- G- Vinney et Patrice jourdain – Traite' de droit civil – Les condition de la responsabilite L.G.D.J. Paris- 1988.

    164- Hauser, jean et Huet danie'l - - teaite de droit civil, la famille .L.G.D.J – Paris - 1988.

    165- Henry Gampbell " Blacks Law dictionary " , 5th ed . 1990 .

    Jose vidal , observation sur la nature et de droit penal compare , 1963, N. 38.

    166- Le Tourneau , philipe et cadit loic – Droit de la responsabilite Dalloz-Paris 1996.

    167- Mazeaud ( Henri Et Leon), Traite theorique et pratique de la responsabilitie civil delictulle et Contractulle . T.I et II et III e'me edition, paris? Sirey,1934.

    168- Tunc , Andre' – La responsabilite' civil paris –02 –Dalloz -1981.

    169- Starck ,Boris, Droit civil obligation resonsibilite delictull , 2nd e'me e'd , paris: 1985.

    170- Strak, Doge , 77 et Jean Lean A com be Les obligations en droit Malgachep. 206 ets.

    171- Viney , Genevie' ve, Trait'e , du Droit civil , La Re'sponsabilite. Effects paris, L.G.D.J, , 1988 , no 142 et 148.

    172- Voir philippe, Le Tourneau Paris Dalloz , 1972.

     

    سایتهای اینترنتی :

    www.Irandoc.AC.Ir

    www.chez.com

     

     

ثبت سفارش
عنوان محصول
قیمت