پایان نامه بررسی تاثیر اشتغال مادران بر خود پنداره ی فرزندان در دبیرستان های شهرستان اردبیل

پایان نامه جهت دریافت کارشناسی علوم تربیتی(مدیریت و برنامه ریزی آموزشی)

چکیده پژوهش :‌

اشتغال روز افزون زنان به کارهای خارج از منزل باعث شده که ساختار خانواده دچار تغییر و تحول گردد ،‌ با توجه به نقش مادر در پی ریزی شخصیت کودک ، ممکن است عدم حضور مادران شاغل در خانه به عنوان یک عامل خانوادگی بر خود پنداری فرزندان تأثیر داشته باشد.هدف این پژوهش، بررسی تأثیر اشتغال مادران بر خود پنداری فرزندان و ارائه راه بردهایی در جهت بهبود شرایط موجود است. پژوهشگر (4) فرضیه را مورد بررسی قرار داده است که به این شرح می باشد. میزان خود پنداری فرزندان مادران شاغل از فرزندان مادران غیر شاغل بالاتر است. میزان خود پنداری دختران دارای مادر شاغل از دختران دارای مادر غیر شاغل بالاتر است . میزان خود پنداری پسران دارای مادر شاغل از پسران دارای مادر غیرشاغل بالاتر است .میزان خود پنداری دختران دارای مادر شاغل از پسران دارای مادر غیر شاغل بالاتر است .

جامعه آماری ، کلیه دانش آموز مدارس دخترانه و پسرانه در شهرستان اردبیل که در سال تحصیلی 90-89  در کلاس سوم دبیرستان مشغول به تحصیل بوده اند که از میان این جامعه تعداد 100 نفر دانش آموز دختر و پسر بعنوان گروه نمونه به صورت تصادفی انتخاب شده اند . برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش توصیفی استفاده شده است . جهت توصیف داده ها از روشهای آمار توصیفی مانند جداول توزیع فراوانی ، درصد ،‌ میانگین انحراف استاندارد و نمودار ستونی استفاده شده است

مقدمه

  امروزبه علت پیچیده وتخصصی شدن  روابط تولید وگسترش جوامع صنعتی انگیزه شرکت فعالانه زنان پا به پای مردان در صحنه های فعالیتهای اقتصادی ، اجتماعی بیشتر گردیده است. این امر  از این بابت است که ضرورت زندگی آنان را واداشته همانند مردان به کار وتلاش بپردازند . همانگونه که در گذشته های دور، زنان علاوه بر خانه داری وتربیت کودکان پا به پای مردان مشغول کار کشاورزی ودامپروری بودند و در اقتصاد خانواده نقش به سزائی را ایفا می کرداند، امروزه هم آنها را می توان در عرصه های مختلف اجتماعی مشغول به تلاش و فعالیت دید.

تاریخ زنان فرازهای مختلفی دارد که نماینگر عمق حرکت  تکاملی آن است خداوند سبحان، تمامی انسانها را خلیفه خویش بر روی زمین قرار داده و حرکت در مسیر قرب  به خدا را به جنس خاصی محدود نکرده است . زنان مانند مردان دارای عقل و فکر واراده وشخصیت بوده واز نظر انسانیت تفاوتی با همدیگر ندارند. از نظر اسلام هر کدام از آنها دارای کمالات انسانی بیشتری  باشند، در پیشگاه الهی مقرب تر خواهندبود. پیامبر بزرگ اسلام(ص) ، برترین شخصیت جهان هستی می فرمایند:

تحصیل روزی حلال از راه کار وکسب،برتمام مسلمان ( اعم از زن و مرد واجب است ) این سخن با ارزش با تمام صراحت وگویایی،دلیل محکمی است که نه تنها زن مانند مرد حق  فعالیت داشته  ومیتواند در تمام مسائل اقتصادی، در اجتماع به تلاش خودادامه دهد، بلکه گاهی بنا به وظیفه دینی این عمل واجب نیز می شود(بابازاده ، 1370 صفحات 357 ، 358 ).

زن در جامعه ما دارای دو نقش اصلی همسر بودن و مادر بودن می باشد . در این میان نقش مادر در درون خانواده بیشتر به چشم می خورد . اوست که نیازهای اولیه کودک را ارضاء می کند و اولین واکنشهای عاطفی کودک با مادر برقرار می شود . زن مسئولیت دشواری به عهده دارد که در رأس آن ایجاد سکون و آرامش در محیط خانوادگی و تعلیم و تربیت کودکان یا به عبارت دیگر ، انسان سازی است . برای پی بردن به ارزش و کمال این رسالت، همین بس که روانشناسان همه اتفاق نظر دارند که هر گونه جرم و فساد که در محیط اجتماعی به وجود می آید ، بیشتر آنها از محیط خانوادگی نشأت می گیرد ، کمبودهایی که از محیط خانوادگی ناشی می شود، خود زمینه ساز مشکلات اجتماعی است .

بنابراین اصل نمی توان رسالتهای اصیل خانوادگی را که بر عهده زنان است ، امری سهل و ساده و بی ارزش تلقی کرد .  ( رشید پور مجید ، 1375 ، ص 31 ) .

کودک در تمام مراحل رشدو بلوغ نه تنها نیازمند توجه و مراقبت کامل جسمانی است ، بلکه در توانائیهای احساسی ، ادراکی ، ذهنی و همچنین در مهارتهای کلامی و بدنی نیاز به محبت و راهنمائیهای آگاهانه دارد و این مادر است که با تربیت صحیح خویش انسان سازی می کند. مبدأ تربیت اصلی در محیط خانواده دامن اوست صاحب نظران معتقدند که از بین همه اعضای خانواده در تربیت و تکریم شخصیت کودک ، نقش مادر از حساسیت بیشتری برخوردار است .

به اعتقاد بولبی ، کنش متقابل بین مادر و فرزند نوع وابستگی عاطفی ، به وجود می آورد که این ارتباط عاطفی باعث می شود که طفل به دنبال آسایش حاصل از وجود مادر باشد . بنیان روابط آینده او با دیگران و با والدینش را پایه ریزی  می کند ( ماسن و همکاران ، 1368 ، ص 146 )

طبق تحقیقات بیشتر روانشناسان و جامعه شناسان تجارب سالهای اول کودکی که معمولاّ در خانواده ایجاد می گردد و زیر بنای شخصیت و رفتارهای ،‌ بعدی کودک است .

حتی بعضی از روانشناسان عقیده دارند که نه تنها تجارب سال اول زندگی کودک شخصیت او را شکل می دهد . بلکه تجارب بعدی در اساس این شکل پذیری تغییر چندانی نمی تواند ایجاد کند. در رشد کودک نفوذ والدین نهایت اهمیت را دارد . نقش مادر در اجتماعی شدن اطفال ، در کیفیت اجتماعی شدن او و حالات عاطفی و هیجانی اش غیر قابل انکار می باشد . شخصیت کودک به واسطه درگیری او ضمن روابط اجتماعی اش با دیگران شکل می گیرد . هیچکس به میزان خانواده او در این روابط اجتماعی مؤثر نبوده ، و در نتیجه خانواده مهمترین تأثیر را در تشکل ، شخصیت طفل ایفا می کند . ( عظیمی سیروس، 1370،  صفحات 121 و 132 ) آدلو به اهمیت مادر به عنوان شخصی که  کودک با او  در تماس قرار می گیرد اشاره کرده است . مادر از طریق رفتارش نسبت به کودک ، می تواند علاقه اجتماعی را پرورش دهد یا جلوی رشدآن را بگیرد ( شولتر الاوان ، شولتر سیدن الن، 1385 ، ص 145 )

می توان گفت خانواده و روابط حاکم   برآن، همواره بر رشد وشخصیت فرزندان اثر مستقیم دارد.یکی ازامور،اشتغال به کار بیرون از خانه است، مادر شاغل مدتی از وقت خویش راکه باید در کنار فرزندان باشد، در محیط بیرون از خانه بسر می برد که این امر بر کیفیت روابط وی با فرزندان بهنگام بودن در خانه نیز تاثیربسزایی دارد.

یکی از اساسی ترین مباحث در روانشناسی موضوع شخصیت است که خود محورمبحث در سایر زمینه های این علم گشته است ازجنبه های مهم شخصیت که سبب رشد وتحقق استعدادهای فرد می شود خود پنداری  است. خودپنداری مجموعه ای از افکار وعواطف است که سبب آگاهی از موجودیت خود می شود. بدین معنی که او می فهمد کیست وچیست(شاملو سعید،1372،ص87) به نظر کوپر اسمیت ، افرادی که خودپنداری مثبت دارند زندگی موفقیت آمیزی را سپری می سازند از سوی دیگر خود پنداری منفی ، به احساس حقارت ، ناتوانی ، پریشانی وبی هدفی منجر می گردد  (شفیع آبادی عبدالله،1371، ص271).

 کوشش برای خود شناسی عینی، از ابتدای زندگانی آغاز می شود وهیچگاه پایان نمی ­پذیرد. در هر سنی میتوان به سطع معین وسودمندی از عینیت بخشیدن به خود دست یافت.

شناخت کافی از خود مستلزم داشتن بصیرت به آنچه که شخص، می پندارد وآنچه که واقعاّ می باشد است . ( شولتردوآن ، 1369 ، ص40 )

دارا بودن خود پنداری مثبت برای خوشبختی شخص وفعالیت مؤثر انه او در همه امور زندگی الزامی است. با توجه به این خود پنداری تحت تاثیر شرایط محیط قرار می گیرد و باتوجه به اثرات خانواده، بخصوص والدین برشکل گیری خود پنداری در جهت مثبت یا منفی، می توان گفت که عوامل موجود شرایط حاکم خانواده در این جهت گیری موثر است واشتغال مادراز جمله این شرایط است.

بنابراین با توجه به رشد روزافزون وگسترش اشتغال به کارهای خارج از منزل توسط زنان، به ویژه در کشور ما ، لازم است تا هر چه بیشتر تاثیر اشتغال مادران بر خود پنداری فرزاندان بررسی شود ، که اگر داری نتایج مثبت ومفیدی است. به مادران اطمینان داده  شود که نگران اثر سوء اشتغال خود وفرزندانشان نباشد وچنانچه دارای اثرات سوء ومنفی است، بدنبال رفع علل وحل مشکل بوده و در این زمینه چاره جویی لازم انجام شود.

 اهمیت وضرورت پژوهش

      باتوجه به اینکه خانواده از ارکان اساسی ومهمی است که با پرورش فرزندان در دامان خود در واقع آینده جامعه وچگونگی آن را رقم می زند، و از طرفی زمان کودکی زمان پایه­­­­ ­­­­­ریزی شخصیت بزرگسالی است، پس باید محیط خانواده به گونه ای باشد که کودک در آن احساس ایمنی کند. و بتواند علایق وعواطف واحساسات خود را به راحتی ابراز نماید. در خانواده که مهربانی وصمیمیت وجود دارد، روابط بین اعضاء همراه با احترام متقابل است، کودک قادر به حفظ خود پنداری وثبات آن خواهد بود. مطالعات نشان داده که در بین عوامل بسیاری که در رشد وتکامل شخصیتی کودکان دخالت دارند عوامل خانوادگی نقش مهمتری دارند.از جمله ارتباط والدین با یکدیگر، اشتغال مادر وعدم حضور تمام وقت او در خانواده جزء مهمترین عوامل موثر بر شخصیت وسازگاری کودک هستند( شعاری نژاد ، علی اکبر ،1364 ،صفحات369 و370 ) امروز با گسترش جوامع صنعتی هر ساله تعداد بیشتری از مادران بکار خارج از منزل اشتغال می ورزند. در کشور ما نیز با تغییرات اجتماعی قرن حاضر، نقشهای والدین دچار تحول گردیده است وزنان بیشتر وارد فعالیت اجتماعی شده اند. این عدم حضور تمام وقت مادران شاغل در منزل ممکن است بر خودپنداری فرزندان بی تاثیر نباشد. با توجه به اینکه خودپنداری دختران وپسران وشکل گیری آن در جهت مثبت یامنفی از اموری است که بر رفتار و فعالیت آنها اثر می گذارد واثر آن را در جامعه می توان مشاهده کرد واز طرفی یکی از مشکلات بزرگ تعلیم وتربیت، وجود دانش آموزانی است که خودپنداری پایین وضعف درسی دارند،که به نظر می رسد احتمالا بین این دو رابطه وجود دارد.

بنابرین انجام بررسی وپژوهش در زمینه تاثیر اشتغال مادر بعنوان یک عوامل خانوادگی ، بر خودپنداری فرزندان بعنوان یک عامل شخصیتی، امری ضروری است. هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر اشتغال مادر بر خودپنداری فرزندان است تا چنانچه رابطه ای بین این دو متغیر باشد میزان وچگونگی آن مشخص شود ودر اختیار متصدیان تعلیم وتربیت قرار گیرد. تا بتواند با تشخیص بموقع علل ایجاد خودپنداری منفی وتصحیح آن، در جهت بهبود عملکرد تحصیلی دانش آموزان اهتمام ورزند.

 موضوع پژوهش

بررسی تاثیر اشتغال مادران بر خود پنداری فرزندان در دبیرستانهای شهرستان اردبیل

اهداف پژوهش

هدف کلی:  بررسی تاثیر اشتغال مادران بر خودپنداری فرزندان وارائه راهبرد هائی در جهت بهبود شرایط موجود.

هدفهای ویژه

1- تعیین تفاوت خود پنداری دختران دارای مادر شاغل بادختران دارای مادر غیرشاغل

2-تعیین تفاوت خود پنداری پسران دارای مادر شاغل باپسران دارای مادر غیرشاغل

3-مشخص نمودن تفاوت خود پنداری دختران و پسران دارای مادر شاغل

بیان مساله مورد پژوهش

       بدون تردید همه والدین به فعالیتهای آموزشی فرزندان خود علا قمند بوده و در فراهم ساختن امکانات وتسهیلات لازم برای تحصیلات موفقیت آمیز نور چشمان خود ازهیچ کوششی فروگذار نیستند. در واقع بزرگترین آمال وآرزوی هروالدینی موفقیت تحصیلی فرزندان است. رشد و پیشرفت یک امر مجرد نیست ومحیط خانواده درخصوصیات شخصیتی افراد مؤثر است . تردیدی نیست که اساس وبنیان هر جامعه به موفقیت خانواده ­هایش بستگی کامل دارد . زیرا در آنجاست که توفیق پیشرفتها و یا بر عکس نابسامانیهای آن جامعه پی ریزی می گردد  دگرگونیهای اقتصادی وسیع وگسترده ای که در چند سال اخیر در جهان رخ داده است ، لزوم استفاده هر چه بیشتر از نیروی کار زنان را در امور تولیدی وخدماتی ایجاب کرده است. گسترش اشتغال زنان به کارهای خارج از منزل باعث شده ساخت خانواده ونقشهای والدین دچار تحول گردد، و عدم حضور تمام وقت مادر، در خانه از نظر کمی وکیفی در مراقبت فرزندان تاثیر بگذارد. موضوع مورد بررسی در این پژوهش این است که: چه رابطه ای بین اشتغال مادران و خودپنداری فرزندان وجود دارد؟

سوالات ویژه:

1- آیا اشتغال مادران برخودپنداری فرزندان تاثیر مثبت می گذارد یا خیر؟

2- آیا در این رابطه عامل جنسیت تاثیر دارد؟

فرضیه های پژوهش

فرضیه کلی: اشتغال مادران بر خودپنداری فرزندان تاثیر مثبت دارد.