پایان نامه بررسی عوامل موثر بر مراجعه معتادان به مراکز خود معرف برای ترک اعتیاد در شهر اردبیل

پایان نامه جهت دریافت مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر بر مراجعه معتادان به مراکز خود معرف ترک اعتیاد می باشد . جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه معتادان مراجعه کننده به واحد معتادین خود معرف جهت ترک می باشد که از بین آنها 20 نفر به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب شده اند و پرسشنامه عوامل موثر بر اعتیاد توسط محقق ساخته ده بود در اختیار این افراد قرار گرفت نتایج نشان داد که تعداد مراجعه کنندگان مجرد ،. مراجعه کنندگانی که درآمد پایین ، تعداد مراجعه کنندگانی که شغل آزاد دارند ، تعداد مراجعه کنندگانی که تحصیلات آنها در سطح دیپلم است و تعداد مراجعه کنندگانی که به دلیل مشکلات روحی و روانی بالاتر از بقیه عوامل است .نها در سطح دیپلم است بیشتر ازست

کلمات کلیدی : اعتیاد

مقدمه

اعتیاد داستان تلخ زندگی انسانهایی است که خود را پای آتش پیر میسازند و درجهنم تقدیرمی سوزند و ندای باطنی خود را به گوش انسانهای سالم و بیدار میرسانند و آنان را به نجات و دستگیری خود فرا می خوانند. (عقیقی بخشایشی، 1356، ص3) مصرف مواد مخدر سابقه بسیار طولانی دارد و اقوام مختلف آن را به صورتهای متنوع مورد استفاده قرار می دهند. اگر چه نحوه استفاده و تأثیر اینگونه مواد بر جسم و روح در اغلب موارد به لحاظ دارویی و درمانی است و هنوز هم مشتقات و ترکیبات برخی از مواد مخدر به عنوان داروهای تسکین دهنده مورد استفاده قرار می گیرند، لیکن در دنیای امروز اکثر افراد فقط تغییرات روانی را در مصرف اینگونه مواد جستجو می کنند و هر روز بر تعداد مصرف کنندگان افزوده می گردد و مواد مخدر صورتهای پیچیده و متنوعی به خود می گیرد. بدون تردید مصرف بی رویه و روز افزون مواد مخدربه  عنوان یکی از بزرگترین مشکلات قرن حاضر تلقی می گردد و زیانهای ناشی از آن در زمینه های اجتماعی و اقتصادی بسیار سنگین است. (صالحی، 1371، ص5)

اعتیاد به مواد مخدر به عنوان یک مشکل اجتماعی پدیده ای است که علاوه بر زمینه های ناسالم اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، زمینه های شخصیتی، روانی و تربیتی نیز در چگونگی ابتلا به آن از اهمیت زیادی برخوردار است. در اثرتحقیقات انجام شده در این زمینه میتوان گفت که ضعف شخصیت، ناهنجاریهای روانی، عدم تعادل و بی ثباتی اوضاع اقتصادی، فقر فرهنگی و آموزشی و بالاخره زندگی پردغدغه ناشی از صنعت و تمدن و فقدان روابط انسانی مناسب، ترک صله رحم، فراموش شدن سنتهای پسندیده فرهنگی و اسلامی، بتدریج فرد را در مقابل مشکلات و گرفتاریهایی قرار می دهد که خود را عاجز وناتون و تنها یافته و در نتیجه سعی می کند از واقعیتها فرار کند و به مکانیسمهای مختلفی نظیر اعتیاد به مواد مخدر متوسل شود.

اعتیاد نه تنها خود زائیده مسائل مختلفی است، بوجود آورنده عوارض مختلف جسمی و فکری و از همه خطرناکتر منزوی شدن، رکود اجتماعی و زائد و مصرفی شدن فرد می گردد. (اخلاقی بوزانی، 1375،ص2) استفاده از مواد مخدرنه تنها موجب انحرافات اخلاقی در فرد می گردد بلکه باعث عوارض جسمی، روانی و در نتیجه موجب آسیبهای اجتماعی می گردد. از مهمترین این عوامل تأثیر ماده مخدر روی سیستم عصبی و مرکزی فرد و در نتیجه اختلال در عاطفه و خلق و خوی فرد است.

بطوری که خلق و خوی شخص نسبت به قبل از اعتیاد متفاوت می شود و فرد دچار کم خوابی یا بی خوابی، خیالبافی، سستی و خمودگی، بی بند و باری، تهاجم، بی علاقگی به خانواده و کار، کاهش میل جنسی و ... می گردد. (فخر به نقل از لینکر، روزنامه اطلاعات، شماره 87) علاوه بر عوارض فوق تحقیقات نشان داده است که اعتیاد والدین به مواد مخدر اثر مستقیمی روی فرزندان دارد و سمی که در نتیجه مصرف مواد مخدر در بدن پدر و یا مادر ایجاد شده به جنین منتقل می شود و سبب ضعف قوای جسمانی یا روانیوی گردیده این فرزندان علاوه بر اینکه ممکن  است دارای عقب ماندگی های ذهنی، اختلالات عاطفی یا رفتاری باشند، آمادگی وزمینه مناسبی برای اعتیاد به همان ماده مورد مصرف پدر یا مادردارند. این اثر نشان دهنده تأثیر مستقیم اعتیاد بر روی فرزندان است. (فدایی، 1371، ص35-36) این تنها گوشه ای از زیانهای مصرف مواد مخدر است و امروز تقریبا همگی کشورهای به اثرات زیانبار این مواد پی برده اند به طوری که تقریبا تمامی کشورهای جهان سعی دارند تا برنامه هایی را جهت پیشگیری از اعتیاد و درمان معتادان به  اجرا گذارند، ولی اغلب این برنامه ها کم و بیش موثر واقع می شود، زیرا سوداگران و سودجویان با صرف هزینه های گزاف گاهی تا چند برابر بودجه برنامه های خرج شده توسط دولتها، بازار خود را رونق می بخشند. صرف نظر از علل سیاسی و اجتماعی، سودجویی یکی از علل مهم گسترش روز افزن اعتیاد است. سوداگران مرگ از ناآگاهی و مشکلات گوناگون جوانان برای گسترش و رونق بازارهای خود سوء استفاده می کنند و به طرق مختلف قربانیان بیشتری را در دام مخوف خویش گرفتار می سازند. (صالحی، 1371،ص5)

با توجه به اینکه دهه نود به عنوان دهه مبارزه با مواد مخدر در سطح جهان اعلام شده است لذا بایستی تمامی دولتها قدمهای موثری برای حل این معضل اجتماعی وبین المللی بردارند. جمهوری اسلامی ایران تنها کشوری است که در دنیا برای ریشه کن کردن اعتیاد به مواد مخدر ضمن رعایت مصوبه سازمان ملل پیشگیری از مواد مخدر و داروهای روانگردان و مبارزه با آن و درمان معتادین وظایف خود می داند. (زرگر، 1372، ص45)

بیان مسئله

    یکی از بلاهای خانمانسوز که آفتی بر پیکر جوامع بشری است مسئله مواد مخدر و اعتیاد می باشد که قدرت تفکر و خلاقیت، توان، کوشش و سازندگی را از انسان ها به ویژه جوانان گرفته و بنیاد خانواده و اعتقاد و باورهای دینی آن ها را در معرض نابودی و از هم پاشیدگی قر ار داده است و متأسفانه روز به روز رو به گسترش است.

برای جلوگیری از مواد مخدر به محدوده ی جغرافیایی ایران، دولت جمهوری اسلامی ایران علاوه بر گماشتن نیروهای انسانی متعدد ، اقدامات مفید و بازدارنده ای برای انسداد مرزهای شرقی مجاور دو کشور تولید و صادرکننده عمده مواد مخدر (افغانستان و پاکستان) انجام داده است ولی با تمام این کوشش ها بر اثر اصرار قاچاقچیان به استفاده از خاک ایران به خاطر اینکه کوتاهترین فاصله با ترکیه و مسیر بالکان است. متأسفانه فعالیت های مأموران مبارزه با مواد مخدر به طور کامل نتوانسته جلوی ورود مواد مخدر به کشورمان را بگیرد و در این میان استان اردبیل نیز به علت موقعیت مرزی با کشورهای خارجی از این امر مستثنی نیست و هر روز به تعداد افرادی که به مواد مخدر اعتیاد می یابند افزوده می شود.

سازمان بهداشت جهانی اعتیاد را چنین تعریف می کند:حالت سرمستی فرضی که بر اثر استفاده مکرر از مواد مخدر و محرک (طبیعی یا مصنوعی) فرد یا جامعه اختلال ایجاد می کند. خصوصیات بارز اعتیاد شامل میل شدید و غیر قابل کنترل برای به دست آوردن مواد به هر قیمتی، ازدیاد مقدار استفاده آن به نحو تصاعدی و اتکای شدید روانی و گاهی جسمانی به استفاده از آن مواد است به طور کلی مواد اعتیاد آور موادی هستند که مصرف آنها در انسان حالات غیرعادی ایجاد می کند.

شاید از اولین تلاش های علمی که در جهت توصیف شخصیت معتاد انجام گرفته که مورد قبول بسیاری از روانشناسان بوده است بررسی صفات و ویژگی های شخصیت الکلیک توسط منینجر باشد وی به دنبال پژوهش های خویش به این نتیجه رسیده است که وابستگی به دیگران که توأم با پرخاشگری باشد و عدم توانایی در بیان صحیح و مناسب عواطف و احساسات ، اضطراب فوق العاده در برقراری روابط اجتماعی، عدم رشد عاطفی، دوسوگرایی نسبت به افرادی که در زندگی شخصی دارای نقش مهمی هستند، بزرگ منشی همراه با مناعت طبع و پایین بودن آستانه تحمل و شکست ها و محرومیت ها و احساس جدایی از دیگران و تنهایی و کمال گرایی غیر منطقی، احساس گناه و عدم کنترل در ارضای پاره ای از نیازها و اختلال در فهم نقش از لحاظ جنسیت از جمله ویژگی جایی است که در افراد الکلیک مشهود افتاده است.

راندر در بیان خصوصیات معتادین به خور شیفتگی، عدم قدرت برای تبادل عاطفی،نقص فاحش در منطق و قضاوت به خصوص به هنگام نیاز به ماده مخدر و پایین بودن آستانه تحمل در معتادین اشاره می کند.

کافمن در نظر به برچسب کجرفتاری بر این اعتقاد است که وقتی برچسب کجرو به فردی نسبت داده می شود سرنوشت او تغییر می کند در واقع دیگرانی که به او برچسب منحرف زده اند او را بی اعتبار ساخته به سوی همنشینی با سایر کجروان سوق می دهند. نتیجه اینکه مجازاتی که قرار بود از انحراف جلوگیری کند خود عامل انحراف بیشتر می شود زیرا راه های دیگر را بر شخص برچسب خورده بسته اند.

ضرورت واهمیت تحقیق

در ادوار مختلف زندگی بشر با این که عده ای از افراد رعایت آداب و رسوم و اجرای قوانین و مقررات سرپیچی نموده و یا مرتکب جرم می شدند اما بزهکاری یکی از معضلات اجتماعی محسوب شده و افکار عمومی را نگران و مشوق ساخته است.

طبق گزارش سازمان ملل در طی دهه های 1980 تا 1960 سالیانه و به طور متوسط 5 درصد بر میزان جرایم در سطح جهان افزوده شده است که بیش از میزان رشد جمعیت است[1]. حال اگر این درصد را تا سال جاری میلادی (2006) محاسبه کنیم به رقمی سرسام آور از جرم و بزه در جامعه خواهیم رسید که جای بسی تامل دارد. بزه که انواع مختلفی مثل قتل، دزدی و ... را شامل شده و طیفی از خلاف سنن و رسوم رفتار کردن (قوانین شفاهی جامعه نقض کردن) و قانون شکنی های رسمی را در بر می گیرد. مسئله ای است که اهمیت پرداختن به آن بیشتر از هر زمان دیگر احساس می شود. از آنجا که هر فرد در جامعه از حقوق انسانی و اجتماعی برخوردار است و باید که در محلی امن (چه به لحاظ روانی و چه به لحاظ اجتماعی) فعالیت نماید. در اجتماع کنونی و با وجود جرم و بزه که به صورت آشکار و پنهان از جامعه وجود دارد ایجاد محیط بسیار ضروری می باشد و موضوع پژوهش حاضر نیز در این راستا انتخاب شده است و مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

با پیشرفت تکنولوژی و گسترش رسانه جمعی و همچنین افزایش جمعیت جهان امروزه طلب می کند تا از پیش فرض های سنتی و غیر علمی فاصله بگیریم با نگاه علمی به حوادث و اتفاقات اجتماعی پیرامون خود نگاه کنیم. پی بردن به بردن به ریشه ها و زمینه ها و عوامل انحرافات مختلف اجتماعی خصوصاً در بین قشر حساس و مهم کودکان و نوجوانان و برنامه ریزی علمی و عملی لازمه جامعه امروزه است و این امر جز با تحقیقات موشکافانه و علمی میسر نمی شود. از این رو در این بین تحقیقات باید صورت گیرد و تحقیقات دانشجویی که معمولاً با بودجه محدود و توسط خود دانشجویان صورت می گیرد. در این جهت اهمیت پیدا می کند که زمینه ای اجتماعی فرد تا در آینده تحقیقات کلان صورت گیرد . جرم رفتاری را شامل می شود که هنجارهای موجود و مقبول اجتماعی را زیر پا می گذارد و بر خلاف قواعد اجتماعی رفتار صورت می گیرد از آنجا که شناخت عوامل و زمینه های هر رفتاری در یافتن راه های مناسب برای چاره جویی از اصول اساسی است. بنابراین برای ریشه کنی بزهکاری و جلوگیری از آن قبل از هر چیزی یافتن زمینه ها و عوامل آن ضرورت دارد. افزایش سریع جرم و جنایت و گرایش شهروندان و بخصوص جوانان به سوی آن موجب می گردد که جامعه دچار بی هنجاری گردد و لذا مطالعه میزان بزهکاری از اهمیت فراوانی برخوردار است.

امروزه ازدیاد بزهکاری یکی از معضلات اجتماعی محسوب شده و افکار عمومی را نگران و مشوق ساخته است. طبق گزارش سازمان ملل در طی دهه های 1980 تا 1986 سالیانه و به طور متوسط 5 درصد بر میزان جرایم در سطح جهان افزوده شده است که بیش از میزان رشد جمعیت است (دانش تاج زمان).

اهداف تحقیق(اهداف کلی و اختصاصی):

الف) هدف کلی:بررسی عوامل موثر بر مراجعه معتادان به مرکز خود معرف برای ترک اعتیاد در شهر اردبیل

-بررسی تاثیر عوامل روانی در مراجعه معتادان به مراکز ترک اعتیاد

- بررسی تاثیر امکانات اقتصادی در در مراجعه معتادان به مراکز ترک اعتیاد

- بررسی وضعیت اشتغال در در مراجعه معتادان به مراکز ترک اعتیاد

-بررسی وضعیت تاهل در در مراجعه معتادان به مراکز ترک اعتیاد

-بررسی میزان درآمد در در مراجعه معتادان به مراکز ترک اعتیاد

-بررسی وضعیت سکونت در مراجعه معتادان به مراکز ترک اعتیاد

فرضیه ها

افراد دارای امکانات اقتصادی بالا کمتر دچار اعتیاد میشوند .

افراد بیکار بیشتر از افراد شاغل به اعتیاد گرایش دارند .

افراد متاهل گرایش بیشتری به اعتیاد نسبت به افراد مجرد دارند .

سکونت در محله های پایین شهر گرایش به اعتیاد را بیشتر میکند .

تعاریف عملیاتی

معتاد کسی است که عادت به مصرف دارو دارد و در نتیجه مصرف که نیاز جسمی و روانی اوست اخلاق عمومی، سلامت و رفاه خود، خانواده و اجتماعش را به خطر می اندازد. یا به عبارت دیگر اعتیاد را می توان یک مسمومیت مزمن دانست که برای شخص و هم برای خانواده و جامعه اش مضر  است. (فرجاد، 1371، ص147)