پایان نامه بررسی رابطه ی فعالیت های ورزشی و سلامت روانی دانشجویان دانشگاه پیام نور اردبیل

پایان نامه جهت دریافت مدرک کارشناسی روانشناسی عمومی

مقدمه

ورزش و حرکات منظم بدنی علاوه بر سلامت روحی و روانی و اجتماعی فرد فواید زیادی دارد و در سازگاری فرد در جامعه و شخصیت فرد تاثیر می گذارد. ورزش در درمان بیماری های نظیر افسردگی و نیز بر حافظه تاثیر می گذارد. ورزش برای جوانان تکیه گاهی امن به حساب می آید تا در پناه آن به نهایت رسد و کمال مطلوب انسانیت دست یابند. در دنیای معاصر ما ورزش به عنوان پدیده ای موثر در همه جوامع جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. ارتباط فعالیت های بدنی و ورزشی یا علوم مختلف زمینه های جدیدی را برای مطالعه انسان فراهم کرده و گستردگی مطالب و مسائل مرتبط با ورزش و تربیت بدنی به حدی است که نیاز به علوم تخصصی و مطالعات ویژه را ایجاد کرده است در این مطالعه و تحقیق با موضوعی که انتخاب شده است بخش روانی و اجتماعی ورزش مورد بررسی قرار گرفته و تمامی مطالب ارائه شده جنبه کاربردی دارد و تمامی افراد در گروه های سنی مختلف می توانند مورد استفاده قرار دهند.

«ورزش عبارت است از یک فعالیت نهادینه شده که مستلزم کاربرد نیروی جسمانی شدید با استفاده از مهارت های جسمانی پیچیده به وسیله شرکت کنندگانی است که توسط عوامل درونی و بیرونی تحریک می شوند. این تعریف با فعالیت های ورزشی سازمان یافته ارتباط پیدا می کند» ( کوشافر، 1381، ص 58)

در جوامع اسلامی با توجه به این که سیاست گذاری های در خدمت مکتب می باشد، تربیت بدنی نیز جدا از این اصل کلی نبوده و ضمن این که پی ریزی این علم بر مبنای مسائل جسمانی و فیزیکی است ولی در نهایت وسیله ایست که در کمال و تعالی انسان ها موثر بوده و می تواند گاهی در جهت اهداف غایی انسان که همان سیر الی الله است بردارد ( عزیز آبادی فراهانی، 1373، ص7 ) «همان طوری که با ورزش قوت جسمانی خودتان را تقویت می کنید، قوای روحانیتان را هم تهیه و تقویت کنید که روحتان هم قوی باشد» ( امام خمینی (ره)، 1386، ص255)

از نظر سازمان بهداشت جسمانی « تندرستی صرفا نداشتن بیماری و ضعف نیست، بلکه منظور از آن سلامتی کامل،جسمی، ذهنی، اجتماعی و روحی است. در حقیقت دو هدف عمده تندرستی به تأخیر انداختن مرگ از بیماری است» ( گائینی،1386،ص27)

بیان مسأله

امروزه، تحقیقات علمی بسیاری نشان داده است، که ئورزش علاوه بر این که ابزار ارزشمندی برای سلامت جسمانی است، رابطه نزدیکی با سلانت روانی و به ویژه پیشگیری از بروز ناهنجاری های روانی دارد. ورزشکاران معمولا نسبت به افراد کم تحرک اضطراب و افسردگی کمتری احساس می کنند. ( هاگس، 1984) و هانس سلیه می گوید: « ورزش اعصاب را در برابر هیجان و استرس مقاوم می کند.» در تحلیلی که روی  تعداد زیادی از تحقیقات که تاثیر ورزش بر خصیصه های شخصیتی و اضطراب را بررسی کرده بودند انجام گرفت، مشخص شد مه ورزش در درمان افسردگی های مزمن و هاد تاثیر متعال کننده ای دارد و بیشترین میزان کاهش استرس، درمان افرادی را شامل شدکه به درمان کلینیکی نیاز داشتند. (نورث،1990، موتری و سپونز، 1994) مطالعات دیگر، حاکی از اثرات مشابه ورزش بر حالات روحی در شرایطی خاص تر می باشد. مثلا مادلین تاثیر حذف ورزش را روی 10 داوطلب که 6 تا 7 روز در هفته روزانه 45 دقیقه ورزش می کردند، بررسی کرد. به این ترتیب که آن ها پس از یک روز تمرین سه روز استراحت می کردند و روز پنجم تمرین را از سر می گرفتند. کم کردن و حذف ورزش با عوارضی چون افزایش اختلال در خود سنجی، اض1طراب، تنش، افسردگی، سردرگمی و کاهش توان افراد همراه بود. این تاثیر زمانی که تمرین از سر گرفته می شد، ذرست برعکس بود.

ورزش به ویژه در سنین کودکی و نوجوانی مفر سالمی برای آزاد کردن انرژی انبار شده آنها است و این خود بسیار لذت بخش و آرامش دهنده است. ورزش شروع ناتوای ناشی از سالخوردگی و بیماری مزمن را به تاخیر انداخته و باعث افزایش امید به زندگی فعال و نیز امید به خود زندگی می شود. و بالاخره، ورزش داروی اعصاب و شادی آور است، و روانشناسان ازعان دارند که ورزش در تسکین حالات روحی منفی، نسبت به روان درمانی بهتر عمل می کند. پس فعالیت های بدنی به خصوص ورزش، سهم زیادی را در ایجاد امنیت و آرامش روانی و اجتماعی برای افراد و جوامع، و تامین بهداشت و سلامتی و زندگی سالم خواهد داشت. تاثیر مهارت های حسی – حرکتی و فعالیت های ورزشی بر کنش های ذهنی و تحول رئانی، به گونه ای است که بسیاری از روان شناسان و کارشناسان تعلیم و تربیت عقیده دارند، این فعالیت ها در درجه اول، می بایست جزو برنامه های موظف آموزشی قرار گیرد. آشنایی دانش آموزان و دانش پژوهان با برنامه ها و روش های مختلف حسی و حرکتی، نه تنها سبب کنش های ذهنی آنها می گردد، بلکه موجبات نشاط روانی و سرزندگی، تقویت اعتماد به نفس و لالطبع بهداشت روانی آنها را فراهم می نماید. ( افروز، 1370).

آثار و فواید روحی – روانی ورزش:

شادابی و احساس آرامش

از ضروری ترین نیازهای بشر که جزو شرط های اصلی بهداشت روانی به شمار می رود، آرامش خاطر، احساس امنیت، و نشاط است و ورزش یکی از راه های دست یابی به این امر مهم می باشد. ورزش از طرفی با ایجاد محیطی فرح انگیز و نشاط آور؛ و از سویی دیگر با کاستن فشارهای عضلانی  و از بین بردن سستی و کسالت، فشارهای روانی را مهار  و باعث احساس شادی و نشاط می شود. به همین دلیل ورزش را «رابط جسم و ذهن» می نامند.

در ایجاد احساس نشاط و شادابی حین ورزش، ترشح مخدرهای طبیعی گروه اندروفین ها در مغز و غده هیپوفیز نقش مهمی را ایف می کنند. هنگام ورزش کردن، ترشح میانجی های عصبی – شیمیایی مثل اندروفین، آنکفالین و سروتونین در خون افزایش یافته و با اثرات ضد درد و شادی بخش خود، قادرند در فرد نشاط و سرور ایجاد کنند. برنامه های منظم و متعادل ورزشی، مثل راه رفتن سریع به مدت بیست دقیقه در هر روز تولید اندروفین ها را بر می انگیزد و احساس نشاط را تقویت می کند. ( فرانکوبرونو، 1986)

اهمیت و ضرورت پژوهش

در ضرورت و اهمیت تحقیق باید به مسئله اضطراب، افسردگی و بیماری های روانی از این قبیل و مشکلات ناشی از آن اشاره کرد. بیماری های روانی امروزه بر اساس اظهار نظر متخصصین و آمار و ارقام ذکر شده روندی رو به افزایش دارد. مشکلی که بها به میزان و گستره آن شخصیت، جسم و روان افراد را تحت تاثیر آثار منفی خود قرار می دهد و با کاهش قوه ادراک و تمرکز و میل به فعالیت، بازده او را به سطوح پایین و نازل می کشاند در این میان روش های درمانی گوناگونی جهت حل این معضلات امروزه در دنیا متداول است که شاید بتوان گفت از جدیدترین شیوه های درمانی کاهش بیماری های روانی از جمله افسردگی و اضطراب از طریق فعالیت های ورزشی و تربیت بدنی می باشد، که به عنوان یک شیوه درمانی بخصوص از دهه 1980 به بعد جایگاه ویژه ای به خود اختصاص داده است. علی رغم ادبیات غنی که حکایت از توجه پژوهشگران به نقش فعالیت های ورزشی به عنوان یک شیوه درمانی مناسب و کم خرج و بدون آثار ثانویه دارد در کشور ما متاسفانه این نقش و ارتباط جایگاه خویش را نیافته است و حتی تحقیقات توصیفی نیز در جهت آگاهی از وضعیت موجود افراد ندرتا انجام پذیرفته است. این پژوهش در پی توصیف دو گروه از دانشجویان ورزشکار و غیر ورزشکار در زمینه سلامت روانی و مقایسه آن دو گروه می باشد. توسعه تحقیقات در این زمینه می تواند ضریب اطمینان بیشتری در مورد اثر بخشی ورزش در صورت تایید فرض حکم آن باشد و مقبولیت و پذیرش آن در بین مراجعان تا حد زیادی افزایش دهد.

اهداف پژوهش

هدف کلی

هدف کلی پژوهش حاضر بررسی رابطه فعالیت های ورزشی و سلامت روانی در بین دانشجویان می باشد

اهداف اختصاصی

بررسی میزان سلامت روانی در بین دانشجویان

بررسی میزان فعالیت های ورزشی در بین دانشجویان

مقایسه میزان سلامت روانی دو گروه از دانشجویان که ورزش می کنند و دانشجویانی که ورزش نمی کنند.

رابطه ی بین میزان فعالیت های ورزشی و سلامت روانی در بین دانشجویان

فرضیه ها

میزان سلامت روانی دانشجویانی که ورزش می کنند بیشتر از دانشجویانی است که ورزش نمی کنند.

سؤال پژوهش

میزان سلامت روانی در بین دانشجویان به چه میزان است؟

میزان فعالیت های ورزشی در بین دانشجویان به چه میزان است؟

تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش

متغیر ملاک: سلامت روانی

متغیر پیش بین: ورزشکار یا غیر ورزشکار بودن دانشجویان

متغیر کنترل: مقطع تحصیلی کارشناسی، سن بین 27-20 سال، گذرانده حداقل 2 ترم تحصیلی

تعاریف مفهومی

سلامت روانی: منظور از سلامت روانی کیفیت زندگی فرد از نظر امید به زندگی، خواب، اشتها، شخصیت، بهداشت جسمی و روانی می باشد.

دانشجویان ورزشکار: منظور طبق پیش فرض در تحقیق به کسانی اطلاق می شود که به طور منظم روزانه حد اقل 30 دقیقه ورزش می کنند.

دانشجویان غیر ورزشکار: منظور دانشجویانی است که به طور مستمر و مداوم به فعالیت های ورزشی نپرداخته اند.

مقدمه

پژوهش های اجتماعی شدن در ورزش با توسعه جامعه شناسی ورزش ارتباط مستقیم داشته است. طی دهه 1960 و اوایل 1970 برای تبیین جنبه های گوناگون شرکت در فعالیت های ورزشی تلاش بسیاری شده است. اغلب مطالعات اجتماعی شدن در ورزش حول دو مساله متمرکز بوده است. یکی پیشایندهای شرکت در ورزش یعنی اینکه چگونه و تحت چه شرایطی شخص به ورزش رو می آورد و دیگر پی آمد های شرکت در ورزش. این دو فرایند را اجتماعی شدن در نقش اجتماعی و اجتماعی شدن از طریق نقش اجتماعی نیز نامیده اند. لذا در اغلب منابع دو عنوان اجتماعی شدن در ورزش و اجتماعی شدن از طریق ورزش به چشم می خورد. در اولی فرد در نقش ورزشی مانند ورزشکار اجتماعی می شود و در دومی به یادگیری نگرش ها، ارزش ها، مهارت ها و گرایش هایی کلی، مانند جوانمردی، انظباط، اشاره دارد.

دانش اظهار می دارد که کودکان مهارت های ارتباط و تصمیم گیری را با  شرکت در ورزش کسب می کنند. ( عبدلی،1386،ص 136 و 139) تربیت بدنی در قبول مسئولیت برای پرورش و اقای ارزش های اجتماعی در افراد خصوصا در دانش آموزان مدارس سهیم بوده و به عنوان عاملی در جهت تقویت ارزش ه9ای اجتماعی و رفتارهای مطلوب انسانی موثر است. ( عزیزآبادی فراهانی، 1373، ص 11)

به عقیده ی راجر کاپوآ « تمدن در سایه برتری و ارزش های والای قهرمانی یعنی بازی رقابت آمیز و مسابقه ای که سرچشمه ی دموکراسی و حکومت مردم بر مردم است به وجود آمده است.» ( توماس، 1370، ص 93) روند اجتماعی شدن کودکان با فعالیت های اولیه ورزشی آنان آغاز می شود و موجبات رشد و تکامل حرکتی در دوره کودکی و مشارکت ورزشی آنان در سال های بعد را فراهم می کند.( ام. هی وود، 1387، ص 474)

تاثیر ورزش در شخصیت

شخصیت اجتماعی بیان کننده رشد صحیح و طبیعی روانی افراد است. چنانچه تربیت بدنی در یک جامعه مطابق با اصول این علم در نظر باشد، افراد ورزشکار را از خودگرایی و خود محوری خارج کرده و رشد روحیات طبیعی را در فرد بهبود می بخشد که در نتیجه شکوفا شدن این استعداد، فرد با سایر افراد اجتماع آسانتر ارتباط برقرار کرده و در کنار آن ها زندگی می نماید. ( عزیزآبادی فراهانی، 1373، ص20)

جرج کلی از روانشناسان معروف، و شخصیت را روش و شیوه خاص هر فردی در جستجو برای پیدا کردن و تفسیر معنای زندگی تعریف می کند.» مطالعات انجام یافته نشان می دهد که ورزشکاران و قهرمانان با شهامت و فداکار می باشند و بر اراده خود تسلط دارند. ( کوشافر، 1381، ص171 و 172) بازی و ورزش پیوند تنگاتنگی با رشد و تکامل شخصیت کودک دارند و آن را به مرحله نصج و آگاهی می رسانند. کودک در ضمن پرداختن به بازی تجربه های پیروزی و شکست را از سر می گذارند و این تجربه ها در گسترش تصورات او و پیوند دادن مفاهیم و اهداف چشم اندازهای وی با واقعیت خویش تاثیر می گذارد و ادراک واقع بینانه از حدود و توانایی های جسمش را افزایش می دهد که این خود، شخصیت چون خود شیفتگی و غرور می گردد. (انور الخولولی، 1383، ص 82 و 83) درباره ارتباط ورزش با صفات شخصیتی، آپزاک با گردآوری لیست مهمی از نتایج تحقیقات ورزش و شخصیت بیان کرد که سه زمینه ی  خوب از شخصیت در رابطه با ورزش از قبیل برون گرایی، روان رنجوری و ساپکوتیسم وجود دارد و برخی از صفات، حالات و خلق و خوی ارتباط خوبی با رفتار ورزشی دارند وی می گوید: تغییرات ناشی از ورزش در شخصیت به تدریج و آهسته و پس از سال ها روی می دهد، زیرا ورزش اعمال سیستم عصبی سمپاتیک، انتظارات، و ارزش ها را تغییر می دهد(عبدلی، 1386، ص 60 و 61)