پایان نامه بررسی رابطه اضطراب و بهداشت روانی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی اردبیل

پایان نامه جهت دریافت مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی

مقدمه

بهداشت روان یک زمینه تخصصی در محدوده ی روان پزشکی است و هدف آن ایجاد سلامت روانی به وسیله پیشگیری از ابتلاء به بیماری روانی، کنترل عوامل موثر در بروز بیماری های روانی، تشخیص زودرس بیماری های روانی، پیشگیری از عوامل ناشی از برگشت بیماری های روانی و ایجاد محیط سالم برای برقراری روابط صحیح انسانی است برای بهزیستی، رفاه اجتماعی و سازش منطقی با پیامدهای زندگی.

بهداشت روانی ، روان پزشکی پیش گیر ، بهداشت روانی اجتماعی و یا روان پزشکی اجتماعی به کلیه روشهایی اطلاق می شود که برای جلوگیری از ابتلاء به درمان بیماری های روانی و توان بخشی بیماری های روانی به کار می رود.

اضطراب عبارت است از یک احساس منتشر نا خوشایند و مهم و دلواپسی با منشاّ ناشناخته که به فرد دست می دهد و شامل عدم اطمینان ، درماندگی و برانگیختگی فیزیولوژی است. وقوع مجدد موقعیت هایی که قبلاِّ استرس زا بوده اند یا طی آنها به فرد آسیب رسیده است باعث اضطراب در افراد می شود همه انسانها در زندگی دچار اضطراب می شوند. ولی اضطراب مزمن و شدید غیرعادی و مشکل ساز است. تحقیقات و بررسی ها نشان می دهند که اضطراب در خانم ها ، طبقات کم درآمد و افراد میانسال و سال خورده بیشتر دیده می شود.

هیلگارد اضطراب را اینگونه تعریف می کند: حالت نگرانی و دلشوره که با ترس پیوند دارد و پر اضطراب را چنین تعریف می کند: اضطراب معمولاِّّّّّّّّّّّّ به یک حالت هیجانی ناخوشایند و مهم اطلاق می شود که با پریشانی ، هراس ، تشویش همراه است.

بیان مسئله

اضطراب در دنیای مدرن و پیشرفته ی امروزی ئاژه جدید و ناشناخته ای نیست اکثریت افراد آگاهی هایی جزیی در مورد واژه ی اضطراب دارند و دردسرهای زندگی ماشینی و مدرن روز به روز به این مشکلات دامن می رند. با یک مقایسه سطحی متوجه می شویم هر اندازه ساختارهای اجتماعی از هم گسسته می شود و روابط عاطفی بین انسان ها سردتر می شود به همان اندازه سلامت روانی افراد جامعه به خطر می افتد و این مخاطرات شکل حادتر اضطراب را بوجود می آورد.

اثبات این نکته که تشدید اضطراب و افسردگی می تواند آسیب های جدی به سلامت جسمی افراد وارد نماید جواب بسیاری از معادلات مجهول علم پزشکی و البته به روان پزشکی را به دست می دهد.

در حقیقت انسان محور توسعه است و سلامت انسان راز و رمز توسعه به حساب می آید برای بسیاری از متخصصان سلامت ، سلامت روان ، در حوزه های بسیار مورد توجه است (کیت تودور) از نگاهی دیگر ارزشی تامینی و ++و ارتقاء سلامت روان چنان است که در سوره مبارکه مائده آمده است «هر کسی نفسی را به زندگی برگرداند مثل آن است که به همه آدمیان حیات بخشیده است» این نکته قابل تامل است که در نگاه دینی حیات فقط حیات جسمی نیست و آن چیزی که گمان می رود در کلمه حیات آیه شریفه مستتر می باشد نگاه روحی و جسمی توأمان است. حال با نگاهی به مطالب فوق اهمیت سلامت روان و تاثیر اضطراب در به مخاطره انداختن این مهم : جایگاه تحقیقات بسیاری با اهمیت به نظر می آید.

تحقیقی که ما با توجه به گفته ها بدان رسیدیم « بررسی رابطه بین سلامت روان و اضطراب در بین دانشجویان می باشد».

در تحقیقاتمان سعی می کنیم که به چند سوال پاسخ دهیم که :

الف) بین اضطراب و سلامت روان چه رابطه ای وجود دارد؟

ب) میزان اضطراب در بین دانشجویان پسر بیشتر است یا دانشجویان دختر؟

ج) دانشجویان از نظر سلامت روان در چه وضعیتی قرار دارند؟

اهداف پژوهش

اهداف کلی

هدف از اجرای این پژوهش «بررسی رابطه بین سلامت روان و اضطراب در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی اردبیل» می باشد.

اهداف جزئی

رابطه بین میزان شیوع اضطراب در بین دانشجویان

بررسی میزان سلامت روانی در بین دانشجویان

بررسی رابطه بین سلامت روانی و اضطراب در بین دانجویان

فرضیه های پژوهش

بین سلامت روان و اضطراب در بین دانشجویان رابطه وجود دارد .

میزان سلامت روان و اضطراب در بین مردان و زنان متفاوت است .

میزان سلامت روان و اضطراب در بین افراد مجرد و متاهل متفاوت است .

میزان سلامت روان و اضطراب در بین افراد بومی و غیر بومی متفاوت است .

بین سلامت روان و اضطراب در بین دانشجویان با سنین مختلف رابطه وجود دارد .     

اهمیت و ضرورت تحقیق

موضوع سلامتی از بدو پیدایش بشر و در قرون اعصار متمادی مطرح بوده است. اما هرگاه از آن سخنی به میان آمده عموما بعد جسمی آن مد نظر قرار گرفته و کمتر به سایر ابعاد سلامتی بخصوص بعد روانی آن توجه شده است. سازمان جهانی بهداشت (1990) ضمن توجه دادن مسئولین کشورها در راستای تامین سلامت جسمانی روانی و اجتماعی افراد جامعه همواره به این نکته تاکید دارد که هیچ یک از این سه بعد به دیری برتری ندارد طبق گزارشات سازمان جهانی بهداشت در طول دو دهه آینده شاهد تغییرات عمده ای در زمینه اپیدمیولوژی ها و نیازهای بهداشتی افراد است به گونه ای که بیماری های غیر واگیردار همچون روانی، بسرعت جایگزین بیماریهای عفونی و واگیردار گردیده و در مورد عوامل ایجاد کننده ناتوانی و مرگهای زودرس قرار می گیرند.

طبق برآوردهای این سازمان ، میزان شیوع اختلالات روانی در کشورهای در حال توسعه رو به افزایش است این افزایش را تا حدودی زیاد می توان وابسته به رشد روز افزون جمعیت، تغییرات سریع اجتماعی همچون شهرنشینی، فروپاشی خانواده های گسترده، مشکلات اقتصادی و کمرنگ شدن مسائل دینی و معنوی دانست (گنجی و همکاران 1387).

طبق نظر کارشناسان سازمان جهانی بهداشت بیش از 1500 میلیون از جمعیت جهان از اختلالات عصبی و روانی اجتماعی رنج می برند (حسینی 130) و نزدیک به 20 درصد از کل مراجعان مراکز بهداشت عمومی در جهان را تشکیل می دهند (سارتور پوس به نقل از یعقوبی 1374) پیچیدگی عصر حاضر باعث شده انسان به طور مداوم در برابر ناملایمات از خود ناسازگاری نشان دهد و اضطراب یکی از سایع ترین اختلالاتی است که در مقابل ناسازگاری ها بروز می کند (گنجی و همکاران 1387).

تمام مباحثی که در قبل مطرح کردیم و نگاهی به کارکرد سلامت روان که در واقع زمینه رشد مهارتهای فکری و ارتباطی را فراهم می کند و باعث رشد عاطفی و انعطاف پذیری و عزت نفس آدمی می شود و عملکرد موفقیت آمیز کارکردهای ذهنی در نتیجه انجام فعالیتهای سازنده، داشتن روابط مناسب با دیگران ، توانایی سازگاری با تغییرات و رویارویی موثر با حوادث ناگوار زندگی هم از پیامدهای داشتن سلامت روانی محسوب می شود از یک سو و از سوی دیگر تاثیر اضطراب منفی به عنوان یکی از عوامل موثر بر سلامت روانی و دقت در این مبحث که در جامعه ما به کراهت جملاتی در این موضوع مطرح می شود که دانشجویان از اضطرابهای گوناگونی بهره مندند و در سلامتی روانی آنها خدشه ای مشاهده می شود، ضرورت و اهمیت تحقیقی با عنوان ما را بیشتر نمایان می کند.

ما امیدواریم این تحقیق اطلاعاتی را در مورد سلامت روان و اضطراب دانشجویان در اختیار جامعه علمی قرار دهد تا بتوانند راهبردها و راهکارهایی را برای افزایش سلامت روان و کاهش اضطراب این قشر ارائه نمایند.

تعاریف عملیاتی متغییرها

متغییرهای مورد مطالعه در این پژوهش مشتمل بر اضطراب ، سلامت روان دانشجویان می باشد که اضطراب و سلامت روانی به عنوان متغییرهای وابسته و دانشجویان به عنوان متغییر مستقل در نظر گرفته شده است.

اضطراب

یک احساس منتشره بسیار ناخوشایند و دلواپسی مبهم است که با یک یا چند شاخص جسمی (طپش قلب، تعریق، سردرد، احساس رفع ادرار، کزکز شدن اندامها، اشکال در تمرکز) مشخص می شود و تفاوت آن با ترس این است که ترس یک علامت هشدار دهنده و واکنش به تهدیدی معلوم، خارجی و منظمی از نشر منشا در خودآگاه است ولی اضطراب واکنش در برابر خطری نامعلوم، درونی، مبهم و از نظر منشا در ناخودآگاه و غیر قابل کنترل می باشد.

در این پژوهش منظور از اضطراب نمره ای است که افراد در مقیاس اضطراب بک کسب می کنند این نمره شاخص عددی بر اندازه گیری اضطراب افراد می باشد نمره ای که فرد در این مقیاس می گیرد بیانگر میزان و شدت اضطراب وی می باشد.

(سلامت روان) بهداشت روانی

تعریف سازمان بهداشت جهانی از بهداشت روانی عبارت است از قابلیت ارتباط نمودن و هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی بطور منطقی، عادلانه و مناسب.

بهداشت روان هنری است که به افراد کمک می کند تا با ایجاد روش های صحیح روانی و عاطفی بتوانند با محیط خود سازگاری نموده و راه حل های مطلوب تری را برای حل مشکلاتشان انتخاب نمایند. کارل منجر نیز سلامت روان را سازش فرد با جهان اطراف  با حداکثر امکان بطوریکه موجب شادی و برداشت مفید و موثر شود تعریف می نماید.

برای داشتن بهداشت روانی خوب شرایطی وجود دارد که عبارت است از روبروشدن با واقعیت، سازگار شدن با تغییرات، گنجایش داشتن برای اضطرابها، کم توقع بودن، احترام قائل شدن برای دیگران و دشمنی نکردن با آنان و کمک رساندن به مردم و شکوفایی استعدادها.

در این پژوهش منظور از سلامت روان نمره ای است  که فرد در آزمون سلامت روانی کسب می کند این نمره شاخص کمی برای اندازه گیری سلامت روان می باشد نمره ای که فرد در این مقیاس می گیرد بیانگر میزان بهره مندی او از سلامت روان می باشد

دانشجویان

دانشجویان مشغول به تحصیل در دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل.

فصل دوم:

پیشینه پژوهش

مقدمه

معنای لغوی ریشه سلامتی، کامل بودن است. این واژه در زبانهای انگلو ساکسون از ریشه ای گرفته می شود که واژه کامل، بی عیب و مقدس هم از آن گرفته شده اند.

سلامتی و مذهب با یکدیگر رابطه ای طولانی دارند و هم اکنون نیز در بسیاری از فرهنگ ها با هم رابطه دارند (شریدان و رادمانتر، 1992).

تعریف ابعاد و اهمیت بهداشت روانی

سازمان بهداشت جهانی سلامت را اینگونه تعریف کرده است سلامت نه فقط به معنای نبود بیماری است بلکه عبارتست از برخوردار بودن از سلامت تن و روان و رفاه اجتماعی نیز می باشد (سازمان بهداشت جهانی 1948) از این رو بهداشت روان و یا به عبارت دیگر حفظ و ارتقا سلامت روان، بخشی از بهداشت عمومی بوده و در برگیرنده اقدامات زیر است (داویر یان، 1379)

شناسایی و تشخیص زودرس اختلالات روانی و درمان به جا و به موقع این گونه اختلالات.

پیگیری و به کار بستن تمهیدات لازم به منظور جلوگیری از بروز عوارض و عواقب فردی و اجتماعی بیماریها و بالا بردن سطح کارائی بیماران و تثبیت وضع سلامت آنان با بکارگیری موارد چهارگانه مذکور :

الف) مراقبت های خارج از بیمارستانی، توان بخشی کاریابی و غیره.

ب) آماده سازی جامعه برای داشتن برخوردی صحیح با بیماران روانی و مراقبت از آنان در خانه و در محل کار و خدمت.

ج) پیشگیری از وقوع و بروز اختلالات روانی از طریق پیشگیری و درمان بموقع بیماریهای جسمی و خصوصا پیشگیری از بیماری های عفونی و انگلی و حوادث و اصلاح روش زندگی ، ارتقاء سطح آگاهی مردم نسبت به عوامل بیماریزا به ویژه نسبت به عوامل تنش زا.

د) ارتقاء سطح بهداشت روانی از طریق ارتقاء سطح بهداشت عمومی و سالم سازی محیط زیست و همچنین به کارگیری تعالیم دینی و مذهبی در زندگی روزمره با آمیخته ای از برخی از اصول روانشناسی تربیتی مناسب و تناسب با فرهنگ مستقر است (عامه و ارزشهای ملی و مذهبی بخصوص در امر آموزش و پرورش کودکان، نوجوانان و جوانان) مشکلات رو به افزایش ناشی از اوضاع نابسامان اجتماعی، اقتصادی، سیاسی جهان، از قبیل ازدحام جمعیت در شهرهای بزرگ، آلودگی محیط زیست، مشکل مسکن، بیکاری، تورم و تهاجم فرهنگی و ... از یک سو بالا رفتن میانگین سن از سوی دیگر سبب شده است تا افراد بیشتری در معرض خطر ابتلا به اختلالات روانی قرار گیرند و به تعداد مبتلایان بطور کامل یا نسبی، به نحو چشمگیری افزوده شود. چنانچه طبق تخمین سازمان بهداشت جهانی در دنیای امروز از هر چهار نفر یا به عبارتی 25 درصد جمعیت جهان از یکی از انواع اختلالات روانی، رفتاری و عصبی رنج می برند. اعتیاد به الکل و مواد مخدر و اعتیاد به سایر مواد که خود بخش بزرگی از ابتلائات بشری را تشکیل می دهند در رقم مزبور منظور نشده است (پالاهنگ، حسن، 1374)

مفهوم سلامت روانی از دیدگاه نظریه های مختلف

- مکتب روانکاوی «زیگموند فروید»

فروید شخصیت و روان انسان را مرکب از سه قسم، نهاد (Id)، من (ego) و ابرمن یا من برتر (super ego) میداند و نهاد قسمت تاریک و غیر قابل دسترس از شخصیت بوده، آگاهی جزئی از آن داریم که ناشی از تظاهراتی است که در آزمونها و مطالعاتی که از رویا و علائم روانی بدست می‌آید، نهاد مرکز انرژی روانی و جایگاه غرایز است و تحت فرمان و قاعده استدلال و منطق بوده و تابع ارزشهای اخلاقی و معنوی نیست. عمل هم آن دفع سریع هیجان و پیرو از اصل لذت می باشد.

- من قسمتی از شخصیت است که بیشتر خود آگاه می باشد و احساس و ادراک را در اختیار دارد و نقش ایجاد هماهنگی درونی و ارتباط متقابل ملایم با محیط است. من سعی دارد خواسته های نهادی را محدود کند.

- ابرمن یا من برتر نماینده موازین اخلاقی و اجتماعی در فرد است که در تماس با اشخاص بزرگتر در دوره کودکی آموخته می شود این عمل بوسیله همانند ساختن خویش با این افراد ایجاد می شود، سپس کودک خود قائم مقام آنها می شود و امر ونهی به خویشتن را خود شخصا بر عهده می گیرد.

- نهایتا من ، نهاد و ابرمن به صورت یک سازمان متشکل در می آیند نهاد و من در واقع تعبیرهای بعدی فروید نسبت به خودآگاه (Conseious) و ناخوداگاه (Uneonselous)هستند که در تعاریف اولیه او دیده می شوند. معیارهایی که برای سلامت روانی از این مکتب استفاده می شود وجود تهامیت در نیروهای روانی می باشد که منظور تعادل بین نهاد ، من و من برتر و از طرفی در بین سطوح  خودآگاه و ناخودآگاه از طرف دیگر می باشد. (میلانی فر 1373)

هم چنین ازمعیارهای دیگربا موفقیت گذراندن مراحل رشد روانی –  جسمی است. به نظر او کمتر انسانی متعارف به حساب می آید و هر کسی به شکل نامتعارف است. فروید از دیدگاه روان شناسی ، انسان نامتعارف را به دو گروه روان نژند و روان پریش تقسیم می کند و هسته مرکزی بیماری روانی را اضطراب می داند به عقیده فروید نوع مکانیسم های دفاعی افراد سالم ، روان نژند و روان پریش متفاوت است. شخص سالم از مکانیزمهای دفاعی نوع دوستی ، شوخ طبعی ، پارسایی ، ریاضت و والایشی استفاده می کند (خدارحیمی ، 1374 )

« اریک فروم » تصویر روشنی از شخصیت سالم به دست می دهد چنین انسانی عمیقا عشق می ورزد ، آفریننده است ، قوه تعقلش را کاملا پرورانده است ، جهان و خود را به طور غیبی ادراک می کند ، حس هدیت پایداری دارد با جهان در پیوند است و در آن ریشه دارد ، حاکم و عامل خود و سرنوشت خویش است از تمایل جنسی نسبت به محارم آزاد است فروم شخصیت سالم را دارای جهت گیری بارور می داند.

او با بکار بردن واژه جهت گیری این نکته را می گوید که جهت گیری گرایش یا نگرشی کلی است که همهضمیرهای زندگی معین ، پاسخ های فکری ، عاطفی و حسی به مردم و موضوع ها و رویدادها را خواه در خود در بر می گیرد.

بارور بودن یعنی به کار بستن همه قدرتها و استعدادهای بالقوه ( رام ترجمه پوری ساطانی ،1362 )

چهار جنبه شخصیت سالم ، در روشن ساختن *** از جهت گیری بارور موثر است این چهار جنبه شامل عشق بارور تفکر بارور خوشبختی و وجدان اخلاقی است. (همان منبع )

عشق بارور ، لازمه اش ، رابطه آزاد و برابر بشری است. طرفین رابطه می توانند فردیتشان را حفظ کنند. عشق بارور از چهار ویژگی مهم برخوردار است: توجه ، احساس مسئولیت ، احترام و شناخت ، تفکر بارور مستلزم هوش ، عقل و عینیت است.