فصل اول
کلیات پژوهش
مقدمه
اجتماع در گستره خویش متشکل از نهادهای متعدد و کوچک و بزرگی است. یکی از عمده ترین نهادهای اجتماعی که جانشین ندارد خانواده است که از دیرباز همزمان با خلقت بشر به شکل ابتدایی وجود داشته است.به منظور شناخت خانواده می بایست تعریفی از آن ارائه کنیم.خانواده یک نهاد حقوقی است که بر پایه روابط ویژه ای میان حداقل یک زن و یک مرد موجودیت می یابد. زن و مرد باید با هم ارتباط ویژه ای داشته باشند که با آن زوجیت و پیوند زناشویی اطلاق می شود.(کارنگی،1383) رضایت زناشویی از جمله مفاهیمی است که در چند دهه ی اخیر مورد توجه بسیاری از روانشناسان و پژوهشگران قرار گرفته است اما از نظر قدمت تاریخی این موضوع در مباحثی که علما و فلاسفه و تربیت در گذشته داشته اند به چشم می خورند.ازدواج حاصل پیوند زناشویی زن و مرد است ازدواج و روابط زناشویی از عواملی است که میتواند بر هیجان خواهی تاثیر گذارد. سازگاری زناشویی دارای ابعاد مختلفی است : روابط جنسی،روابط اجتماعی، اشتغال ، وضیعت مالی، مسائل مذهبی و ... .نقش دین و راهکارها آن به عنوان یک عامل مؤثر بر هیجان خواهی بسیارپر اهمیت است ، مطالعات انجام شده همه حاکی از آن است که می توان درگرو اعتقادات واعمال صالح واخلاقی پسندیده به یک آرامش روانی دست یافت وانسان معتقد را به یک انسان سر زنده وبشاش که همیشه در حال تلاش وتکاپوست در می آورد ، که همیشه در ارتباط با جامعه ی خود است و در هر زمینه فرهنگی ,اجتماعی و اقتصادی سعی بر آن دارد که با توجه به توانایی های خودش بهترین باشد ، واین خلاف عقیده ونظری است که افراد مذهبی را به عنوان انسانهای عبوس ومنزوی می شناساند که شاید ناشی از عملکرد نادرست ودیدگاه غلط بعضی از افراد مذهبی باشد که فکر کرده اند دیندار یعنی جدیت ورسمی بودن(مصدقی،1385) خوشبینی و به طور کلی، باورهای مثبت بر بیماری و سلامت روانی و جسمانی انسان تاثیر زیادی می‌گذارند. تایلر، کمنی، رید،گروئنوالد[1] (2000).
در این زمینه بیان می‌کنند که اگر ادراکات عادی انسان با یک مفهوم مثبت از خود و از کنترل شخصی و یک دیدگاه خوشبینانه، حتی کاذب در مورد آینده همراه شود، نه تنها در اداره جزر و مد زندگی روزانه بلکه در کنار آمدن با حوادث بسیار استرس زا او تهدیدزای زندگی، به افراد کمک می‌کند. طی بررسی‌های دیگر خوشبینی در بین زنان بالاتر از مردان گزارش شده است و خوشبینی افراد جوانتر بیشتر از افراد پیر است همچنین سلامت روان ابراد جوانتر بیشتر از افراد پیر است.روان شناسی مثبت نگر به عنوان رویکرد تازه‌ای در روان شناسی، بر فهم و تشریح شادکامی و احساس ذهنی بهزیستی و همچنین پیش‌بینی دقیق عوامل که بر آنها موثرند، تمرکز دارد. این رویکرد از منظری مثبت گرایانه با ارتقای احساس ذهنی بهزیستی و شادکامی در عوض درمان نواقص و اختلالات سروکار دارد. بنابراین، روانشناسی مثبت نگر تکمیل کننده روان شناسی بالینی سنتی است. فهم، درک و شفاف سازی شادکامی و احساس ذهنی بهزیستی، موضوع محوری روان شناسثی مثبت نگر هست. (سلیگمن، 2005)[2].
بنابراین هدف از پژوهش حاضر بررسی تاثیر اشتغال زنان بر خوشبینی و رضایت از زندگی آنان می باشد .
بیان مسئله
خانواده یکی از مهمترین نهادهای موجود در جامعه است که به نظر هر چه بیشتر در مورد آن تحقیق شود باز هم جای کار دارد. خانواده به خاطر اهداف زایدی تشکیل می شود که یکی از مهم ترین آنها میل قوی هر جنس به جنس مخالف می باشد هر چند تمایلات جنسی، بین انسان و حیوان مشترک است ولی تمایز آنها به جهت نوع پاسخگویی به این نیاز است. یکی دیگر از اهداف تشکیل خانواده رسیدن زوجین به آرامش و امنیت است فردی که هنوز مجرد است انرژی خود را در مسیرهای دیگری صرف می کند. مثل پیدا کردن یک زوج مناسب و این به خودی خود می تواند آرامش فرد را به هم بریزد پس کسی که همسفر زندگی خود را پیدا کرده است آرامش بیشتری را تجربه می کند.رضایت زناشویی یکی از عوامل موثر بر ثبات و پایائی خانواده هاست. به عقیده شاملو 1369 مهم ترین عوامل موفقیت در زندگی زناشویی عاطفی و فکری تشابه علایق و طرز تفکر، تشابه مذهبی، تشابه تحصیلی و طبقاتی، تشابه طرز تفکر نسبت به امور جنسی، تشابه علایق در زندگی و سرعت عمل در کارها و بالاخره رابطه خانواده زن و شوهر می داند. (به نقل از امینی، 1381)
مفهوم سازی خوش بینی و امید برحسب متغیرهای زیست شناختی و رویکردهای یادگیری پذیرفته شده‌ی سلیگمن و دیگران تعریف میشود که در آن خوشبینی نتیجه‌ی سبک بینی خاصی در نظر گرفته میشود. به نقل از شی یروکادور (1985) خوشبینی انتظاری تعمیم یافته برای رخ دادن پیامدهای مطلوب به هنگام برخورد با مشکلات در حیطه‌های مهم زندگی است. به طور کلی خوشبینی نشان دهنده نگرش یا پیش آمادگی است برای اینکه چیزهای خوب رخ خواهند داد. خوشبینی به این اعتقاد اطلاق میشود که در زندگی یک فرد عموماً امور خوب (در مقابل امور بد) اتفاق می‌افتد.
خوشبینی موجب حرکت به سوی هدف و بدبینی موجب دور شدن از هدف میشود. خوشبینی در کنار آمدن با استرس نقش واسطه‌ای مهم دارد و زمانی که افراد سعی می‌کنند با استرس به عنوان یک مسئله مقابله کنند خوشبینی بیشتری در حل مشکل خود دارند افراد خوش بین از شیوه‌های مقابله ای فعال استفاده می‌کنند. افراد خوش بین و امیدوار همه پیامدها و مصرف‌های مطلوب را قابل دستیابی می‌بینند. سلیگمن معتقد است ه افراد خوش بین، موانع، شکست‌ها و رویدادهای ناگوار موقتی، مختص به موقعیتی خاص و ناشی از علل بیرونی در نظر می‌گیرند. این نظریه در پیش‌بینی موفقیت کارمندان بیمه عمر، موفقیت تحصیلی و حفظ سلامتی موثر بوده است.
خوشبینی به طور کلی باورهای مثبت بر بیماری و سلامت روانی و جسمانی انسان تاثیر زیادی می‌گذارند. خوشبینی یکی از خصوصیات مثبت انسان است. خوشبینی به جهت گزینی اشاره دارد که در آن معمولاً پیامدهای مثبت مورد انتظارند و این پیامدها به عنوان عوامل ثابت، کلی و درونی در نظر گرفته میشود (پیترسون، 2000).
یکی از متغیر هایی که در پی خوش بینی افراد ایجاد میشود رضایت زناشویی افراد است .رضایت از زندگی زناشویی در فرهنگ عمید رضایت از زندگی زناشویی، خشنودی از زندگی و زنده بودن و معاش با زن یا شوهر، شوهر کردن و ازدواج معنی شده است.هابکینز تعریف جالبی از رضایت از زندگی دارد. او می گوید: احساسات عینی از خشنودی، رضایت و لذت تجربه شده توسط زن یا شوهر موقعی که تمام جنبه های ازدواجشان را در نظر می گیرد.رضایت زناشویی یک متغیر نگرشی است و بنابراین یک خصوصیت فردی زن و شوهر محسوب می شود. طبق تعریف فوق رضایت از زندگی در واقع نگرش نسبی و لذت بخشی است که زن و شوهر از جنبه های مختلف روابط زناشویی دارند. امروزه شاغل بودن زنان، یکی از مسائلی است که در اجتماع مطرح است و زنان به علل گوناگون به کار روی می آورند و حتی مجبور گشته اند علاوه بر مسئولیت های خود در خانه و تربیت فرزندان، مسئولیت های اجتماعی را نیز پذیرا گردند. در اینجاست که ما با قشری به عنوان «زنان شاغل» روبه رو می شویم. افرادی که در دو جبهه مهم یعنی جامعه و خانواده مشغول خدمت و انجام وظیفه می باشند.
در گذشته، زن، غالبا نقش مادر و همسر را به عهده داشت و به انجام امور خانه می پرداخت. اگر هم در اموری مانند کشاورزی و دامداری و امثال آن شرکت داشت، دامنه چنین مشارکت هایی در حدی بسیار محدود و منحصر به تأمین نیازهای خانواده بود اما با تغییر شرایط اقتصادی و اجتماعی و پیچیده تر شدن تقسیم کار، امروزه زنان علاوه بر ایفای نقش های فوق، پذیرای مسئولیت های عمده تر نظیر اشتغال در بیرون از خانه می باشند.منظور از اشتغال، حرفه یا کار است که فرد در عوض آن حقوق یا خدمتی دریافت می کند.اشتغال زنان با پیشرفت جوامع، تغییر و تحول پیدا کرده است. ورود ماشین و صنعت بر اشتغال زنان اثر گذاشته و آنان را از مشاغل سنتی به سوی بخش های صنعتی سوق داده است(بیرابی،1378).
سوالی که مطرح است : آیا خوشبینی و رضایت زناشویی زنان شاغل و غیر شاغل متفاوت است و اگر ارتباط دارد از چه جنبه ای قابل توصیف است؟
اهداف تحقیق
اهداف کلی
بررسی رابطه خوش بینی و رضایت زناشویی در زنان شاعل و خانه دار
اهداف جزیی
بررسی مقایسه ای رضایت زناشویی بین زنان شاغل و غیر شاغل
تعیین میزان رضایت زناشویی و خوشبینی در زنان شاغل
تعیین میزان ارتباط رضایت زناشویی و خوشبینی در زنان غیر شاغل
اهمیت و ضرورت پژوهش
یکی از نیازهای اساسی انسان در مرحله جوانی جفت گزینی ها است در راستای تحقق و دست یابی به این نیاز هر فردی تمایل دارد که در مورد آینده زندگی زناشویی خود و مشتقات و سختی های آن بیشتر بداند تا آگاهی و توانایی لازم برای سازگار شدن با آنها را در خود داشته باشد و در نهایت زندگی برای هر شخصی تبدیل به کانونی پر مهر و سالم شده و پرورش فرزندانی قوی و با اراده و در سطحی وسیعتر جامعه ای قوی و با نشاط و با اراده را به دنبال داشته باشد.
با توجه به روند رو به رشد اشتغال زنان در جامعه ما ورود زنان به عرصه تلاش و سازندگی ضروری است که هر مرد جوانی در بدو تشکیل زندگی با مشکلات اشتغال زن آشنا شود تا با دیدی بهتر و گسترده تر به انتخاب همسر بپردازد، در واقع هدف اصلی محقق شناسایی و ارائه مشکلات و کمبودهای خانواده هایی است که در آنها زنان در خارج از خانه به اشتغال می پردازند. البته پر واضح است که در کنار مشکلات و کمبودها، مزایای عاطفی و اقتصادی و اجتماعی خانوادگی اشتغال زن نیز به طور اجمالی اشاره خواهد شد.
فرضیه تحقیق
رضایت زناشویی در زنان غیر شاغل بیشتر از زنان شاغل است.
بین سن و رضایت زناشویی و خوشبینی زنان رابطه وجود دارد.
بین تعداد فرزندان و رضایت زناشویی و خوشبینی رابطه وجود دارد.
تعریف عملیاتی متغیرها
رضایت زناشویی
در فرهنگ عمید رضایت از زندگی زناشویی، خشنودی و خوشدلی از زنده بودن، زیستن، عمر حیات و معاش با زن یا شوهر کردن و ازدواج معنی شده است و در عموم رضایت زناشویی احساس تعلق و وابستگی زن و شوهر، احساس همدلی و محبت بین آنها و رضایت مند بودن از زندگی از تمام جهات.
از لحاظ عملیاتی و اهداف تحقیق رضایت از زندگی زناشویی با کسب امتیازات بالا در پرسشنامه رابطه مستقیم دارد، یعنی کسانی که رضایت بیشتر از زندگی زناشویی دارند. از امتیاز بالاتر و بیشتری در تغییر پرسشنامه برخوردار خواهند بود.
خانه دار، زنانی که در خانه مشغول به کارند و درآمدی ندارند و ساکن در شهر اردبیل می باشند.
اشتغال زن[3]
اشتغال: در فرهنگ عمید مشغول شدن، به کاری پرداختن و سرگرم شدن به کاری تعریف شده است از دیدگاه راهنمایی شغلی و حرفه ای کار یا پیشه، فعالیتی دائمی است که به تولید کالا و یا خدمات منجر می شود و برای اجرای آن دستمزدی در نظر گرفته می شود(سلیمانیان،1383).
لذا کار دارای 3 خصوصیت می باشد که عبارتند از:
همیشگی است 2- به تولید کالا یا خدمات منجر می شود 3- دستمزدی برای آن در نظر گرفته شده است. همچنین در تکمیل تعریف عملیاتی اشتغال، می توان افزود این فعالیت که خصوصیات آن ذکر شده می بایست در خارج از محیط خانه و حداقل 4 ساعت در روز باشد.
تعریف مفهومی خوش بینی
خوش بینی یکی از خصوصیات مثبت انسان است. خوش بینی به جهت گزینی بستگی دارد که در آن معمولاً پیامدهای مثبت مورد انتظارند و این پیامدها به عنوان عامل ثابت کلی و درونی در نظر گرفته میشود. افرادی که سبک تبیینی خوش بینانه دارند نسبت به افراد دارای سبک تبیینی بدبینانه سالمترند.
تعریف عملیاتی خوش بینی
منظور از خوش بینی نمره ای است که آزمودنی در پرسشنامه شی ریز و کارور(1985) بدست می آورد