پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد M.A
رشته : تاریخ
گرایش ایران باستان
چکیده :
یکی از رویدادهای مهم دنیای باستان تشکیل حکومت هخامنش می باشد که 220 سال بر ایران شهر فرمان راند. حکومتی که کوروش تشکیل داد در کمتر از 20 سال یکی از بزرگترین شاهنشاهی شناخته شده جهان باستان تبدیل شد .
در اینکه چه عواملی در ایجاد این حکومت نقش داشت می توان به مهاجرت آریایی ها به ایران ، پیری حکومت آسیای غربی و غیره اشاره کرد اما این موارد در مقایسه با اخلاق و رفتار سیاستمدارنه کوروش عوامل کوچکی بیش نیستند . با دقت در اعمال و رفتار این پادشاه با اتباع خود ، و با حاکمان و ملل مغلوب در نبردها و بعد از تسخیر سرزمینشان و غیره ، رفتار او کاملاً واضح است .
همین مورد بود که در توسعه و اعتلای حکومت او تاثیری بس شگرف به جای گذاشت .
تثبیت سلسله ی هخامنشی در زمان کمبوجیه به علت حکومت نه چندان دراز مدت وی و در زمان بردیا که حداقل با ادعای پسر کوروش بر تخت نشست به دلیل ناپایداری حکومت او تکلیفش به درستی معلوم نشد . اما از زمان داریوش ما می توانیم این ادعا را مطرح کنیم ، چرا که از داریوش به بعد به صورت متوالی از دودمان او بر ایران حکومت کردند و کسی غیر از خاندان متعرض آنها نشد .
مقدمه:
این تحقیق در زمینه ی چگونگی تشکیل و تثبیت سلسله هخامنشان و تجزیه و تحلیل و برسی اقدامات سه پادشاه هخامنشی کورش،کمبوجیه و داریوش کبیر و اوضاع زمان آنها و جنگ ها و سرزمین هایی که تصرف کردند که برای دانشجویان تاریخ،میراث فرهنگی و تمام مراکز پژوهش و آموزشی و تمام علاقه مندان به شناخت سلسله هخامنشیان مفید و ارزشمند است.در نوشتن این تحقیق از روش کتابخانه ای استفاده شده بدین صورت است که پس از مراجعه به کتابخانه های مختلف و جمع آوری کتاب های مربوط به این تحقیق و برسی و تجزیه و تحلیل آنها اطلاعات مورد نظرش را ثبت نموده ایم.این مساله را باید در نظر بگیریم که تحلیل های تاریخی بر خلاف تحلیل های طبیعی و تجربی از کل به جزء می باشند و قیاسی است،و از رویدادها ی جزئی به کل می رسیم.
با وجود اینکه مادها حکومت مقتدری در غرب ایران تشکیل دادند و حتی امپراتوری آشور را [به کمک بابلیان] از میان برداشتند، قسمت زیادی از ما ترک آن را از آن خود کردند ونیز به قول هردوت تا شرق ایران زیر نفوذ خود درآوردند اما قوم پارس که با آنها از یک نژاد و به احتمال زیاد پیشینه مشترک با مادها داشت و از زمان فرورتیش،حکومت وابسته به مادها داشتند نه تنها هرگز در قوم ماد مضمحل نشدند بلکه ضمن حفظ قومیت خود، حکومتی را راهبری کردند که سرانجام نه تنها مخدومان خود را از میان برداشت، بلکه مدت کوتاهی به امپراتوری معظمی در جهان بدل گشت به طوری که بعد از گذشت زمان بسیار طولانی هنوز از مفاخر ایران و مایه ی مباهات آنهاست.
این پژوهش به چهار فصل تقسیم می شود، فصل اول شامل پارس قبل از تاسیس سلسله هخامنشان که ابتدا سکونت گاه پارس و سپس اجداد کورش و داریوش و داستان تولد و کودکی کورش را مورد برسی قرار می دهیم.
فصل دوم شامل پادشاهی کورش کبیر که در این مبحث ابتدا درگیری کورش کبیر با آستیاگ و سپس جنگ کورش کبیر با لیدیه و کورش کبیر در شرق،نبرد کورش کبیر با بابل و رفتار کورش کبیربا مغلوبان را مورد برسی قرار می دهیم.
فصل سوم عنوان اصلی آن دوران پادشاهی کمبوجیه که شامل چگونگی به قدرت رسیدن کمبوجیه فتح مصر توسط کمبوجیه، فتوحات کمبوجیه در شمال آفریقا و ماجرای گئومات را بررسی خواهیم کرد.
فصل چهارم عنوان اصلی آن سلطنت یابی داریوش بزرگ که شامل کشور گشایی های داریوش بزرگ نظام اداری و اقتصادی شاهنشاهی داریوش بزرگ،و اقدامات و اصطلاحات داریوش کبیر، و عاقبت داریوش کبیر می باشد.
بررسی و نقد منابع:
منابع مکتوب درباره ی هخامنش از تنوع زبانی زیادی برخوردارند: پارسی، عیلامی، بابلی، قبطی[1]، آرامی، عبری، فنیقی، یونانی، لاتینی و غیره.
گرایشات ناسیونالیتی در بعضی مورخین بیگانه،آنها را از گفتن واقعیت در مورد هخامنشیان دور می کند اکثریت آنهایی که در تالیفات خود در مورد هخامنشان مطلب نوشته اند قصدشان نگارشتن تاریخ این حکومت نبوده بلکه به تناسب ارتباطی که این حکومت با سرزمین آنها برقرار کرده بود کم و بیش بدان اشاراتی کرده اند.
نقد وبررسی چند اثرمهم در تاریخ این سلسله به صورت مجزا:
هردوت :
هردوت را«پدر تاریخ»خوانده اند و تالیفات او کهن ترین اثری است که مورخین دوران باستان درباره ی ایران و به طور کلی در باب تمدن های جهان باستان و به ویژه تاریخ ملت های کهن شرق نگاشته شده است. وی از اهالی «هالی کارناس»یکی ازمستعمرات یونانی در آسیای صغیره بود که از 484تا 425 پ.م می زیسته است. خانواده ی هردوت از اشراف این منطقه بود و به همین دلیل، وی از زندگی مرفهی برخوردار بود.
هردوت سفرهایی به فنیقیه،سوریه،قبرس،مصر،بخش شمالی کرانه ای دریای سیاه، تراکیه، مقدونیه، و بابل و شاید سرزمین ماد و پارس و سپس مقدونیه نمود.
زندگی خصوصی هردوت در پرده ای از ابهام باقی مانده است،اما مفسرین تاریخ با تکیه ی بر تالیفات وی در باب شیوه ی تفکر و جهانبینی او اظهار نظر کرده اند.
سیسرون،خطیب و سیاستمدار نامدار روم107-43 پ.م)وی را پدر تاریخ خوانده .تالیفات هردوت در 9جلد صورت گرفته است و هر جلد به یکی از خدایان تاریخ، موسیقی، کمدی، تراژدی، رقص،شعر، ستارگان، و بیان اختصاص یافته است.
وی در تالیفات آثار خود احتمالا از آثار مورخینی نظیر هکاته سود جسته،اما مأخذ اساسی وی بیشتر مشاهدات خود او و نقل قول هاو روایاتی است که مستقیم یا غیر مستقیم از دیگران شنیده است.
گزنفون :
مورخ،فیلسوف،پژوهشگر و سردارنظامی یونانی که در 430 پ.م در ارخیابه به دنیا آمد و در 355/352پ.م وفات یافت. گزنفون از یک خانواده ی ثروتمند یونانی ،در آغاز جوانی تحت تاثیر سوفسطائیان بود.بعد به شاگردی سقراط در آمد.
گزنفون در لشکر کشی کورش کوچک در 401پ .م علیه اردشیر دوم هخامنشی شرکت نمود. در این جنگ کورش کوچک در بابل کشته شد و سپاه وی سرگردان و پراکنده شدند. گزنفون سرپرستی این سپاه را که از مزدوران یونانی تشکیل شده بودند،
برای بازگشت به یونان به عهده گرفت و آنان را بامشکلات بسیاری به کرانه های دریای سیاه رسانید.
تالیفات گزنفون بیشتر جنبه ی فلسفی و تربیتی دارد.برخی از این آثار عبارتند از
آناباسیس(لشکرکشی ده هزار نفری)که در آنان ماجرای بازگشت ده هزار تن شرح داد شده است، وارزش یک گواهی عینی را دارد.
ماندنیها که آن رابه منظور جاودان ساختن خاطره ی استاد خود ،سقراط ،نوشت و در چهار کتاب تنظیم شده است.
دفاعیه سقراط و مهمانی که تقلیدی از ضیافت مشهور افلاطون
تاریخ یاهلینیکا که ذیلی بر کتاب فوکیدید تالیف توسیدید به شمار می رود.
سیروپدی (ترتیب کورش) که نویسنده در آن به شرح داستان مانند زندگی و جوانی «کورش بزرگ»که مورد ستایش و تحسین او بوده است،پرداخته است.
کتزیاس:
کتزیاس،مورخ و طبیب یونانی و از وابستگان سقراط،در سده ی پنجم پ.م در کنید واقع در کاریه متولد شد.در سال 414پ.م به اسارت ایرانیان در آمده و مدت هفده سال طبیب معالج پروشات ملکه ی ایران ،زن داریوش دوم،و طبیب اردشیر دوم هخامنشی بود. پادشاه ایران گاهی برای مزاکره با یونانیان از وجود او استفاده می کرد.در 398پ .م برای انجام ماموریتی از سوی شاه ایران به اسپارت رفت و پس از آن به میهن خود بازگشت و به نگارش آثارخویش پرداخت .کتاب هایی که نوشته عبارتند از :پرسیکا(درباره ی تاریخ پارس که به قول خودش برای نگارش آن از سالنامه های رسمی ایران استفاده کرده است)ایندیکا (شرح مختصری درباره ی تاریخ هند که بنا به اظهار وی برای نگارش آن از اظهارات شفاهی و از مشاهدات خویش بهره گرفته است)و نیز کتاب هایی درباره ی رود ها،کوهها،ودریانوردی در اطراف آسیا.
بنابراظهار خود مولف،در موقع اقامتش دردربار شوش علاوه بر تحقیقاتی که می کرد به مدارک دولتی دسترسی داشت و مدارک را دفاتر شاهی می نامید.مهمترین تالیفات او متضمن 23کتاب بوده است:شش کتاب درباره ی تاریخ آشور و ماد،هفت کتاب در باره ی ایران (از کورش تا مرگ خشایار شا)و دنباله ی تاریخ ایران تا 398 پ .م.
کتاب های کتزیاس راجع به ایران و هند (پرسیکا وایندیکا)به ما نرسیده و مفقود شده است، لیکن مختصری از آن در نوشته های فوتیوس ،یکی از روحانیون درجه اول مسیحی،ذکر شده و تا زمان ما باقی است.
ما در این پژوهش به از نوشته های این نویسنده به واسطه کتاب «ایران باستان»نوشته حسن پرنیا(مشیر الدوله) بهره بردیم.
حسن پرنیا
میرزا حسن خان میرزا فرزند میرزا نصراله خان در ماه صفر 1352 شمسی در تبریز متولد شد و در سال 1314 در تهران وفات یافته است.وی علاوه بر زبان های فرانسه ،عربی،روسی تسلط کامل داشته است و انگلیسی هم می دانست و در اواخر عمر جهت مطالعه منابع تاریخی آلمانی این زبان را هم فراگرفته است.غیر از تاریخ نویسی مشاغل دیگری مانند مترجم سفارت و نخست وزیر در زمان احمد شاه قاجار و فعالیت های دیگری داشته است.آثار زیادی مانند: ایران باستان، ایران قدیم و همچنین در زمینه ی علم حقوق نوشته است کتاب تاریخ مفصل باستان، در سه جلد قطور که ظاهرا" تدوین آن حدود پنج ماه طول کشید و به اهتمام مهدی اکباتی پاکنویسی شده و از آثار ارزنده این مرد بزرگ تاریخ نویس ایران است.در نگارش این اثر گرانبها دقت بسیاری داشته،روایات را بانظری تیزبین برسی نموده و مطالبی را که صحیح تر به نظر می آمده اند آورده است.حتی آنها را با آثار تاریخی مانند کتیبه ها،سالنامه ها،اکتشافات اخیر باستان شناسی مورد نقد و برسی قرار داده است و به اکثر منابع دسترس داشته است-افسانه گویی ها و اغراق نویسی ها مورخان متعصب را در نقل روایات تاریخی اشکار ساخته است.